Podemos is geen antikapitalistische politieke formatie, maar werd wel mee opgericht door Anticapitalistas (toen nog Izquierda Anticapitalista), de organisatie van de Vierde Internationale in de Spaanse Staat. Na meer dan twee jaar intensieve politieke arbeid binnen Podemos besloot Anticapitalistas hierover een boekje uit te geven.
Anticapitalistas en Podemos begint met een inleiding over de problematiek waarna een thematische aanpak volgt. Hierbij worden een tiental verantwoordelijken van Anticapitalistas geïnterviewd over verschillende precieze onderwerpen: de oorsprong van Podemos (met stichter, antikapitalist en huidig Europees parlementslid Miguel Urbán), de kwesties van interne democratie en zelforganisatie, municipalisme (met Kichi, de antikapitalistische burgemeester van Cádiz), feminisme, activisme binnen de instellingen, jongeren, economie en tenslotte politieke strategie na het falen van Syriza.
Van antikapitalistische partij naar deelname in een breed anti – neoliberaal project
Na de val van de Berlijnse Muur zetten de antikapitalisten in op een politieke lijn met het behoud van een post – kapitalistische horizont. In die periode vormden de antikapitalisten een zeer minoritaire organisatie, beperkt tot alternatieve milieus en met moeilijkheden om toenadering te vinden tot de volkse klassen. De antikapitalisten vormden tot 2008 nog wel een stroming binnen de linkse coalitie Izquierda Unida, maar lanceerde in dat jaar in het kielzog van de Franse Nouveau Parti Anticapitaliste (NPA) een nieuw antikapitalistisch project: Izquierda Anticapitalista.
Met de “15M”, de beweging van bezetting van pleinen in de lente van 2011, politiseerden duizenden jongeren zich tegen het neoliberalisme en het politieke systeem. De antikapitalisten waren actief in deze massabeweging, maar zonder de beweging in een antikapitalistische richting te kunnen duwen of hun eigen organisatie significant te versterken. Het potentieel van de beweging was nochtans groot: tegenover de institutionele politiek van het ‘minste kwaad’ van de sociaal-democratische regering, stond plots een massa jongeren die politieke verandering wilden.
Izquierda Anticapitalista vormde in deze situatie een belangrijk instrument als een organisatie van revolutionaire kaders, maar dit was onvoldoende om een politieke uitdrukking te geven aan de recente politisering van de jonge massa’s. De politieke lijn van de organisatie begin 2014 was als volgt samen te vatten: de nood aan de opbouw van een anti – neoliberale, politiek – electorale beweging die zich inspireert op de democratische praktijken van de 15M en moet toelaten om uit de impasse te geraken van sociale strijden die geen concrete overwinningen wisten op te leveren (zoals de ‘witte golf’ tegen de ontmanteling van de gezondheidszorg, de ‘groene golf’ in het onderwijs,…).
De beperkte efficiëntie van de sociale bewegingen tegen de besparingen werd geanalyseerd vanuit de grondige sociale atomisering van de werkende klasse. De “fordistische” werknemers en werkneemsters in de grote fabrieken en administraties slaagden er in zekere mate in om hun sociale verworvenheden te vrijwaren, maar daar tegenover staat een nieuw precair en massief stedelijk proletariaat zonder syndicale organisaties. Voor de zelforganisatie van deze massa mensen met een groeiend anti – neoliberaal besef, was een nieuwe vorm van organisatie in de wijken nodig. Hier was een opening voor een nieuw politiek project, opgebouwd van onderuit en vanuit de mobilisatie: de “círculos” of kringen van Podemos.
Op 17 januari 2014 werd Podemos geboren in Madrid. De nieuwe politieke organisatie werd op dat moment organisatorisch en politiek beïnvloed door de antikapitalisten, maar omgekeerd had de participatie in Podemos ook een effect op de antikapitalisten. Anticapitalistas maakte kennis met “massapolitiek”. Hiermee werd de mogelijkheid gecreëerd om in contact te treden met sociale ruimten en sectoren die materiële realiteit van “die van onderuit” uitmaken. Anticapitalistas doormaakte hierbij een leerproces om zich aan te passen aan deze nieuwe politieke realiteit: het gebruik maken van zichtbaar leiderschap met als voorvrouwen en – mannen Teresa Rodríguez, Miguel Urbán, Kichi en anderen, het politieke werk binnen de instellingen, de noodzaak van nieuwe vormen van politieke communicatie, een betere definiëring van het politiek programma, een rijping in politiek-strategische vraagstukken en debatten, enz.
Problemen en uitdagingen
Podemos is echter niet langer het project van januari 2014 en van de Europese verkiezingen van mei van hetzelfde jaar, met de mobilisatie van mensen in kringen en de samenstelling van een participatief politiek programma. In september 2014 werd Podemos in het stichtingscongres van Vista Alegre niet enkel formeel omgevormd van beweging tot partij, maar werden vooral partijstructuren gevormd die de bureaucratisering van de formatie in de hand werkten en de kringen van al hun politieke macht ontnamen.
De “kritische sector” van Podemos, met de georganiseerde mensen van Anticapitalistas evenals vele andere militanten van het Podemos van onderuit, moest plaats ruimen voor het gecentraliseerde en plebiscitaire project van de dubbele groep die op dat moment de leiding van Podemos volledig naar zich toe trok, bestaande uit de neo – reformistische tendens rondom Pablo Iglesias en de populistische (naar het populisme zoals uitgedokterd door de Argentijnse ideoloog Ernesto Laclau) stroming van Iñigo Errejon.
De problemen waar Podemos vandaag mee kampt zijn onder meer: het gebrek aan een – door Vista Alegre geliquideerde – mobilisatie van onderuit, de oligarchisering van de partij met de vorming van een nieuwe politieke elite die aast op politieke functies binnen de staat en de relatieve zwakte van de antikapitalisten binnen Podemos tegenover de sterkere neo – reformistische en populistische tendensen die – hoewel grondig met elkaar overhoop liggend – verantwoordelijk zijn voor deze veranderingen en voor de verrechtsing van Podemos.
Voor Anticapitalistas is het belangrijk om te blijven werken en strijden voor een radicaal Podemos van onderuit. Doorheen de verschillende interviews in het boek worden precies verschillende thematische pistes bewandeld die willen bijdragen aan de versterking, democratisering en radicalisering van Podemos.
De “politieke hypothese Podemos” blijft actueel voor de antikapitalisten die tot op vandaag geen steken laten vallen en zich inzetten voor een Podemos van onderuit, een engagement opnemen binnen de organisatie en als verkozenen, het politieke debat aangaan met de andere stromingen binnen het project, werken aan een versterking van de sociale bewegingen en aan een verhouding tussen de sociale bewegingen en Podemos, bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2015 en bij de laatste parlementaire verkiezingen van juni 2016 de samenvloeing met de brede linkerzijde opzochten, enzovoort.
Coll, Andreu; Brais Fernández & Joseba Fernández (ed.) (2016), Anticapitalistas en Podemos, Barcelona, Sylone, 153 pag.
