We publiceren hieronder de “nieuwjaarsboodschap” van Beweging CAB. Beweging is een groep militanten en vrijgestelden uit de christelijke arbeidersbeweging die opkomt voor een strijdbare, sociale en politiek onafhankelijke opstelling van het ACV en Beweging (het vroegere ACW). Hun bijdrage is zeker ook interessant voor militanten uit de andere vakbonden. We nemen hun bijdrage dan ook graag over. (redactie SAP-Rood)
Velen onder ons zijn opgelucht omdat 2016 voorbij is. Wordt 2017 beter? Dat valt nog te bezien. De eerste clash waar we dit jaar op afstevenen is de begrotingscontrole volgende maand of in maart. We zijn benieuwd wat daar uit de bus komt en of het begin van het einde van de sociale zekerheid (SZ) wordt ingeluid.
Begrotingsevenwicht in 2019? Vergeet het maar!
Hoewel de regering Michel van bij het begin aanstuurde op zware besparingen om een begroting in evenwicht te krijgen, krijgt ze het begrotingstekort, dat volgens de Europese regelgeving maximum 3% van het BBP mag bedragen, maar niet weggewerkt.
De regering sloot 2016 af met een begrotingstekort van 2,96% van het BBP, nauwelijks minder dan de 3,1% bij de start van de regering. Om dit ‘resultaat’ te bereiken eindigde de zoektocht, na moeizame onderhandelingen, op een bedrag van 3 miljard dat ergens moest opgehoest worden om de begroting 2016-2017 min of meer op orde te krijgen. Naar goede gewoonte wil de regering die miljarden vinden via besparingen (2,1%) waarbij, ook weer gewoontegetrouw, bijna twee derde of 1,35 miljard via besparingen in de SZ waar, met 900 miljoen, vooral de gezondheidszorg geviseerd wordt.
We blijven dus met drastische maatregelen enkel amper onder de drempel van de 3% en haast niemand gelooft nog, met nog twee jaar voor de boeg, waarvan twee verkiezingsjaren, dat een begrotingsevenwicht, waarvoor dus nog eens een pak miljarden nodig is, kan bereikt worden tegen 2019. Dat verontrustte natuurlijk de Europese commissie die er mee dreigde ons land, ook nog eens opgezadeld met een overheidsschuld van 107%, opnieuw op ‘het beklaagdenbankje’ te zetten. En ook ratingbureau Fitch verlaagde eind december de kredietwaardigheid van België van AA naar AA-.
‘Ons model van sociale zekerheid wordt bedreigd’
Vandaar het belang van de begrotingscontrole van februari-maart. Want ondanks alle inspanningen lijkt ook de begroting 2017 te zullen ontsporen en dus zijn er ‘structurele maatregelen’ nodig. Voor Bart De Wever wil dat zeggen, vermits er overal al zo veel en diep gesneden is, dat nog enkel bij de SZ wat te rapen valt.
Hij beseft wel dat knabbelen aan de grote kostenpost van de SZ betekent dat je onpopulaire maatregelen moet nemen maar, zo stelde hij begin dit jaar, ‘er is geen andere keuze’. Daar waren de vakbonden en ziekenfondsen al voor beducht. Want bij de begrotingsopmaak van vorig jaar had de regering ook nieuwe en drastische voorstellen uitgewerkt in verband met de financiering van de SZ.
In december maakte Maggie De Block haar wetsontwerp publiek en sinds de tweede week van januari buigt een Kamercommissie zich over het ontwerp. De vakbonden en ziekenfondsen lieten op 2 januari in De Standaard met een opiniestuk ‘Ons model van sociale zekerheid wordt bedreigd’ hun grote bezorgdheid blijken.
Tussen de bijdragen over hoe je een kater kan bestrijden of hoe je van je overtollig vet kan verlost worden, is de tekst van de arbeidersbeweging wellicht wat tussen de plooien gevallen. Dat is jammer want de toekomst van de SZ gaat ons allen aan, meer dan we op het eerste zicht zouden kunnen denken.
