De situatie in de Oekraïne zorgt voor heel wat debat, ook in de radicale linkerzijde. Hoe moeten we de gebeurtenissen op Maïdan inschatten? Wat te denken van het nieuwe regime in de Oekraïne? Wat met de rol van Rusland, de VS en de EU? Welke solidariteit met progressieve krachten in de regio? We publiceren een aantal bijdragen aan de discussie. De SAP en de redactie van deze site delen niet noodzakelijk alle ingenomen standpunten.
Obama, Oekraïne en de nieuwe Westerse consensus
Door David Baele
Op woensdag 26 maart hield Amerikaans president Barack Obama een toespraak in de Bozar in Brussel (1) Deze toespraak stond in teken van de crisis in Oekraïne en kan gezien worden als een mooi staaltje hedendaagse oorlogspropaganda, waarvoor zelfs flagrante leugens niet geschuwd werden. De VS en de EU zijn er duidelijk op uit hun politieke consensus ingang te doen vinden bij het grote publiek, want ze weten maar al te goed dat er diepe oppositie is ten aanzien van oorlog bij de Westerse bevolking. Terwijl ze in februari een door fascistische krachten geleide staatsgreep ondersteund hebben in Oekraïne en nu het conflict met Rusland op de spits drijven doen ze hun best om zichzelf op te voeren als verdedigers van democratie en vrede. Maar niet iedereen stapt zomaar mee in deze demagogie.
Een voorlopig bilan van het conflict in Oekraïne en het publieke discours dat hierrond opgebouwd wordt, waarvan de toespraak van Obama in de Bozar een mooie illustratie is, is bijzonder verhelderend over de wijze waarop de Westerse grootmachten vandaag hun imperialistische politiek bedrijven. Vertrekkend van de toespraak die Obama tijdens zijn Belgisch bezoek gaf, wordt in dit artikel vooral ingegaan op de internationale dimensie van de crisis in Oekraïne, in mindere mate of slechts zijdelings op de interne impact van het conflict.
“Oppermachtige vorst”
In zijn toespraak in de Bozar op 26 maart probeerde Obama de wijziging in het Amerikaans buitenlands beleid uit te leggen. Sinds Obama richt de VS zich in haar strijd om invloedsferen steeds meer op concurrerende grootmachten zoals China en Rusland. Het conflict rond de betwiste eilanden in de Oost-Chinese Zee tussen Japan en China waarbij Japan als bondgenoot van de VS ageert; de huidige strubbelingen in Thailand waarbij het door de VS gesteunde leger een staatsgreep dreigt te plegen of de gezamenlijke militaire oefeningen tussen de VS en Zuid-Korea die nog maar net geleid hebben tot militair machtsvertoon door Noord-Korea zijn maar enkele voorbeelden van Amerika’s streven naar controle over de Euraziatische landmassa.
Deze conflicten hebben in die zin veel gemeen met de door de VS gesteunde staatsgreep in Oekraïne. In deze algemene confrontatiestrategie hecht de VS ook veel belang aan het creëren van een nieuwe politieke as voor het door de VS gedomineerde NAVO, wiens militaire structuur na de Koude Oorlog sterk afgebrokkeld werd. In Obama’s entourage wordt deze geostrategische wending nogal vaak “stregic pivot” of “pivot to Asia” genoemd.
In zijn toespraak herkauwde Obama een aantal beweringen die al geruime tijd in diskrediet geraakt zijn. Zoals het feit dat het Amerikaanse imperialisme en haar Europese bondgenoten democratie, vrijheid en de volkswil vertegenwoordigen. Obama beriep zich op de tegenstelling tussen democratische idealen en de autoritaire visie dat “orde en vooruitgang alleen mogelijk zijn als individuen hun rechten afstaan aan een oppermachtige vorst”.
Het is eigenlijk wel straf dat zulke uitspraken gemaakt worden door een president die momenteel zijn ultieme beslissingsmacht gebruikt om overal ter wereld met behulp van drone-raketten standrechterlijke executies (dus zonder enige vorm van proces) te laten uitvoeren van om het even wie. Of een president wiens regering het recht opeist de e-mails, gsm berichten en telefoongesprekken van de ganse wereldbevolking te verzamelen en te bewaren.
