Na de arrestatie van Saleh Abdeslam kraaiden de autoriteiten victorie. “We hebben hem!”. Een paar dagen later sloegen de criminelen van Daesh toe in het hart van Brussel en in Zaventem. Tweeëndertig doden, honderden gewonden, waaronder kinderen. Een vreselijke slachtpartij. Kon dit vermeden worden? Misschien. Het slecht functioneren van de veiligheidsdiensten in het geval van Ibrahim Barkhaoui is flagrant, en roept herinneringen op aan de zaak Dutroux.
Maar Dutroux handelde (bijna) alleen, terwijl Daesh geen gebrek heeft aan kandidaat-zelfmoordterroristen. Inbegrepen mensen die niet uit moslimmiddens komen, die dus minder snel in de kijker lopen, zoals Barkhaoui. De aanslag in Verviers kon voorkomen worden, maar dat belette niet het vervolg. Was Ibrahim Barkhaoui gearresteerd na zijn terugkeer uit Turkije, zou hij in de gevangenis andere jihadisten hebben kunnen rekruteren, en vroeg of laat zou hij ook zijn vrijgelaten uit de gevangenis. De boom mag dus het bos niet verbergen. Het is een illusie te denken dat we een einde kunnen maken aan de plaag van het terrorisme door middel van een “betere politie”, “betere inlichtingen”, “gerichte surveillance”, enz. (1)
Zelfmoordaanslagen
Het probleem ligt immers hier: niets kan een fanatieke zelfmoord-kandidaat tegenhouden om zich op te blazen in een onschuldige menigte. Van zodra iedereen in het vizier komt, is het aantal potentiële doelwitten zodanig hoog dat men zelfs niet meer kan proberen iedereen te beschermen. Zelfs een politiestaat à la Big Brother kan het jihadistische terrorisme niet stoppen. Ook zulke staat zou geen zelfmoordaanslag op bijvoorbeeld een van onze nu al heel onveilige kerncentrales kunnen verhinderen. En willen we wel in zulke staat leven?
Het alles op alles zetten op het veiligheidsbeleid om het terrorisme te stoppen, leidt duidelijk in een doodlopend straatje. Het moge duidelijk zijn dat de verantwoordelijken voor de veiligheidsdiensten met de handen in het haar zitten. Het OCAD bracht het dreigingsniveau op 4… na de aanslagen. En wat nu? Een nieuwe veralgemeende lockdown opleggen, zoals degene die Brussel lam legde na de aanslagen in Parijs in november? Alvast het patronaat wil er niet meer van horen, het kostte immers veel te veel aan de economie. De regering sluit dus deze “oplossing” alvast uit. In elk geval kan de lockdown maar een paar dagen duren, het is genoeg voor terroristen een tijd te wachten tot hij wordt opgeheven…
Wat is er nog mogelijk? Nog meer militairen op straat laten patrouilleren? Het is duidelijk dat dat tot niets dient. Er stonden soldaten op de luchthaven van Zaventem. Zelfs tanks in de straten en een duikboot in het kanaal zijn totaal zinloos tegenover zelfmoordaanslagen. De verantwoordelijke instanties weten dit maar al te goed. Het ontplooien van het leger diende voor hen vooral om de bevolking kalm te houden, om – tegen een hoog prijskaartje- aan te tonen dat de staat haar beschermt.
De beslissing om de in- en uitgangen van de Brusselse stations af te sluiten en de reizigers te fouilleren, toont goed de onmacht van het veiligheidsbeleid aan. Het is heel waarschijnlijk dat deze beslissing er kwam als alternatief voor een lockdown, om de mensen gerust te stellen. Maar dat doet het allesbehalve, integendeel zelfs. Immers, een terrorist kan perfect de trein nemen met zijn explosieven in een station ergens ten lande, en zich in Brussel opblazen in de massa treinreizigers die staan aan te schuiven om binnen of buiten te mogen. Men vraagt zich af wie zulke absurde maatregelen bedacht…
Totale oorlog?
We kunnen nog heel wat hypotheses bedenken rond wat de regering gaat doen. Geen enkele biedt een structurele oplossing. Een totale oorlog lanceren om Daesh van de kaart te vegen in Irak en Syrië duikt dan op als de “oplossing” waarvan de hardere rechterzijde droomt. Maar zie: dat is net het soort aanpak waarnaar Bush jr. greep in Afghanistan (en als excuus gebruikte voor de oorlog tegen Irak), en we kennen het resultaat. Niet alleen werd Al Quaeda niet vernietigd (in tegenstelling tot de levens van honderdduizenden burgers), maar de organisatie van Ben Laden gaf het leven aan een andere, nog ergere: Daesh. Gaan ze opnieuw dezelfde vergissing maken? Ziet men dan niet hoe de kruistochten van het westen tegen de Arabische en moslimwereld een deel zijn van een aanpak die enkel haat en weerwraak oproept, die bij een aantal mensen tot een dodelijke waanzin leidt?