Zelf op de centen letten: het einde van het schaamteloze potverteren
In hun opiniebijdrage trekken de vakbonden en ziekenfondsen van leer tegen het wetsontwerp ter hervorming van de financiering van de SZ omdat het behalve financiële consequenties ook een aanval is op het wezen van de SZ. De politiek breekt in een systeem in dat sommige partijen al langer een doorn in het oog is.
Het is de zoveelste poging om de arbeidersbeweging te muilkorven en het laken helemaal naar de (partij)politiek toe te trekken. Tot nog toe bestond er een zogenaamde ‘evenwichtsdotatie’ die er voor moest zorgen dat inkomsten en uitgaven van de SZ steeds in evenwicht zouden zijn.
Nu legt de regering de wettelijke verplichting op om bij een tekort niet meer automatisch tussenbeide te komen. ‘De tering en de nering’ van het beheer van de SZ zal door een Commissie Financiën en Begroting zorgvuldig gecontroleerd worden en de Commissie is bevoegd om tussenbeide te komen als er tekorten dreigen te ontstaan. Dat is een verregaande tussenkomst van de overheid in een stelsel dat, vroeger overwegend en nu nog voor twee derde, wordt gefinancierd met werknemers- en werkgeversbijdragen.
De essentie van de SZ ondermijnd
De autonomie van de sociale partners wordt ondermijnd en de essentie van de SZ, een rechtvaardige verdeling van de geproduceerde rijkdom, wordt afhankelijk gemaakt van de beperkte budgettaire ruimte waar de overheid over beschikt. Het wetsontwerp wil dus vakbonden en ziekenfondsen ‘responsabiliseren’. Als ze zelf niet beter op de centen kunnen letten, moeten ze het handje niet uitsteken naar de armlastige overheid.
Vooraleer de overheid de SZ bijspringt, zullen vakbonden en ziekenfondsen eerst spitsroeden moeten lopen. Op de volgende vragen moeten ze klaar en duidelijk een antwoord geven. Zijn er voldoende maatregelen genomen tegen sociale fraude? Zijn er maatregelen genomen tegen het oneigenlijk gebruik van de SZ? Hoeveel draagt de SZ bij aan de budgettaire doelstellingen die zijn opgelegd om de Europese richtlijnen te respecteren?
Deze maatregelen zullen ongetwijfeld een onderfinanciering van de SZ als gevolg hebben, stipt het opiniestuk aan. Asociale maatregelen zullen in de opeenvolgende begrotingsonderhandelingen opduiken en buiten discussie gesteld worden. We kunnen niet anders, we moeten van Europa en akkoorden van de sociale partners zullen worden afgeschoten wegens ‘de kost’.
Maar de kostprijs van de SZ heeft de regering zelf laten oplopen. In functie van de noden van de bevolking moet de toekomst van de SZ versterkt worden in plaats van gedestabiliseerd. De SZ is een middel om tegemoet te komen aan de noden van de bevolking. De SZ is meer dan een kost. Ze is essentieel voor de sociale cohesie en om beter samen te leven.
En hoe kunnen we de SZ dan voldoende financieren? In de opiniebijdrage wordt opgeroepen voor meer fiscale rechtvaardigheid want ‘het is ondenkbaar dat de burgers de rekening moeten betalen voor de uitblijvende resultaten van het fiscaal beleid van de regering’
Natuurlijk krijg je problemen met een tax shift die voor 58% ondergefinancierd is
Hier wringt natuurlijk het schoentje. De regering heeft nagelaten compensaties te zoeken voor het verlies aan inkomsten. Natuurlijk sla je een gat in de begroting als de sociale bijdragen van werkgevers keer op keer worden verlaagd. Alleen nog maar in het kader van de tax shift gaat het hier om 4,07 miljard. Marc Leemans reageerde daarom op 11 januari (De Morgen.be) vrij bits op het werk dat de Kamercommissie begonnen was. Hou op met ons te culpabiliseren en responsabiliseren, keer eerst voor de eigen deur. Er is niks op tegen dat men op de centen let maar waarom zou dat ook niet gelden voor de overheid zelf? Breng dus zelf je eigen fiscale huishouding op orde.