5 miljard dollar steun
Over de annexatie van de Krim door Rusland, nadat op het schiereiland een referendum gehouden werd, wist Obama het volgende te zeggen: “De Russische leiders ontkennen waarheden die wij enkele weken geleden nog als evident beschouwden: in het Europa van de 21ste eeuw kun je grenzen niet met geweld hertekenen, er bestaat zoiets als internationaal recht, mensen en naties moeten zelf over hun toekomst beslissen”.
Maar dit zijn net de principes die sinds jaar en dag het handelsmerk zijn van de Amerikaanse buitenlandse politiek. In Oekraïne heeft de VS stelselmatig de nationale soevereiniteit geschonden door een bij algemeen stemrecht verkozen regering te helpen omverwerpen en er een uiterst rechts regime aan de macht te helpen. Een regime bestaande uit neonazi knokploegen die als stoottroepen de staatsgreep van 22 februari hebben helpen verwezenlijken en openlijk Oekraïense SS eenheden uit de Tweede Wereldoorlog eren.
Op 6 februari lekte een telefoongesprek uit tussen de topambtenaar van het Amerikaans State Department (ministerie van buitenlandse zaken) Victoria Nuland en de VS ambassadeur in Oekraïne Geoffrey Pyatt (2). Tijdens dit telefonisch onderhoud bespraken ze de noodzaak dat de oppositiebeweging wordt omgevormd tot een nieuwe regering, waarna ze de plus- en minpunten van de verschillende leiders van het Maidan protest overliepen. Verwijzend naar “Yats” kwamen ze vervolgens tot de consensus dat de centrumrechtse figuur die sinds de staatsgreep de (onverkozen) premier van Oekraïne is (Arseni Jatsenjoek), de “economische ervaring” en “regeer-ervaring” heeft om het land te leiden als marionet van de VS. Bij het horen van dit gesprek heb je de indruk dat het over een sollicitatieprocedure gaat.
De VS en hun Europese bondgenoten hebben in Oekraïne reeds miljarden dollars aan steun overgemaakt aan oppositiekrachten die onmiskenbaar banden hebben met fascistische organisaties zoals Svoboda (Vrijheidspartij) en Pravyi Sektor (Rechtse Sector). Victoria Nuland heeft zelf al bevestigd dat het Amerikaanse State Department samen met andere diensten sinds de omverwerping van de Sovjet Unie in totaal reeds 5 miljard dollar besteed hebben aan de ondermijning van pro-Russische regeringen in Oekraïne. En het zijn net deze fanatieke Oekraïense nationalisten die rechtsreeks verantwoordelijk zijn voor de antisemitische haatcampagnes en de intimidatie van Russisch sprekende Oekraïners en andere minderheden sinds het nieuwe regime aan de macht is.
Amerikaanse functionarissen hebben herhaaldelijk ontmoetingen gehad met leiders zoals Oleh Tyahnybok, voorzitter van de uiterst rechtse partij Svoboda. Diezelfde Tyahnybok is momenteel een sleutelfiguur van het Oekraïense kabinet. Ook met gezagsdragers van de paramilitaire neonazi groepering Pravyi Sektor (Rechtse Sector), die als stormtroepen optraden in de omverwerping van de verkozen Oekraïense regering, hebben Amerikaanse functionarissen herhaaldelijk contacten gehad.
Alsof dit enige betekenis heeft verwees Obama in zijn toespraak naar het feit dat zijn grootvader tijdens WO2 tegen de Nazi’s gevochten heeft om de aanklacht over het ondersteunen van fascisten in Kiev af te wenden. De waarheid is dat de VS sinds 1945 ontelbare fascistische leiders en criminele dictators gesteund hebben. Van Franco in Spanje, de Shah in Iran, Pinochet in Chilie tot de Egyptische militaire beulen vandaag om er maar een paar te noemen.
Selectief geheugen
Opvallend is dat Obama tijdens zijn toespraak trouwens met geen woord over Egypte gerept heeft, terwijl de door hen ondersteunde junta, na een democratisch verkozen gematigde moslimregering te hebben omvergeworpen in juli 2013, net 529 aanhangers van de Moslimbroeders ter dood veroordeeld heeft na een schouwproces van 2 dagen. Het feit dat hij verwees naar democratische verzuchtingen in Tunis en Tripoli maar niet naar het Tahrirplein in Caïro is veelzeggend.
