Zeer binnenkort staat de Afghaanse staat er bijna alleen voor. Eind deze maand eindigt de grootscheepse operatie van de Navo, die vooral een Amerikaanse aangelegenheid was, en moeten de Afghaanse instellingen, leger en politie het hoofd bieden aan de taliban en andere islamistische groepen. Afghanen met geld en connecties hebben familie en fortuin al naar veiliger oorden gebracht. Het is een teken aan de wand dat de Navo-operatie om in Afghanistan vrede, stabiliteit en enige vorm van democratie te vestigen, na 13 jaar mislukt is. Een mislukking van de grootte van Irak. En verder in de tijd van Vietnam, Somalië…
In Kaboel slaan commando’s van de taliban dagelijks moordend toe. De politiechef van Kaboel nam eind november ontslag omdat zijn politie er niet in slaagt iets tegen die golf van aanslagen te ondernemen. Die zijn vooral gericht tegen politiekantoren, politiepatrouilles en militaire instellingen, waarbij telkens veel doden vallen. Dertien jaar nadat Amerikaanse troepen hen uit Kaboel verdreven, maken ze zich klaar om terug te keren.
Taliban
De taliban opereren inderdaad steeds talrijker en openlijker in de hoofdstad terwijl de Navo-operatie nog bezig is. De harde winter maakt een grootscheeps taliban-offensief de komende maanden onwaarschijnlijk. Nu komt het er voor de taliban op aan de Afghaanse regeerders en hun gewapende armen – 195.000 militairen en 150.000 politieagenten – onzeker te maken, om hen te ontmoedigen. Wie veel geld heeft, brengt zijn fortuin en familie naar veilige plekken, zoals fiscaal paradijs de Verenigde Arabische Emiraten. Wie wat minder heeft, betaalt mensensmokkelaars om zoals zovelen vóór hen, naar Europa te trekken. Waar ze meestal niet welkom zijn.
De twijfel aan de efficiëntie en motivatie van de Afghaanse strijdkrachten om het komend offensief van de taliban het hoofd te bieden, leidde tot een akkoord tussen Kaboel en de VS om tot 14.000 Amerikaanse militairen in het land te laten. De taliban hebben de voorbije acht jaar stelselmatig hoogopgeleide officieren vermoord. Alleen al dit jaar werden tussen 7000 en 9000 militairen en agenten gedood of gewond bij aanslagen van de taliban.
Pathaans
Ze hebben ook talrijke kaderleden omgebracht van milities die indertijd behoorden tot de “Noordelijke Alliantie”. Die Alliantie onder leiding van Ahmed Massoud – vermoord op 9 september 2001, vlak vóór 9/11 – bestreed het talibanbewind in Kaboel tussen 1996 en 2001. Die Alliantie, gesteund door het westen, bestond vooral uit Tadzjieken, Oezbeken, Hazara’s en andere kleinere volksgroepen, terwijl de taliban bijna uitsluitend Pathanen zijn.
Die tegenstelling tussen Pathanen, de traditioneel heersende etnische groep (maar zelf in talrijke clans opgedeeld), en de andere volkeren is in de voorbije 13 jaar niet veranderd. Hamid Karzai, Pathaan en tot voor kort staatshoofd, liet de krijgsheren (die tussen 1992 en 1996 onderling slag leverden en zo het pad voor de taliban bereidden), grotendeels ongemoeid. Zoals hij ook de opiumteelt en de corruptie liet opbloeien.
Zijn Pathaanse opvolger Ashraf Ghani, jarenlang – tot 2009 Amerikaans staatsburger, is gekozen na de zoveelste frauduleuze verkiezingen. Om de fraude toe te dekken en onder zware druk van Washington werd een nieuwe functie gecreëerd, chef van de executieve, voor zijn rivaal Abdullah Abdullah die vooral het vertrouwen geniet van de niet-Pathanen. Abdullah zelf heeft een Pathaanse vader, een Tadzjiekse moeder. VS-minister van Buitenlandse Zaken John Kerry moest zelf twee keer naar Kaboel om tot dat zeer broze compromis te komen.
Opdeling
Broos, want de achterban van Abdullah ziet dat niet zitten. Atta Mohammed Noor, oud-minister van Defensie, bouwt alvast in Mazar-i-Sharif, de grote stad in het noorden, een eigen bolwerk uit van waaruit hij een groot deel van het noorden controleert. Atta stond achter Abdullah maar legt zich niet meer bij de machtsdeling. Hij dreigde er na de verkiezingen mee een eigen regering te zullen vormen. Wat hij voorlopig niet deed, maar Atta bereidt zich op die manier voor op de verwachte opmars van de taliban.