Natuurlijk krijg je problemen met een tax shift die voor 58% ondergefinancierd is en er dus nog voor 6,6 miljard euro compensaties moeten gevonden worden. En wat als de hervorming van de vennootschapsbelasting ook een gat in de begroting slaat? Mogen wij dan ook onze vragen voorleggen?
Waar blijft de belastingwet met gelijkaardige responsabiliseringsvragen voor minister Van Overtveldt? Is voldoende gedaan tegen de fiscale fraude? Werd voldoende gedaan tegen oneigenlijk fiscaal gebruik? Werd voldoende gedaan voor meer fiscale rechtvaardigheid in het kader van de sanering? Werd het stijgend gebruik van fiscale ontsnappingspoortjes voldoende tegengegaan? Kosten de fiscale rulings en andere akkoorden met bedrijven en lobbygroepen niet te veel? Brachten alle nieuwe fiscale maatregelen voldoende op?
Zolang hier geen antwoord op kan gegeven worden, zegt Leemans, is de responsabilisering van de SZ een afleidingsmanoeuvre voor het falen van de fiscale inkomsten en een bijkomende belasting voor de sociaal zwakken. De onevenwichtige verhouding tussen sociale en fiscale eerlijkheid tart stilaan alle grenzen van rechtvaardigheid en van fatsoen.
Nieuwjaarstoespraken: N-VA en Voka op één lijn
Wie tijdens zijn Nieuwjaarsspeech wel enthousiast reageerde op het voornemen van de regering om de sociale partners geen blanco cheque meer te geven, was Bart De Wever. Voor hem is het georganiseerde middenveld al langer een sta-in-de-weg. Al jaren poogt hij de macht van vakbonden en ziekenfondsen te ontmantelen. Maar structuren zijn taai heeft hij ondervonden. En hij moest toegeven dat vanuit besparingsoogpunt daar ook niet de grootste buit te rapen viel.
Bij het beheer van de SZ komen vele werkingskosten kijken maar het is absoluut niet zeker dat anderen dat veel goedkoper kunnen, moest hij met pijn in het hart vaststellen. Hij juichte nog wel toe dat de regering in de zomer van 2015 op de werkingskosten van de ziekenfondsen nog 100 miljoen ging besparen maar de grote besparingen moeten we echt elders zoeken, wist hij met zekerheid. De grootste besparing is te vinden in de uitkeringen en terugbetalingen toeterde hij.
Dat Bea Cantillon in Ons Recht (okt. 16) stelt dat voor langdurige werklozen, werkloze gezinnen en laaggeschoolden het armoederisico nog toeneemt, is hem blijkbaar ontgaan. De werkloosheidsvergoeding is nauwelijks nog een verzekering, stelde ze. Ze is afgegleden naar het niveau van bijstand, beschamend laag. En laat er geen twijfel over bestaan besluit ze, voor besparingen in de uitkering voor ziekte en werkloosheid, in de kinderbijslag is er echt geen ruimte meer.
Het zal De Wever en de regering Michel worst wezen. Er is geen alternatief, zegde De Wever. We moeten volharden, op de ingeslagen weg verder gaan, geen toegevingen doen. Je moet beginselvast zijn en daar hoort ook bij dat je onmogelijk akkoord kan gaan met een koppeling van de vennootschapsbelasting aan een meerwaardebelasting.
Op de nieuwjaarstoespraak van Voka werd De Wever bijgetreden door Paul Kumpen. Laat mij kort en duidelijk zijn, stelde hij, de koppeling van de vennootschapsbelasting met de invoering van een meerwaardebelasting is voor ons een ‘no pasaran’. Het is immers absurd om aan de ene kant meer zuurstof te willen geven en anderzijds onze ondernemers te bestraffen met extra belastingen.