Ondertussen krijgen de meest reactionaire religieuze regimes zoals die van Saoedi-Arabië, Bahrein en Qatar de onvoorwaardelijke steun van de VS en de EU, en wordt de burgeroorlog in Syrië verder aangewakkerd door de VS. Recente onthulling van onderzoeksjournalist Seymour Hersh bevestigen trouwens dat de zogezegde gasaanvallen van Assad uitgevoerd werden door Syrische rebellen, in opdracht van bondgenoot Turkije, om als voorwendsel gebruikt te worden voor een Amerikaanse invasie. In Turkije en op andere plaatsen werden door het Westen zelfs vluchtelingenkampen gebouwd om die rebellen te trainen. Maar wat vooral onthullend is, is het feit dat de VS van meet af aan op de hoogte waren dat de rebellen hierachter zaten.
“responsibility to protect”
Dit zijn helaas geen geïsoleerde gavellen, en men moet hiervoor niet ver teruggaan in de geschiedenis. Recentelijk werden in Latijns Amerika de regeringen van Honduras en Paraguay met Westerse steun omvergeworpen. Venezuela heeft al diverse pogingen tot een staatsgreep weten af blokken. Staatsgrepen, georganiseerd door een zogezegde “oppositie” die volledig en openlijke gefinancierd wordt door het Westen. Cuba is al meermaals het slachtoffer geweest van terroristische aanslagen uit de VS, en de “oppositie” wordt er tevens rechtstreeks gefinancierd en ondersteund uit het buitenland. Bolivia en zelfs Brazilië werden geviseerd door kwaadwillige pogingen hun links georiënteerde regeringen te vernietigen.
In Azië worden zowel Noord-Korea als China openlijk uitgedaagd vanaf Amerikaanse militaire basissen zoals die van Okinawa. Landen zoals de Filippijnen en Vietnam worden door de VS momenteel opgezet tegen China. Het zal waarschijnlijk niet verwonderen dat een deel van de Chinese “oppositie” reeds lange tijd ook gefinancierd wordt uit het buitenland. Deze behandeling staat in schril contrast met Aziatische bondgenoten zoals Indonesië, de Filippijnen of Thailand, landen waar het Westen het leger en de elite net helpt in het onderrukken en zonodig vernietigen van een reële (lees onafhankelijke) oppositie.
In 2011 hebben de VS en haar Europese bondgenoten een burgeroorlog aangewakkerd in Libië, waarna ze dat land gebombardeerd hebben om Muammar Kadhafi omver te werpen en er een marionettenregime te installeren. Deze aanval werd verantwoord door de militaire doctrine genaamd “responsibility to protect”, waarbij nationale soevereiniteit gewoonweg genegeerd wordt. Obama bevestigde destijds dat het geen kwestie van zelfverdediging was, dewelke in het internationaal recht de enige wettelijke basis is voor een militaire aanval. Hij verantwoordde de oorlog op basis van het feit dat de “belangen en waarden van de VS” bedreigd werden. Waarmee hij de facto het alleenrecht opeist om willekeurig en ongehinderd om het even welk land of volk aan te vallen.
In datzelfde jaar steunde de VS de afscheiding van het olierijke Zuid-Soedan om de Chinese invloed in Noord Afrika in te dammen. Eigenaardig genoeg had Obama toen, in tegenstelling tot nu in de Krim, enkel lof voor het referendum over de onafhankelijkheid. Een onafhankelijkheid die geleid heeft tot een bloeiende olie-industrie terwijl het land op de rand van hongersnood en een burgeroorlog over energierijke gebieden staat.
In Afrikaanse landen die nog iets van weerwerk bieden tegen de Westerse politieke inmenging zoals Zimbabwe en Zuid-Afrika worden de oppositie rechtstreeks gefinancierd door de VS. Eritrea ondervindt voor haar onafhankelijke koers nog steeds een embargo door het Westen. De Seychellen, waarvan de gratis en uitstekende gezondheidszorg en het Cubaans geïnspireerde onderwijsbeleid niet in goede aarde vallen in het Westen worden vandaag op alle mogelijke manier tegengewerkt door het Verenigd Koninkrijk.
