De deelname aan de Europese verkiezingen in Duitsland is traditioneel laag. Commentatoren van radicaal links stellen dikwijls dat dit het bewijs is voor het gebrek aan legitimiteit van de Europese Unie (EU) en haar instellingen. Dit is niet fout, maar de dingen zijn ook niet zo eenvoudig.
Veel mensen in Duitsland onderschatten het gewicht van de beslissingen van de EU en de invloed van het Europese parlement, zelfs als die minder bevoegdheden heeft dan de nationale parlementen van de lidstaten. Ook interesseren veel Duitse inwoners zich niet echt voor wat er politiek gaande is in andere Europese landen. Het zijn dus in het algemeen niet echt progressieve houdingen die leiden tot het hoge abstentionisme….
Maar deze keer was de opkomst in Duitsland voor de Europese verkiezingen met 47,6% veel hoger dan in 2009 (43%). Waarom? Eerst en vooral vielen ze samen met de gemeenteraadsverkiezingen in tien van de zestien regio’s (deelstaten). Maar er waren ook de topkandidaten: Jean-Claude Juncker van de conservatieven en Martin Schulz van de sociaaldemocraten, die rivaliseerden voor de post van voorzitter van de Commissie van de EU. In zijn campagne profileerde Martin Schulz zich niet alleen rond de eis van een socialer Europa, maar ook een democratischer.
De Christelijke conservatieven van Angela Merkel (CDU/CSU) hebben slecht 35,3 % gehaald in vergelijking met 37,9% vijf jaar geleden. Dit is minder dan de 40% die de opiniepeilingen gaven in de verkiezingen op het federale niveau. Merk ook op dat Angela Merkel enkele dagen voor de Europese verkiezingen, koel maar naar waarheid, verklaarde dat “we geen sociale (Europese) unie hebben”. Niettegenstaande verdedigt ze, zoals de meerderheid van de Duitse bourgeoisie tot nader order, de opbouw van de EU en de brutale bezuinigingen op kap van de bevolking van de economisch zwakste landen.
De liberalen van de FDP, die in 2013 niet in staat waren om de 5% kiesdrempel te nemen tijdens de federale verkiezingen, kregen slechts 3,4´% ten opzichte van 11% in 2009! Dit is het verdiend loon voor deze verdomd cliëntelistische partij. Maar de AfD (Allianz für Deutschland), opgericht in 2013, die 4,8 % haalde in de federale verkiezingen en dus nipt niet in het parlement geraakte, haalde 7%.
En de AfD, nog neoliberaler dan de FDP, is evenzeer nationalistisch, chauvinistisch en elitair. “Geef geen geld aan de Grieken en andere verliezers in Europa” was het profiel van deze partij vanaf haar oprichting. Voor Europa vraagt ze een maximale autonomie voor de Duitse staat voor Europa en het verlaten van de Eurozone, om het rijke noorden monetair te scheiden van het arme zuiden.
De leiders van het AfD pleiten al lang voor een elitaire hervorming van het politieke systeem. Ze willen de invloed en de rechten van de “onproductieve” mensen (zoals de werklozen) verminderen en ne bepleiten volksraadplegingen voor bepaalde beslissingen (zo steken ze de loftrompet voor de volksraadpleging tegen de immigratie in Zwitserland) en rechtstreekse verkiezingen voor de afgevaardigden, voor de kanselarij, voor het presidentschap van de republiek.
Dit alles om tot een sterke Staat te komen, beter in staat om de vakbonden, de sociale bewegingen en de gediscrimineerde minderheden te bestrijden. Het AfD heeft campagne gevoerd tegen “de immigratie in onze systemen van de sociale bescherming”, maar het moet gezegd worden dat de Beierse CSU hetzelfde gezegd heeft en dat de regering van de grote coalitie van CDU/CSU met de SPD een ontwerpresolutie aan het voorbereiden is om de vrije instroom binnen de EU naar Duitsland te beperken!
De AfD die ultraconservatieve waarden verdedigt, de « normaliteit » tegen homo’s en lesbiennes alsook het “vrijuit praten” tegen de “politieke correctheid” en waarvan het leidinggevend personeel veel populististen en extreemrechtsen bevat, wordt vandaag helemaal niet gesteund door het grote Duitse kapitaal, maar wel door een kleine fractie van de middenklasse, de bazen van de familiale bedrijven, professoren economie, kaderleden enz.
De SPD doet het niet slecht bij de Europese verkiezingen met 27,3% (2009 : 20,8%) met een sociaal en democratisch discours dat haar medeverantwoordelijkheid voor de politiek van de grote coalitie onder Merkel slim verstopte. Een beleid dat brutale bezuinigingen omvat die voor miljoenen Grieken en anderen enorme ellende creëren. De Groenen tenslotte behaalden 10,7% (2009 : 12,1%).
Die Linke haalde 7,4% (2009: 7,5%). Vanwege de sterkere deelname in 2014 moesten ze meer stemmen halen om min of meer hetzelfde percentage te behalen, maar hoe dan ook is er sprake van stagnatie. In de peilingen op federaal niveau draait Die Linke rond de 10%, wat zwak blijft gezien haar resultaten tijdens de federale verkiezingen in 2009 toen ze 11,9% behaalde.
Het AfD slaagde erin om een reactionaire verwerping van de EU en het beleid dat in dat kader wordt uitgewerkt, te formuleren, maar Die Linke slaagde er niet in niet alleen de politiek van de trojka te verwerpen, maar ook het institutioneel kader van deze ondemocratische EU, en een duidelijk alternatief op deze twee niveaus naar voor te schuiven.
Zulk alternatief zou een internationale solidariteit op een klassebasis moeten hebben uitgewerkt, met het perspectief van massale internationale mobilisaties en minstens een begin van zelfactiviteit en zelforganisatie te starten van onderop. Hieruit zou een andere politieke unie van Europa zou kunnen worden opgebouwd, een Europa dat gebaseerd is op de waarden van solidariteit, democratische participatie, ecologische verantwoordelijkheid, sociale rechtvaardigheid en gelijkheid.
Maar Die Linke, ook al gaven ze kritiek op de pseudo-grondwettelijke basis die met het verdrag van Lissabon werd gelegd, vroeg niet veel meer dan een hervorming van de EU, vooral door het geven van meer rechten en bevoegdheden aan het Europees Parlement. Dit gaat niet veel verder dan de positie van de SPD en van Martin Schulz.
Die Linke liet ook na het lot van miljoenen wanhopige mensen, te beginnen met dat van de Griekse bevolking, naar voren te brengen, een lot veroorzaakt door het beleid van de trojka. Dit is wat men in het centrum van de verkiezingscampagne had moeten zetten, een schandaal dat men systematisch had moeten aanklagen. Na de overwinning van SYRIZA had men de koers moeten aanpassen.
Want als er geen polarisatie is tussen populistisch extreemprechts en radicaal links, dan is het, met noemenswaardige uitzonderingen, rechts dat versterkt uit de Europese verkiezingen komt. Radicaal links kan slechts het initiatief terug winnen als het zich steunt op de mobilisatie en de solidariteit van de werkende klasse. Want het antwoord van extreem rechts is passiviteit, wanhoop en afbraak.
Manuel Kellner is lid van ISL, een van de twee organisaties van de IVde Internationale in Duitsland, van de partij Die Linke en haar antikapitalistische stroming, en redacteur van de Sozialistische Zeitung – SoZ.
Nederlandse vertaling: Els Goeman.