We zeggen duidelijk: een deel van een aanpak. Er zijn nog een reeks factoren: de medeplichtigheid met de misdaden van het zionistische regime tegen het Palestijnse volk, de wapenverkopen aan islamistische regimes, het onverbiddelijk terugduwen van asielzoekers, het opgeven van en het creëren van getto’s in arme buurten in onze steden, net de wijken waar heel wat mensen van immigrante oorsprong leven. Of wat met het racisme, de islamofobie, de politiecontroles “op het uitzicht”, de discriminatie bij aanwervingen, de haatcampagnes tegen vrouwen met een hoofddoek, de stigmatisering door de media? Om nog te zwijgen over de laffe “realpolitik” tegenover de misdaden van het zogezegde seculiere regime van Bachar El Assad, de beul van het Syrische volk. Wat verbaast, is niet dat dit haat oproept, maar dat sommigen zich hierover nog verwonderen.
Een sectair mechanisme
We zullen hier niet ingaan op de discussie over de redenen die kunnen verklaren waarom deze haat de vorm aanneemt van een destructieve ultra-gewelddadigheid, en een ideologische gedaante aanneemt die zo uit een ander tijdperk komt, een pseudoreligieuze, uiterst machistische, autoritaire en uiterst reactionaire vorm. Alles wijst er op dat de ontwortelde jongeren die onze wijken verlaten om zich aan te sluiten bij de jihad zich niet zozeer op een pad begeven van radicalisering van hun islambeleving, als wel van een pseudo-islamisering van hun radicaliteit. Het is deze “radicalisering” van hun haat zonder perspectief die sommigen, op bepaalde momenten, naar deze vreselijke fantasie drijft: het radicale islamisme geeft zin aan hun leven, de islamitische staat biedt hen een koninkrijk van broederlijkheid en de dood als martelaar (in feite: als moordenaar) opent de deur naar het paradijs.
Om kort te zijn, het mechanisme is sectair, niet religieus. In deze sekte is het ophemelen van zelfmoord zodanig dat elke keer een “martelaar” zich opblaast, er tientallen andere kandidaten aandienen om zijn plaats in te nemen. Er is geen politionele aanpak voor zulke situatie, en al evenmin een militaire. De enige structurele oplossing is politiek, er voor zorgen dat de bron van de haat opdroogt. Dat vraagt om een radicale en coherente koerswijziging, op alle terreinen die we eerder opsomden. Een gecombineerde koerswijziging, zowel op het vlak van de binnenlandse als buitenlandse politiek.
Een aanzet: De Belgische militairen terugtrekken uit de regio’s waar ze vandaag mee aanwezig zijn. Het leger terug naar de kazernes sturen, in afwachting van het puur en simpel afschaffen ervan. De legitieme strijd van het Palestijnse volk voor haar rechten ondersteunen. Eenzijdig een einde stellen aan de wapenverkoop aan Saoedi-Arabië en andere dictaturen, in afwachting van het stopzetten van de wapenproductie, met reconversiemaatregelen voor wie in de sector werkt. De volksbewegingen voor democratische rechten steunen in Syrië en elders. Vluchtelingen en asielzoekers waardig opvangen. Middelen vrijmaken voor een politiek van opwaardering van de buurten die naam waardig in achtergestelde wijken. Een einde maken aan de provocaties door en het geweld van de politie. Kwaliteitsvolle banen tot stand brengen en investeren in openbare voorzieningen. De media open stellen voor iedereen. Een echte participatieve democratie opzetten, waarin buurtcomités, sociale bewegingen, …, mee kunnen beslissen. En dit zijn maar een paar voorstellen, die zeker kunnen uitgediept worden.
Een golf van emotie
Er bestaat geen simpele oplossing voor een complex probleem, en wij hebben zeker geen afgerond programma om het terrorisme te bestrijden. Het uitwerken van zulk programma kan alleen gebeuren in samenspraak met de sociale actoren zelf. Dat heeft tijd nodig, en intussen blijft het gevaar. Maar een ding is zeker, wat ons betreft: een oplossing kan niet gevonden worden als we niet durven breken met de huidige logica van een maatschappij gebaseerd op onrechtvaardigheid, geweld en uitsluiting. We moeten gaan voor een genereus sociaal beleid, gebaseerd op solidariteit, democratische rechten en vrijheden, het delen van de rijkdommen en de strijd tegen ongelijkheid, bij ons en elders in de wereld. Zoals we in onze verklaring na de aanslagen al stelden: “Enkel door te leven kunnen we een politiek van de dood tegen gaan.” Het gaat hier inderdaad over leven en dood. Dat roept terecht een golf van emotie op. Moge deze gerechtvaardigde emotie ons helpen rationeel na te denken hoe we de barbarij kunnen stoppen.
Noot:
1) We zouden niet verbaasd zijn als Jan Jambon en co dit slecht functioneren van de veiligheidsdiensten in hun voordeel zouden keren, bijvoorbeeld door opnieuw voor onnadrukbare straffen te pleiten, zoals extreem rechts eiste tijdens de zaak Dutroux, en die toen door de burgermobilisaties, gesteund door de familie Russo, werden afgeblokt. Links moet vandaag erg voorzichtig omspringen met haar aanklagen van het slecht functioneren van het veiligheidsbeleid.