“preemptive war”
Er zijn ontelbare gevallen waarin de VS de rechten van “mensen en naties” om “zelf over hun toekomst te beslissen” simpelweg vertrappelt van zodra die beslissingen niet in de kraam passen van de “belangen en waarden van de VS”. Oekraïne is gewoonweg een voortzetting van dit crimineel beleid. De VS heeft reeds een lange geschiedenis van politieke inmenging waarbij het doelbewust verdeeldheid zaait, burgeroorlogen aanwakkert, enz. En waar de VS er niet in slagen om duizenden mensen te betalen en te indoctrineren teneinde regeringen omver te werpen deinzen ze is er niet voor terug om via militaire interventies eigenhandig regeringen omver te werpen die als hinderlijk beschouwd worden voor de globale belangen van de Amerikaanse economische elite.
De VS hebben al ettelijke malen het principe van de “preemptive war” of preventieve oorlog toegepast, dewelke een directe inbreuk vormt op het VN handvest en andere internationale verbodsbepalingen over oorlogvoering. Sinds de val van de Sovjet Unie hebben de VS het principe van nationale soevereiniteit, de basis van internationale verhoudingen, meermaals met de voeten getreden. Na de val van de muur kwam het buitenlands beleid van de VS in Oost Europa er praktisch volledig op neer om Rusland te verzwakken en militair te omcirkelen. En net als vandaag in Oekraïne gebeurde dit steeds door de integratie van landen van het vroegere Oostblok of Sovjetrepublieken in Europese of Amerikaanse invloedssferen zoals de EU en de NAVO. De ‘Rozenrevolutie’ in Georgië in 2003 en de ‘Oranjerevolutie’ in Oekraïne in 2004 zijn hier voorbeelden van.
In 1999 werd Servië door de VS en de NAVO gedurende 78 dagen uit de lucht gebombardeerd. Het resultaat was dat Kosovo van Servië afgescheiden werd. In 2008 verklaarde Kosovo haar onafhankelijkheid in weerwil van de verkozen regering in Belgrado, maar werd meteen erkend als onafhankelijke staat door de VS en Europa. Dit heeft geleid tot een gedwongen hertekening van de landgrenzen. De Russische president Vladimir Poetin heeft op de hypocrisie gewezen van de aanklacht van de VS en Europa over de Krim door naar Kosovo te verwijzen. En in zijn toespraak probeerde Obama Poetin’s argumenten te weerleggen door simpelweg te liegen.
Hij verwierp elke vergelijking tussen de Krim en Kosovo door te ontkennen dat Kosovo een voorbeeld was van “Westerse inmenging in de aangelegenheden van een klein land”. “De NAVO heeft in Kosovo pas ingegrepen nadat de bevolking jarenlang systematisch was gebrutaliseerd en uitgemoord”, benadrukte Obama, terwijl de verantwoordelijkheid van de VS en de Europese landen, vooral Duitsland, in het doen oplaaien van etnische conflicten gewoon verzwegen werd.
In Kosovo ondersteunden de VS namelijk de misdadigers van het Kosovo Liberation Army, die wreedaardige vergeldingsacties uitvoerden ten aanzien van de Servische bevolking. Diezelfde misdadigers zijn momenteel aan de macht en verantwoordelijk voor de vervolging van Roma’s en andere minderheden. De VS en vooral Duitsland waren een aantal jaren eerder reeds begonnen met het doen oplaaien van etnische en religieuze spanningen in het vroegere Joegoslavië. Nationale soevereiniteit en territoriale integriteit werden gewoonweg met de voeten getreden wanneer Duitsland in 1991 Slovenië en Kroatië officieel erkenden. Zo kwam een einde aan één van de stichtende lidstaten van de Beweging van Niet-Gebonden Landen werd.
De grootste misdaad van de 21e eeuw
“Rusland heeft ook de Amerikaanse interventie in Irak als een voorbeeld van Westerse schijnheiligheid aangehaald. Het is waar dat de oorlog in Irak zeer controversieel was, niet alleen in de wereld maar ook in de Verenigde Staten zelf”, vervolgende Obama in zijn toespraak. Iets controversieel moet normaalgezien deel uitmaken van een betekenisvol debat. Er was echter geen enkel debat noch democratische discussie in de aanloop naar de VS invasie van Irak.
De oorlog was het resultaat van wat men werkelijk een politieke samenzwering zou kunnen noemen. De regering Bush trok ten oorlog op basis van schaamteloze leugens over Irak’s zogezegde bezit van massavernietigingswapens en haar onbestaande banden met Al Qaida. De massabetogingen in oppositie tegen de invasie door miljoenen Amerikanen en de meerderheid van de wereldbevolking werden gewoonweg genegeerd.
