• FRANÇAIS (LCR)

sap-rood.org

SAP

antikapitalistische lenteschool 2017
  • home
  • Wie zijn wij?
    • SAP
    • Uitgavenfonds Ernest Mandel
  • België
    • politiek
    • syndicaal-sociaal
    • verkiezingen 2014
  • internationaal
    • Afrika
      • Algerije
      • Burkina Faso
      • Egypte
      • Kenia
      • Marokko
      • Soedan
      • Tunesië
    • de Amerika’s
      • Argentinië
      • Bolivië
      • Brazilië
      • Chili
      • Colombia
      • Cuba
      • Ecuador
      • Guatemala
      • Haïti
      • Honduras
      • Mexico
      • Peru
      • Puerto Rico
      • Venezuela
      • Verenigde Staten (VS)
    • Azië
      • Cambodja
      • China
      • Filippijnen
      • Maleisië
      • Pakistan
      • Thailand
      • Vietnam
    • Europa
      • Italië
      • Luxemburg
      • Nederland
      • Noorwegen
      • Oekraïne
      • Portugal
      • Rusland
      • Schotland
      • Slovenië
      • Spaanse Staat
      • Turkije
    • internationale instellingen
    • Midden-Oosten
    • Oceanië
  • themas
    • antifascisme
    • antiracisme
    • cultuur
    • ecologie
    • economie
    • feminisme
    • geschiedenis
    • biografieën
    • jongeren
    • LGBT+
    • migratie
    • strijd en bewegingen
    • Uitgavenfonds Ernest Mandel
  • onze blogs
    • Ida en Evie schrijven
    • blog Flor Vandekerckhove
    • blog Marijke Colle
    • blog Pips Patroons
  • linkse linkjes
  • e-shop

De mop als filosofische kritiek van het volk

15 juli, 2015 door Pips Patroons

raf-sap-jokeSinds de oude Grieken behoort het in twijfel trekken van zichzelf en van de eigen cultuur tot een van de kenmerken van de cultuur als zodanig. Ironie is een vorm van zelfkritiek. Bekend zijn de socratische ironie, waarbij een schijnbaar naïeve persoon met vragen de absurde logica van een zelfverzekerde gesprekspartner blootlegt. In de romantische ironie maakt de kunstenaar zichzelf belachelijk door de kloof tussen zijn fantasie en de werkelijkheid zichtbaar te maken.

Er is ook de spottende komedie. Aristophanes doet het publiek schateren met zijn brutale, groteske en obscene grollen waarin de Atheense gemeenschap op de korrel wordt genomen. In zijn stuk Lysistrata gaan de vrouwen “in staking” tegen de oorlogszucht van de mannen.

Natuurlijk zijn er “stakingbreeksters” en de gekte begint. De komedie is een bezinning op de oorlog. In het frivole schuilt ernst, in de onzin openbaart zich een aspect van het ware.

Dergelijke komedies werden opgevoerd tijdens de feesten ter ere van Dionysos. Deze godheid is in alle opzichten het tegendeel van Apollo, de god van het geordende, het heldere, het verlichte, het begripsmatige, het ondubbelzinnige, het afstandelijke, het individuele. Dionysos (Bacchus bij de Romeinen) is de god van het andere, van het anders zijn, van het tegendeel van wat in de samenleving als normaal wordt beschouwd, van wat ons vrees inboezemt maar ook aantrekt en fascineert en los wil barsten. Mannelijk en vrouwelijk vervloeien in zijn onduidelijke gestalte. Hij-zij wordt gevierd door de rechteloze vrouwen en slaven in een dronken en lallende stoet die een enorme fallus meedraagt. We vieren nog altijd carnaval.

Het is misschien niet verkeerd om de volkse grappigheid in verband te brengen met deze behoefte aan het andere, aan de betwisting van de normaliteit in al haar maatschappelijke vormen. In de mop steekt het onverwachte en het absurde van de situatie waarin we verkeren, van ons menselijk (dus maatschappelijk) tekort. Ik kwam tot deze bedenkingen door het lezen van een artikeltje van Alain Brossat over de moppen over Lenin, zoals u weet de vader van de eerste arbeiders- en boerenstaat waar de mens niet meer uitgebuit wordt door de mens maar andersom.

Hoewel in de tijd van Stalin het vertellen en kritiekloos aanhoren van een mop over de sovjet leiders je naar de goelag kon sturen, schrokken velen er niet voor terug. De USSR was blijkbaar niet 100% totalitair. Hoe groter de officiële vergoddelijking van Lenin, hoe groter de volkse tegenaanval met anekdotes waarin de hansworst en shlemiel Lenin het goed meent, mooie dromen koestert, maar eigenlijk een gewoon mannetje is, een horendrager, een naïeveling of dan weer een dorpsidioot, een carnavalsfiguur, een knoeier met grootheidswaan.

