Enkele weken geleden werd de open brief “Verbreek het stilzwijgen over de repressie in Turkije” publiek gemaakt.(1) Deze brief werd intussen door bijna 220 mensen getekend, uit zowat het ganse progressieve spectrum. In de open brief roepen de ondertekenaars de publieke opinie, de Belgische politieke partijen en meer bepaald de linkerzijde en de vakbeweging, op om:
- Zich met klem uit te spreken tegen mogelijke vervolgingen door het Turkse regime van ondertekenaars van de oproep van academici en andere democratische activisten, journalisten, enz.
- Haar protest te laten horen tegen de oorlog die door het AKP-regime wordt gevoerd tegen een deel van de eigen bevolking.
- Duidelijk stelling te nemen over de mogelijke gevolgen voor de Belgisch-Turkse relaties van het door het Turkse regime gevolgde repressieve beleid, en zich duidelijk uit te spreken voor het recht op zelfbeschikking van het Koerdische volk.
- Zich te verzetten tegen het akkoord dat tussen de landen van de Europese Unie en Turkije werd gesloten m.b.t. het asielbeleid, waarbij steun aan Turkije werd beloofd voor het tegenhouden van vluchtelingen uit de regio (hoofdzakelijk uit Syrië) en intussen een oorverdovend stilzwijgen wordt bewaard over de repressie tegen de eigen bevolking en het steeds autoritairder beleid van Erdogan.
Bij het bekend maken van de open brief werden ook alle linkse partijen, net als het ACV en ABVV, individueel aangeschreven, met de vraag hun standpunt mee te delen. Na enkele weken is het de moeite om de reacties van de aangeschreven organisaties van dichterbij te bekijken. Al mag er spijtig genoeg eerder over een gebrek aan reacties worden gesproken.
Voor de duidelijkheid wil ik benadrukken dat ik dit artikel uit eigen naam schrijf. Niet alle ondertekenaars van de open brief delen noodzakelijkerwijze onderstaande opmerkingen.
De reactie van de SP.A
Tot op heden kwam er enkel van de SP.A volgende korte reactie (bij monde van haar communicatiedienst). Ik geef ze hier in haar totaliteit weer:
“We hebben uw bericht met open brief over Turkije goed ontvangen. U hebt volledig gelijk wanneer u zich vragen stelt bij het beleid in Turkije rond mensenrechten, de Koerden, persvrijheid, …
Onze partij stelt zich dezelfde vragen en komt hierover tussen vanuit de oppositie.
Tegelijkertijd is het absoluut noodzakelijk dat meer vluchtelingen in betere omstandigheden opgevangen kunnen worden in de regio. Daarom vinden we het belangrijk dat we goede banden onderhouden met het land.
Zo kunnen we tevens de wantoestanden in het land consequent aanklagen.
Vriendelijke groeten.
Communicatiedienst SP.A”
Enkele opmerkingen hierbij:
- Mooi dat de SP.A onze vragen bij het beleid in Turkije stelt te delen. Wat betreft haar tussenkomsten hierover vanuit de oppositie: dit is helaas simpelweg een leugen. Noch in het federale parlement, noch in de Commissie voor Buitenlandse betrekkingen van het parlement, is afgelopen maanden ook maar één vraag gesteld rond Turkije. Laat staan dat er een echt debat is geweest. Niet door de SP.A, niet door eender welke andere partij in het Belgisch parlement.
- Het stuk over de noodzaak meer vluchtelingen in betere omstandigheden op te vangen in de regio en daarom de nood aan goede banden met het land (en haar regering?) roept heel wat vragen op. Des te meer na de steun die partijvoorzitter Crombez enkele dagen later uitsprak voor het “plan Samsom” om de asielcrisis aan te pakken.(2) Samsom is voorzitter van de Nederlandse sociaaldemocratische PvdA, die deel uitmaakt van de regering samen met de liberale VVD. Nederland is momenteel voorzitter van de Europese Unie, wat aan zijn voorstel een extra dimensie geeft.
In dat “plan Samsom” neemt een deal met Turkije, waarbij dit land uitdrukkelijk een rol als “buitenpost” van Fort Europa bedeeld krijgt, net als in de huidige plannen vanuit de Europese Unie om de asielcrisis aan te pakken, een centrale plaats in. In ruil voor het opnemen van deze rol krijgt de Turkse staat flink wat miljarden toegestopt. In het plan zou Turkije ook op korte termijn als “veilig land” beschouwd worden. Zulke omschrijving zou het voor vluchtelingen uit Syrië veel moeilijker maken in de EU asiel aan te vragen. Het zou dat bovendien ook voor politieke vluchtelingen uit de Turkse staat zelf nog veel moeilijker maken dan het nu al is.
Gelukkig reageerden Groen, PVDA-PTB en heel wat leden en zelfs kopstukken van de SP.A afwijzend op de uitspraken van Crombez.(3)(4) De uitgesproken steun aan het plan Samson werd dan intussen ook afgezwakt. Toch lijken nogal wat sociaaldemocratische politici nog steeds ver te willen gaan om er een soort “push back”-beleid door te krijgen (zie o.m. de recente uitspraken van Johan Vande Lanotte, die mordicus zijn kroonprins blijft steunen).