Na zijn bewering dat hij tegen de oorlog in Irak was, probeerde Obama het gevoerde beleid en de uitkomst te verantwoorden. Hij beweerde dat “zelfs in Irak trachtte Amerika binnen de internationale orde te werken. Wij hebben geen grondgebied van Irak opgeëist of geannexeerd. Wij hebben geen Irakese hulpbronnen gestolen. Wij hebben een einde gemaakt aan de oorlog en Irak teruggegeven aan zijn volk, als een volledig soevereine staat die zelf over zijn toekomst kan beslissen”.
De oorlog in Irak is eigenlijk tot op vandaag de grootste misdaad tegen de mensheid die in de 21e eeuw begaan werd. De invasie van Irak in 2003 is een onmiskenbare inbreuk van het internationaal recht. Meer dan een miljoen Irakezen lieten het leven als resultaat van de VS-invasie en –bezetting, en Irak werd als functionerende maatschappij gewoonweg met de grond gelijk gemaakt. De regering Bush verklaarde openlijk dat de conventies van Geneve en het internationaal recht niet van toepassing waren, noch op de oorlog in Irak, of de voorafgaande verovering en bezetting van Afghanistan, een positie die door de regering van Obama verder verdedigd wordt. Toenmalig senator en huidig vicepresident Joseph Biden promootte destijds een plan om het land te verdelen in verschillende etnische enclaves, een verdeel en heers strategie die aan de grond ligt van de huidige conflicten in de regio.
Russisch chauvinisme
De afscheiding van de Krim en de Russische interventie in Oekraïne bieden uiteraard op geen enkele manier een oplossing voor deze crisis. Zelfs al werd Poetin hiertoe aangezet door de roekloze provocaties vanwege het Westerse imperialisme, de strategie van zijn regime dat niemand minder vertegenwoordigt dan corrupte oligarchen baseert zich enerzijds op het aanwakkeren van Russisch chauvinisme en militaire manoeuvres terwijl het anderzijds een schikking tracht te bekomen met haar machtige tegenstanders.
De woordvoerder van het Russische Ministerie van Buitenlandse Zaken, Aleksandr Lukashevich, beklaagde zich woensdag 2 april over het feit dat de NAVO terug naar de Koude Oorlog periode gaat. Hij waarschuwde dat dit de samenwerking zou hinderen tussen Rusland en de NAVO in het “bestrijden van terrorisme, piraterij en natuurlijke- en door de mens veroorzaakte rampen” (3). Deze uitspraak laat het reactionaire karakter zien van Rusland, op wiens toelating om Russisch grondgebied te gebruiken de NAVO tot nu toe heeft kunnen rekenen om haar troepen in Afghanistan te bevoorraden.
De “keuze” van het volk
Maar, zoals Obama’s toespraak laat zien, wordt deze afscheiding, door dit voor te stellen als door Rusland begane misdaden wel volop gebruikt om de publieke opinie te mobiliseren. Officieel kwamen tijdens deze annexatie 2 mensen (een Oekraïnse soldaat en een Rus) om het leven. Dit staat in schril contrast met de één miljoen Irakezen waarvoor Amerikaanse bewindvoerders tot op vandaag door Obama beschermd worden tegen om het even welke vorm van gerechtelijke vervolging. Cynische excuses en flagrante leugens is het enige waarmee Obama zulke gruweldaden beantwoordt: “Natuurlijk leven de Verenigde Staten en Europa hun idealen niet volmaakt na. Wij beweren evenmin dat wij als enige scheidsrechter bepalen wat goed en fout is in de wereld”.
Alle Amerikaanse regeringen, zonder uitzondering, hebben tot nu toe de rol van scheidsrechter van de wereld opgeëist. De rol van enige supermacht wiens militair apparaat de politie van de wereld probeert te zijn, en wiens leiders geen enkele rekenschap verschuldigd zijn voor hun daden. Dat maakt de VS natuurlijk niet bepaald geliefd in grote delen van de wereld, en verklaart ook waarom Obama tijdens zijn Belgisch bezoek 300 bodyguards mee had en zich liet escorteren door 5 gevechtshelikopters.