Tegenover de marmeren held werd een doorsnee mens gesteld. Tegenover de offers die werden gevraagd voor de opbouw van het socialisme in één land (“Eigen socialisme eerst”, eist het Volksbureaucratisch Belang), werden de geneugten des levens verheerlijkt, de institutionele hiërarchie belachelijk gemaakt (iedereen is gelijk maar sommigen iets meer) en de ernst van de gezagsdragers en de moraliserende toespraken van de elite over de nieuwe sovjet mens weggelachen.

In de mop vindt de in de vaart der volkeren verloren gelopen gemeenschap zichzelf terug, krijgt ze weer enige samenhang. De mop wakkert het heimwee naar de verloren zekerheden aan en relativeert daarmee de zegeningen van het voorgespiegelde toekomstige paradijs. De mop is meer dan een uitlaatklep. Zij is een overwinning, niet zozeer op de dwangmaatschappij, maar veeleer op onze neiging om de bazen na te praten.

In tijden van nood legde de Lenin-mop een band tussen verteller en luisteraar waarbij de eerste de welwillendheid en de intelligentie van de tweede veronderstelde, in diens ogen het onderscheid tussen, het anders-zijn van wij hierbeneden en van daarboven bespeurde. Alain Brossat verwijst hierbij naar Levinas, de filosoof van het begrip alterité, het anders-zijn, dé andere, onze lotgenoot en vreemdeling. De mop is de filosofische kritiek van het volk.

En de humor, de lachende twijfel aan onze eigen zekerheden en aan wat we doen, is de vijand van alle betweters, autoritaire wereldverbeteraars, volksverleiders, denksysteembouwers en een wapen tegen de hubris, de hoogmoed, van wie vergeet dat hij (en soms zij) zich niet mag meten met de goden,en gewoon maar een mens is. In die zin is humor een vorm van zelfkennis. Het is beangstigend dat de instrumentele, technologische rationaliteit die berust op het winstprincipe, de grootste hubris van ons tijdperk is geworden.

Er worden geen moppen gemaakt over kerncentrales en proefbuis baby’s, wel over Marokkanen en Turken. Maar dat zijn in werkelijkheid alles behalve moppen. Want het gaat daarbij niet om kritiek op de eigen cultuur, maar om misprijzen voor mensen die bijna als ongedierte worden beschouwd. Zij vallen niet onder het begrip de andere, onze lotgenoot-vreemdeling, maar tot een monsterlijk anders-zijn.

Print Friendly, PDF & Email

Categorie: blog Pips Patroons

 Facebook Twitter Flickr YouTube E-mail
hallo kameraad
lid-wrden
strijdfonds

zoeken

FeMiNiSmE–YeAh!archief Ernest Mandel IRJ 2017
Anticapitalista

cultuur

Film: Der Junge Karl Marx van Raoul Peck

Door Michael Löwy

De film Der Junge Karl Marx die de grote Haïtiaanse filmmaker Raoul Peck aan de jonge Marx wijdde, is een echt meesterwerk. Het is tevens het werk van een cineast die kant koos: die van de onderdrukten en uitgebuitenen die strijden voor hun emancipatie. Vandaar zijn belangstelling voor een zekere … [Meer lezen ...]

Tags

abortus asiel asielzoekers BBTK-SETCa Bechdel beweging bezuinigingen cinema culture ecologische economie Fellini Feminisme film FN FOD Financiën Gender IIRE indignados K&SR klimaatsverandering klimaattop COP 19 kolonialisme koopkracht overheidsdienst politiek Racisme Soberheid sociaal sociale Sorrentino staking stakingsrecht storm Taubira theorie Ulrike Meinhof vakbeweging vluchtelingen vrouwen werkloosheid
Pips Patroons

Pips Patroons werd geboren in Antwerpen, bracht zijn kindertijd door in Congo en studeerde geschiedenis in Gent en in Leuven. Hij woonde sinds 1995 in Engeland en vervolgens in Frankrijk. In 2016 ging hij terug naar België. Hij is al heel wat jaren actief in radikaal links en werkt vandaag aan een essay over de Vlaamse ideologie.
Viva la IV!

Onze oude website kan je nog steeds hier raadplegen.

kalender artikels

maart 2023
Z M D W D V Z
 1234
567891011
12131415161718
19202122232425
262728293031  
« okt    

image bank

  • DSC_0141
  • DSC_0140
  • DSC_0139
  • DSC_0137
  • DSC_0138
  • DSC_0136
  • DSC_0135
  • DSC_0132
  • DSC_0133

categorieën

andere hulpmiddelen

  • archieven
  • sitemap
  • folders te downloaden

SAP-LCR