- “Goede banden” om zo de “wantoestanden consequent te kunnen aanklagen”, lijkt dan weer verdacht veel op de houding die de Belgische diplomatie en regeringen aanhouden tegenover andere niet bepaald democratische regimes in de regio (en daarbuiten): Saoedi-Arabië, Israël, Egypte… Het – zeer beleefd – occasioneel “aanklagen van de wantoestanden” blijft daarbij steeds erg ondergeschikt aan de goede diplomatieke, soms militaire, en vooral ook economische banden. Van een linkse oppositiepartij mag toch net iets meer verwacht worden, denken we dan.
Totaal stilzwijgen bij de anderen
PVDA-PTB, Groen, Ecolo, PS en de vakbonden reageerden helaas helemaal niet op de open brief.
Natuurlijk veel erger is het feit dat de escalerende oorlog van de Turkse staat in de Koerdische regio’s of de repressie tegen al wie de oproep van de academici steunt of op een andere manier protesteert tegen deze oorlog, bij de linkse partijen geen enkele reactie ontlokt. Noch in het parlement, noch in de Commissie voor de Buitenlandse Betrekkingen van het parlement (waarin de PTB-PVDA niet vertegenwoordigd is), noch via andere fora.
In deze Commissie werd afgelopen periode uitgebreid gedebatteerd over de toestand in het Midden-Oosten. Hierbij krijgt de situatie in Syrië, Saoedi-Arabië, Iran, … veel aandacht. Eigenaardig genoeg blijkt de toestand in Turkije, de repressie tegen de Koerden, enz. steeds opnieuw aan de aandacht te ontsnappen, van alle partijen. Toch een eigenaardige vergetelheid.
Ook op de websites of in de tijdschriften van de linkse partijen of zelfs van individuele volksvertegenwoordigers, en van de vakbonden is geen enkele uiting van protest of solidariteit terug te vinden. Op straat, in de solidariteitsacties tegen de repressie in de Koerdische gebieden die ook in ons land plaats vonden, blijven ze helemaal afwezig.
Waarom dit blijvend stilzwijgen van de linkse partijen en de vakbonden?
Het is ongetwijfeld onvolledig maar een aantal zaken zijn toch het vermelden waard:
De Turkse gemeenschap en politici in België
Helaas blijft een flink deel van de mensen van Turkse origine in ons land stevig beïnvloed door Turks nationalisme en chauvinisme. Ook de invloed van bepaalde vormen van islamisme in de gemeenschap speelt mee. De AKP kwam, met meer dan 60% van de stemmen (veel meer dan in Turkije zelf), in ons land als grootste partij uit de bus bij de kiezers met Turkse nationaliteit die gingen stemmen voor de laatste verkiezingen in Turkije. De linkse en pro-Koerdische HDP kwam als 2e partij uit de bus. Dit Turks nationalisme wordt ook door heel wat politici en leden van Turkse origine in de linkerzijde in België gedeeld. Daarnaast zijn er ook ter linkerzijde onder hen mensen die zich ronduit achter Erdogan scharen. Politici van Koerdische origine zijn dan weer weinig talrijk in de Belgische partijen.
Bij linkse politici met Turkse roots, die deze zeker in verkiezingstijden maar al te graag in de verf zetten naar een deel van hun kiespubliek, speelt zeker het verlangen een deel van hun kiezers van Turkse oorsprong niet voor het hoofd te stoten. Daarnaast speelt ook het belang van hun toegang tot allerlei Turkse media, in Turkije zelf en in West-Europa, mee, of zelfs het voeren van een deel van hun verkiezingscampagne in Turkije zelf. Toegang die wel eens danig in gevaar zou kunnen komen bij een te kritische houding tegenover het regime.
Het is ook niet onbelangrijk te weten dat mensen van Turkse origine bijna steeds de dubbele nationaliteit hebben. Zich publiek uitspreken houdt dan ook voor velen reële risico’s in, niet enkel om bijvoorbeeld naar Turkije te kunnen reizen, maar ook naar familie enz. in Turkije toe. Maar of dit een voldoende excuus mag zijn voor nationaal bekende politici van Turkse origine zoals Fatma Pehlivan (SP.A) of Meryem Almaci (voorzitster van Groen) om er het zwijgen toe te doen, of erger nog, voor sommigen om zich bijwijlen ronduit als apologeten van Erdogan op te stellen?
Blijft natuurlijk de vraag of links hier ten lande, uit puur electoraal opportunisme, hieraan dient toe te geven? Ook een publieke, uitgesproken steun aan de democratische, sociale en Koerdische oppositie in Turkije zou haar zeker sympathie kunnen opleveren bij een belangrijk deel van de Turkse en Koerdische gemeenschap in ons land. Daarnaast zijn natuurlijk ook de opvattingen van de meeste mensen in die Turkse gemeenschap niet onveranderlijk, evenmin als de samenleving in Turkije dat is.