Over de crisis in Oekraïne wist Obama het volgende te vertellen: “Ja, wij geloven in democratie, in vrije en eerlijke verkiezingen, in een onafhankelijke justitie, in de burgermaatschappij en in ongecensureerde informatie, zodat de mensen zelf hun keuzes kunnen maken”. Maar in Oekraïne hebben zowel de VS als de EU de nationale soevereiniteit gewoonweg met de voeten getreden door te interveniëren en een staatsgreep te helpen uitvoeren die een verkozen president ten val bracht. Zoals het uitgelekte telefoongesprek tussen Victoria Nuland en VS ambassadeur Geoffrey Pyatt duidelijk laten zien is het zeker niet de “keuze” van het volk dat primeerde maar de keuze van Washington.
“Een nieuwe consensus”
Dat de Westerse media er trouwens ook niet voor terugdeinzen de crisis die de VS zelf aangewakkerd hebben te misbruiken om de publieke opinie te overhalen ten oorlog te trekken wordt mooi aangetoond door een opiniestuk dat op 20 maart op de website van de Washington Post verscheen. (4) Columnist E.J. Dionne vraagt zich hierin af of “de overname van de Krim door Poetin ons kan verenigen?” Hij stelt zichzelf de vraag hoe “een publiek die oorlog beu is bewogen en gewonnen kan worden voor dit doel”. Hij klaagt over de statistieken die aangeven dat slechts 29% van de Amerikaanse bevolking tegen, en 56% voor het idee is dat de VS zich “niet te veel zou mogen inmengen” in Oekraïne.
Deze columnist verwoordt eigenlijk heel mooi het opzet van Obama’s toespraak in de Bozar: “We moeten Poetin confronteren, maar dit zal een consensus vereisen over de buitenlandse politiek die momenteel verdwenen is. Een nieuwe consensus zal zich moeten steunen op principes die voorafgaan aan het engagement in Irak en die een meer berekend gebruik veronderstellen van de Amerikaanse macht. Vanwaar de ultieme paradox: Poetin heeft Obama de gelegenheid gegeven om te herbeginnen aan de opbouw van een consensus – indien de president er gebruik van maakt en indien zijn commentators bereid zijn hem hierbij te helpen”.
Een andere opiniepeiling in de VS (5) wees uit dat slechts 26% van de bevolking achter een militaire ondersteuning van Oekraïne staat. 61% was van mening dat de VS niet de verantwoordelijkheid heeft om tussen te komen. De Amerikaanse en Europese heersende klasse is zich terdege bewust van de diepe oppositie tegen oorlog onder de Westerse bevolking. In september 2013 wees een opiniepeiling in de VS uit dat 59% ven de ondervraagden om het even welke militaire aanval tegen Syrië verwierpen, terwijl slechts 36% van de ondervraagden voorstanders van een interventie waren. Dit terwijl de dreigende Amerikaanse invasie in Syrië voorafgegaan werd door een voortdurende matraquage van mediapropaganda in de Westerse pers.
Dit is ook wat vandaag het verschil maakt met de Amerikaanse invasie van Irak in 2003. Bush was er destijds in geslaagd een groter deel van de bevolking wijs te maken dat Saddam Hussein achter de aanslagen van 11 september zat, dat Sadam massavernietigingswapens bezat en banden had met Al Qaida. Voor de heersende elite is de steun van de publieke opinie van primordiaal belang om ten oorlog te kunnen trekken. Dit om in eigen land politieke stabiliteit te kunnen behouden terwijl de bevolking grote offers aan het front brengt.
En die steun is net waar het Obama momenteel zowel in de VS als in Europa aan ontbreekt. Zijn bezoek aan België en zijn toespraak in de Bozar passen volledig in dit plaatje. De toespraak was eigenlijk niet meer dan een poging zijn agressieve, provocatieve en uiterst gevaarlijke politiek ten aanzien van Rusland te legitimeren teneinde een geostrategische en financiële controle over Oost-Europa en Rusland te verwerven. Sinds de val van de USSR heeft het Amerikaans imperialisme steeds gepoogd om haar invloed uit te breiden doorheen de vroegere Sovjet Unie. Eerst in de landen van Oost-Europa, vervolgens in de vroegere sovjet republieken rond de Baltischte zee, in de Kaukasus en Centraal Azië en nu… in Oekraïne.
Noten:
3) http://www.reuters.com/article/2014/04/02/us-ukraine-crisis-nato-russia-idUSBREA3111420140402 3)
5) http://www.cbsnews.com/news/poll-most-say-us-doesnt-have-a-responsibility-in-ukraine/