En dus op een feitelijke opdeling van Afghanistan, met de overwegend Pathaanse regio’s in zuid en oost onder controle van de taliban, de rest voor de erfgenamen van de Noordelijke Alliantie. Met Kaboel als inzet van verdere strijd. Maar die erfgenamen voeren onderling ook al oorlog, met onder meer de milities van Atta tegen die van de beruchte Oezbeekse krijgsheer Rashid Dostom, oorlogsmisdadiger en vice-president van Ghani.
Ver van doel
Kortom, de Navo laat in Afghanistan een regime achter dat beheerst wordt door corrupte krijgsheren, een land met scherp verdeelde bevolkingsgroepen, met een leger en politie die volgens etnische scheidslijnen zullen uiteenvallen, dat moet rekenen op buitenlandse troepen om Kaboel nog een tijdje veilig te stellen. Vrede, stabiliteit, democratie, de realiteit staat ver af van de doelstelling.
In de hoop de taliban toch nog van de macht te houden, hebben zowel Karzai als Ghani gepoogd hen via onderhandelingen aan de macht te laten deelnemen. Alsof de taliban daarin zouden geïnteresseerd zijn. Zij willen geen macht delen, zoals ze dat ook niet deden van 1996 tot 2001. Karzai probeerde het via Qatar, Ghani via Saudi-Arabië, twee landen die zich al langer mengen in de Afghaanse aangelegenheden. Saudi-Arabië steunde met man en macht en geld de fundamentalistische groepen, hand in hand met de Amerikaanse CIA en de Pakistaanse militairen. Karzai ving bot, tegenover Ghani stellen de taliban eisen die vooral neerkomen op het afschaffen van alle vrouwenrechten, waaronder het schoolgaan van meisjes.
Bemoeizucht
Vooral de Pakistaanse militairen zullen zich weer actiever dan ooit gaan bemoeien met Afghanistan. Die militairen pakken hun lokale taliban hard aan, maar de Afghaanse taliban genieten in Pakistan ruime faciliteiten. Voor Pakistan blijft India de grote vijand en moet absoluut worden verhinderd dat India daar verder voet aan de grond krijgt. Dan maar liever de taliban steunen dan een regime in Kaboel dat India gunstig gezind is. Het grote probleem daarbij is dat de Pakistaanse militairen van die Afghaanse taliban eisen dat ze hun samenwerking met de Pakistaanse taliban opgeven. De Afghaanse taliban hebben alvast de aanval op de school in Peshawar veroordeeld.
India doet al jaren zijn best vaste voet aan de grond te krijgen en kon daarvoor rekenen op Karzai. In 2011 ondertekende die met India zelfs een “strategisch partnerschap”, het enige akkoord in dat genre dat Kaboel ooit afsloot. Dat zette natuurlijk zeer kwaad bloed in Pakistan. Kaboel zag dan ook in de talrijke aanslagen op Indiase instellingen de hand van Pakistaanse terreurgroepen.
Pakistan vergeet niet dat Kaboel de grens tussen beide landen niet erkent. Die grens, de zogenaamde Durand linie, werd in 1893 vastgelegd tussen het Britse Rijk en de Afghaanse Britsgezinde koning. Met die Durand linie werd het land van de Pathanen verdeeld tussen Afghanistan en Pakistan. Vooral aan Pakistaanse zijde is men als de dood van het idee van een eengemaakt Pathanistan.
Er zijn nog talrijke andere bemoeizieke landen. Iran is sterk aanwezig, onder meer door de verwantschap met de Perzischtalige Tadzjieken en met de sjiitische Hazara’s. Turkije zoekt enige invloed via o.a. Dostom. Ghani zoekt toenadering tot China dat vooral economisch geïnteresseerd is en liever India dan Pakistan tegenwerkt. China wil tevens beletten dat Oeigoerse separatisten, die tot 2001 aan de zijde van Al Qaida zaten in Afghanistan, van hieruit operaties in Xinjiang ondernemen. De VS houden intussen toch wel troepen ter plekke, terwijl er altijd wel geldschieters te vinden zijn voor huurlingenlegers.
De Afghanen, vooral de jongeren, zien tegen die uitzichtloze achtergrond geen toekomst in eigen land. Maar als ze dan al elders geraken, zoals in West-Europa, worden ze zelfs na jaren integratie teruggestuurd naar een land waar de kans op een normaal leven met de dag kleiner wordt.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Uitpers.