Waar wij op klinken: een rechtvaardige fiscaliteit
Als wij een Nieuwjaarsspeech zouden geven, zou die helemaal anders klinken.
Wij zouden toasten op een goed georganiseerd middenveld, een sterke arbeidersbeweging en een uit de kluiten gewassen SZ. Want die SZ, het collectief vermogen van de werkende bevolking, is een cruciaal wapen in de opbouw van een solidair samenleving.
Op basis van sociale bijdragen (uitgesteld loon) kan de solidariteit georganiseerd worden. Werknemers worden collectief in bescherming genomen bij ziekte, werkloosheid, invaliditeit en pensionering. Dat werkte relatief goed tot in het midden van de jaren zeventig maar toen kwam de SZ in zwaar weer terecht.
Er werd gesnoeid in de uitgaven, de bijdragen van de overheid werden minder genereus en de bijdragen van de werkgevers werden stelselmatig verlaagd. En tot op vandaag wordt bij elke begrotingscontrole naar de ‘vetpotten’ van de SZ gekeken om de eindjes aan mekaar te knopen. Het is dan ook niet evident dat de SZ toch nog enigszins overeind blijft en, zoals vandaag vaak wordt opgemerkt, een buffer is die ons beter dan in de ons omringende landen tegen de crisis en de ongelijkheid beschermt.
Wij willen toasten op een nog betere, meer efficiënte, verbrede en verdiepte SZ. Worden alle risico’s van het leven gedekt, ook voor wie niet in loondienst is? Jammer genoeg niet. Willen we daar voor gaan? Zeer zeker. Ons staat een samenleving voor ogen waarin iedereen aan zijn trekken komt en waar wij allemaal ‘rechtop’ als ‘vrijen en gelijken’ samenleven.
Wij pleiten voor een collectieve solidariteit. Sociale bescherming hoort universeel te zijn. Iedereen heeft recht op sociale bescherming. Maar dan zullen we een tandje moeten bijsteken. In een solidaire samenleving moet iedereen zijn steentje bijdragen en voor ons wil dat concreet zeggen: de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten.
Daarom toasten wij op een rechtvaardige fiscaliteit, een herverdelende fiscaliteit, een progressief belastingstelsel met als sluitstuk een vermogensbelasting. Zullen alle problemen dan opgelost zijn? Wellicht niet maar voor 2017 en de jaren nadien scheelt dat wel een serieuze slok op een borrel. Er is dus wel een alternatief. Dat is een duidelijk politieke keuze en gezien de toenemende ongelijkheid geen vrijblijvende keuze.
We toasten dan ook op die arbeidersbeweging, die politici en die partijen die zich niet laten vangen aan de klaagzangen van ondernemers en vermogenden die zich onheus behandeld voelen door de vele belastingen die hen, ‘niet tegenstaande hun grote inzet’, ten onrechte in de maag gesplitst worden.
Tot slot toasten wij op de christelijke arbeidersbeweging. In de aanloop naar de federale verkiezingen van 2014 en tijdens de regeringsonderhandelingen die daarop volgden werden er door de beweging erg radicale standpunten ingenomen. We gaan ons niet laten doen door de N-VA. We weten dat de partij radicaal tegen ons sociaal model is waarin het middenveld een belangrijke rol speelt met z’n mutualiteiten, het beheer van de SZ en de uitbetalingen van werkloosheidsuitkeringen.
Als dat model van de N-VA en van de nieuwe regering op de schop moet, dan gaan wij ons daar voorleggen. Wij hebben dus veel ‘inhoudelijke no pasarans’ liet Patrick Develtere toen namens het (toen nog) ACW weten (Knack.be,14/06/14). We zullen niet toelaten dat een rechtse regering de welvaartsstaat gaat uitkleden. Was dat gemeend? We durven het hopen. En is het dan nu niet het moment, op het ogenblik dat de SZ zwaar wordt aangevallen, die kreet ‘no pasaran’ opnieuw luidkeels te slaken en de troepen te mobiliseren?
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op de blog van Beweging CAB.
