In mijn kindertijd, lang voor de tv de dagindeling van ’t gezin regelde, gingen wij ’s zondags naar de film, mijn ouders en ik. Meestal was dat naar deCameo en meestal was die film een western. Die uren reken ik tot de mooiste uit mijn kindertijd. Als ik een eresaluut aan die wonderjaren mag brengen dan kan ik dat het beste doen door zo’n western aan mijn lijstje van geprefereerde films toe te voegen, for old times’ sake.
Een hoogtepunt uit het genre is ongetwijfeld Lonely Are The Brave, uit 1962. Het scenario is gebaseerd op The Brave Cowboy, een roman van de anarchist Edward Abbey, een mens waarover ik later nog wel iets zal schrijven, ook omdat zijn boeken aan de bron liggen van Earth First!, een radicale milieubeweging. Het scenario is dan weer van Dalton Trumbo, een Amerikaanse communist. Een anarchist en een communist: we bevinden ons in links gezelschap. Die Trumbo is trouwens omwille van zijn overtuiging op de beruchte zwarte lijst van Hollywood terechtgekomen. Dertien jaar lang wordt het hem belet om zijn beroep op een normale manier te uit te oefenen. Na het uitzitten van zijn gevangenisstraf emigreert hij naar Mexico om van daaruit scenario’s te schrijven, onder een pseudoniem of onder de naam van een collega. Soms valt zo’n scenario in de prijzen en dan moet zo’n collega die prijs ophalen. Inderdaad: eenzaam zijn de dapperen! En dat geldt ook voor de held van de film.
De prent bevat een geslaagde romantische kritiek op het kapitalisme en is daarom alleen al waardevol, want wie de romantiek wegzet als waardeloze dromerij of als ronduit reactionair gejammer, die dwaalt! Dat heeft de Michael Löwy me inHerbetovering van de wereld inmiddels wel geleerd. We zien Kirk Douglas aan ’t werk als volbloed cowboy Jack Burns . Hij heeft de nacht cowboygewijze in openlucht doorgebracht en wordt uit zijn slaap gewekt door overvliegende straaljagers. Wat een tegenstelling! Ook in de daaropvolgende beelden wordt die in de verf gezet. Burns moet een autosnelweg kruisen om zijn tocht verder te kunnen zetten. Twee verschillende werelden worden met elkaar geconfronteerd, een van het verleden en een van de toekomst. Paul, de vriend van Jack, blijkt dan weer opgepakt te zijn omdat hij illegale immigranten over de grens heeft geholpen — jawel, de film heeft actualiteitswaarde. ‘s Mans echtgenote staat er nu alleen voor. Zij zou begrijpelijkerwijze liever hebben dat haar man zich een beetje aanpast. Maar dat ligt moeilijk, zo legt Burns haar uit : ‘A Westerner likes open country. That means he’s got to hate fences. And the more fences there are, the more he hates them.’ Zijn maat Paul heeft juist gehandeld, aldus Jack, wat verkeerd is zijn de staatsgrenzen. ‘Now, that one between here and Mexico is the fence got Paul into trouble. He just naturally didn’t see the use of it, so he acted as if it wasn’t there. So when people sneaked across it, he just felt they were still people, so he helped them.’ Tegenover deze romantische visie staat haar realisme: ‘Jack, I’m gonna tell you something. The world that you and Paul live in doesn’t exist. Maybe it never did. Out there is a real world. And it’s got real borders and real fences. Real laws and real trouble. And either you go by the rules or you lose. You lose everything.’ Ze heeft gelijk, want de vrijheid van de cowboy is eigenlijk een mythe. Daarover schreef ik hier eerder al een stuk. ‘You lose everything.’ Het zijn voorspellende woorden, maar op een volbloed romanticus hebben ze geen effect. Burns probeert zijn vriend Paul uit de gevangenis te bevrijden, moet vervolgens op de vlucht slaan, wordt achternagezeten door de bende van de sheriff — in deze nieuwe tijden wordt deposse vanuit de lucht gesteund door een helikopter! — hij slaagt er, mede door zijn grote kennis van de natuur, haast in te ontsnappen, maar komt uiteindelijk om… in het dodende wegverkeer! Zijn paard, al even wild als Burns zelf, komt onder de auto’s terecht en moet afgeschoten worden. Je ziet het in de ogen van de stervende Jack Burns: de wereld van de eenling is voorgoed voorbij.
