De beroemde en beruchte Club van Rome doet het weer. Zij stelden in Berlijn op 13 september een nieuw boek voor met oplossingen voor de huidige sociale, economische en ecologische crisis.(1)
De Standaard titelt: “Geef vrouwen zonder kinderen 80.000 dollar”. Dat lijkt de meest spectaculaire maatregel die de schrijvers voorstellen. Maar dit rapport is veel ambitieuzer. Volgens de Club van Rome blijft de kritiek op de groei gelden (aangeklaagd in het roemruchte rapport uit 1972, Grenzen aan de groei). Door die groei raken de grondstoffen uitgeput, maar de groei is nu ook de oorzaak van de toenemende sociale problemen in de westerse landen: werkloosheid en groter wordende sociale ongelijkheid worden aangeklaagd.
De twee auteurs bepleiten een breuk met het verouderde marktdenken en zijn voorstander van een radicale omvorming van het economisch stelsel in de rijke landen. (2) Voor de ontwikkelingslanden is verdere groei ( volgens welke modellen?) noodzakelijk om de armoede et bestrijden.
Daarnaast blijven ze de groei van de wereldbevolking (die de laatste vijftig jaar is verdubbeld) aanklagen als de belangrijkste oorzaak van de huidige milieucrisis. En ze winden er geen doekjes om: er is een afname van de wereldbevolking nodig om het klimaat te redden.
Die rem op de bevolkingsgroei moet in de eerste plaats gerealiseerd worden in de rijke landen omdat ieder kind dat daar geboren wordt dertig keer meer middelen ( energie, grondstoffen, …) zal gebruiken dan een kind in de arme landen. Vandaar het “spectaculaire” voorstel om aan vrouwen een premie tot 80.000 dollar te geven indien ze slechts één kind hebben of ervoor kiezen geen kinderen ter wereld te brengen.
Het boek doet dertien concrete voorstellen om met minder groei de sociale ongelijkheid, de werkloosheid en de klimaatsverandering te bestrijden. Is er dan een oplossing in zicht?
De auteurs hopen met hun voorstellen zowel op de lange termijn (de klimaatcrisis) als op de korte termijn (de sociale noden van de ‘99%’) een antwoord te geven dat bovendien door een meerderheid van de ‘kiezers’ kan gesteund worden.
Hieronder volgen de dertien voorgestelde maatregelen met een korte commentaar van mij in italics.
- Arbeidsduurvermindering op jaarbasis en dus meer vrije tijd – hierbij wordt dus de huidige flexibilisering van de arbeid met de afbraak van de 38 urenweek goedgekeurd.
- Verhoging van de pensioenleeftijd tot 70 jaar zodat ouderen langer voor zichzelf een inkomen kunnen verwerven – een voorstel dat de steun zal krijgen van zowel het patronaat als van onze neoliberale regeringen.
- Een herdefinitie van “betaald werk” om zo de zorg thuis voor familieleden te erkennen – krijgen zorgwerkers in het gezin een aalmoes die de ziekteverzekering vervangt?
- Verhoogde werkloosheidsuitkeringen om de vraag in stand te houden tijdens de periode van transitie – door de aanhoudende hoge werkloosheid, is de huidige afbraak van het recht op werkloosheidsuitkeringen een reëel gevaar voor de sociale samenhang in onze maatschappij
- Hogere belastingen op bedrijven en op de rijken om de winsten te herverdelen en de gevolgen van de komende golf van robotisering op te vangen – hier zou men kunnen spreken van een maatregel die tegen het systeem in gaat, maar er wordt niet gesteld hoe dit kan worden verwezenlijkt.
- Groene stimuleringsmaatregelen met hogere belastingen om de regeringen in staat te stellen de klimaatsverandering aan te pakken en de herverdeling te bevorderen – de tekst gaat in tegen het mantra van de belastingverlaging om de groei te bevorderen.
- Belasting op fossiele energie, de opbrengst ervan moet gelijk verdeeld worden onder de burgers en moet ook gebruikt worden om energie met een laag koolstofgehalte te bevorderen – hogere brandstofprijzen, niet ten koste van de individuele burger maar om hernieuwbare energie ( ook kernenergie?) te bevorderen
- Belasting op tewerkstelling moet vervangen worden door belasting op uitstoot van broeikasgassen en op gebruik van grondstoffen om zo de ecologische voetafdruk te verkleinen – maar alles hangt af van de hoogte van deze belasting en van hoe dit zal worden doorgerekend aan de consument…
- Hogere belastingen ( tot 100%) of erfenissen wat meer inkomsten geeft aan de regeringen – klinkt mooi maar wie zal dit afdwingen?
- Aanmoedigen van het lidmaatschap van vakbonden om te vechten tegen uitbuiting en voor meer inkomsten – dit is nieuwe taal in de ‘progressieve’ heersende kringen
- Beperking van de vrijhandel, tegen de TTIP, om zo de groei te vertragen, banen te beschermen en ook het milieu minder te belasten – ook hier zien we dat de crisis op het ongeremde neoliberale marktdenken begint te wegen
- Aanmoediging van kleinere gezinnen om de druk op de planeet te verlichten – alsof dit het milieuprobleem zal oplossen – geld geven aan vijftigjarige vrouwen in de rijke landen is absurd. Er moet in de armere landen veel meer geïnvesteerd worden in opvoeding en gezondheidszorg voor vrouwen.
- Garandeer een basisinkomen dat leefbaar is voor wie dat het meest nodig heeft – wie heeft dat werkelijk nodig? Waarom niet aan iedereen een kortere werktijd geven door een herverdeling van de beschikbare arbeid zonder loonverlies. Tenzij we willen dat de vrouwen terugkeren naar de haard met een aalmoes – huisvrouwenloon genaamd.
Dit rapport toont dat er duidelijk een ideologische crisis bestaat. Het marktdenken en de pure neoliberale agenda zijn niet meer de enige mogelijkheid. Er is de bankencrisis, het toenemend bewustzijn over de klimaatcrisis, het besef dat de 1% alles wil doen om hun voorrechten te behouden. Daarop reageert de Club van Rome met enkele voorstellen die goed klinken in de oren van reformistische groenen.
De bevolkingsgroei en het individuele gedrag van de mensen liggen aan de basis van de milieucrisis, dat blijft de boodschap en het is daar tegen dat we moeten ingaan wanneer we dit soort rapporten lezen.
Wat ontbreekt in heel de aanpak, is natuurlijk de kern van de zaak: een plan voor de energietransitie met onteigening van de banken en van de multinationals van de fossiele energie en van de kernenergie. En een plan om de emissies van broeikasgassen de komende tien jaar drastisch te beperken. Iets wat zelfs een kritisch kapitalisme niet wil ondernemen.
Noten:
1) “Reinventing Prosperity” door Jorgen Randers en Graeme Maxton, in het Duits: “Ein Prozent ist genug”
2) Het eerste hoofdstuk online in het Engels: http://www.clubofrome.org/wp-content/uploads/2016/08/Maxton_Randers_Chapter-1.pdf