Turkije als NATO-bondgenoot
Voor partijen als de SP.A en PS die zich steeds als loyale, “verantwoordelijke”, “staatsdragende” partijen gedroegen en gedragen, speelt zeker ook de wil mee om NATO-bondgenoot Turkije te vriend te houden. Zelfs als die bondgenoot zich onder Erdogan steeds wispelturiger gedraagt, en het Turkse regime regelmatig de strategie (voor zover daar sprake van is) van haar NATO-bondgenoten in het Midden-Oosten en meer bepaald Syrië doorkruist.
Dit speelt natuurlijk geen rol voor de PVDA-PTB, die formeel nog steeds tegen de NATO gekant is, en zich ook in het parlement tegen Belgische deelname aan militaire interventies in het Midden-Oosten keert
Turkije als buitenpost van Fort Europa
Ik had het al over de opstelling van de SP.A, en te vrezen valt dat ook de PS hiermee grotendeels instemt. Een echt ander geluid liet ze tot op heden niet horen. In elk geval was de opstelling van de sociaaldemocratie toen ze nog mee aan de macht was niet van die aard om rond een humanere aanpak van de asielcrisis, of een kritischere opstelling tegenover het regime van Erdogan, veel vertrouwen in te boezemen.
Dit geldt zeker ook voor de houding van verschillende van haar Europese zusterpartijen. Denken we maar aan de opstelling van Hollande, van de Deense sociaaldemocraten die vanuit de oppositie zelfs de meest rechtse aanpak van asielzoekers steunen, enz. We kunnen er ook van uitgaan dat het gezamenlijk pleidooi van de Duitse bondskanselier Angela Merkel (CDU) en Erdogan, waarbij ze momenteel op visite is, om de mensensmokkel vanuit Turkije in NATO-verband aan te pakken met regeringspartner SPD werd doorgepraat. Ik ben alvast zeer benieuwd naar wat de PS en SP.A hiervan denken…
Zoals we zagen, reageerden zowel Groen als de PVDA-PTB gelukkig krachtig tegen de steun van Crombez aan het “plan Samsom”. In de kritiek van beide partijen werd terecht verwezen naar het feit dat de situatie voor vluchtelingen uit Syrië in Turkije allesbehalve veilig is, en de Turkse staat allesbehalve haar verplichtingen in deze nakomt. Maar over de repressie, ondemocratische maatregelen en mensenrechtenschendingen in Turkije zelf tegenover een groot deel van de eigen bevolking en dan vooral de Koerden, wordt door beide partijen gezwegen. Ook hier is toch wel sprake van een eigenaardige lacune in de boodschap.
Pure, onversneden desinteresse
Misschien nog de vreselijkste reden van allemaal, maar helaas niet uit te sluiten. Er gebeuren nu eenmaal zoveel belangrijke dingen in de wereld. En is wat momenteel in Syrië en Irak gebeurt, of wat in eigen land de politieke waan van de dag bepaalt, nu eenmaal niet veel belangrijker? Het lijkt er alvast niet op dat bij de partijen, vakbonden of hun studiediensten veel mensen rondlopen die Turkije of de Koerdische kwestie serieus opvolgen, of het moeten een aantal politici van Turkse origine zijn die er om hun eigen redenen (zie boven) het zwijgen toe doen.
Er is beweging
Toch zijn duidelijk een aantal dingen in beweging. Zo bleek uit de vele afwijzende reacties op Crombez’ steun aan de voorstellen van Samsom, waarbij ook vele leden en sympathisanten van de SP.A zich stevig lieten horen, dat de situatie in Turkije zelf, niet enkel voor de vluchtelingen uit Syrië en Irak in Turkije, bij heel wat mensen zeker meespeelt. Op een moment dat het regime van Erdogan steeds harder de kaart trekt van repressie tegen alle kritische stemmen in zijn land en oorlog tegen de Koerden, met de recente slachtpartij door het leger in de Koerdische stad Cizre als triestig hoogtepunt, kan dit natuurlijk niet verbazen.
Ik kan enkel hopen dat initiatieven zoals de open brief kunnen bijdragen aan een grotere aandacht voor de situatie in Turkije en voor de Koerdische zaak. En vooral dat dit de komende periode ook tot een sterkere solidariteitsbeweging leidt, waarbij de Turkse en Koerdische linkerzijde en democratische bewegingen eindelijk de steun krijgen die ze verdienen.
Noten:
1) Zie http://www.petities24.com/verbreek_het_stilzwijgen_over_de_repressie_in_turkije
2) Zie Terzake, 31 januari 2016
3) Zie https://www.groen.be/nieuws/geen-push-backretoriek-maar-veilige-spreiding-europa-nodig
4) Zie http://pvda.be/artikels/vluchtelingen-terug-zee-duwen-plan-samsom-op-drie-punten-problematisch
