Aan de vooravond van haar dood tartte Rosa Luxemburg de reactionaire krachten door in naam van de revolutie de roepen: ‘Ik was, ik ben, ik zal zijn.’ Deze marxiste was in theorie en praktijk een reus van 20ste eeuw. Haar leven en werk spat nu ook van de pagina’s van Red Rosa. Hella Baan recenseert deze nieuwe stripbiografie van Kate Evans.
Wie was Rosa Luxemburg? Die vraag stelde cartoontekenaar, kunstenaar en activiste Kate Evans zich. Zij zette het leven van Luxemburg om in beeld met de stripbiografie Red Rosa. Evans schetst allereerst duidelijk de omstandigheden waarin Luxemburg ter wereld komt.
Op zaterdag 18 maart in 1871 grijpen Parijse burgers de controle over hun stad. Deze Parijse commune biedt de eerste glimp van een socialistische samenleving. Diezelfde dag wordt Luxemburg, als dochter van een Joodse zakenman geboren in een klein Pools stadje. Polen is bezet door Rusland en er is veel repressie. Daarnaast is antisemitisme alom aanwezig.
Evans belicht duidelijk de moeilijkheden waar Luxemburg als Joodse vrouw mee te maken krijgt. Haar geniale brein wordt niet hoog aangeslagen op de huwelijksmarkt en haar doen en laten beperkt. Maar Luxemburg laat zich niet kisten. Het boek is daarom vooral een terechte ode aan haar persoonlijke gedrevenheid en sociale bewogenheid.
Al op jonge leeftijd is Luxemburg zich bewust van de scherpe tegenstellingen in het kapitalistische systeem. Een kleine groep kapitalisten verrijkt zich, terwijl grote groepen arbeiders verkommeren. Ze wordt op 15-jarige leeftijd actief in de socialistische beweging van Polen. Red Rosa volgt de manier waarop zij daarin een steeds grotere betekenis gaat spelen.
Op een humoristische manier verbeeldt Evans Luxemburgs eerste conferentie van de Socialistische Internationale. De deelnemers staan in een rij. We zien een groep lange mannen en in hun midden een kleine vrouw. Om zichtbaar te zijn moest Luxemburg op een stoel staan. Maar ze overdondert de aanwezigen met haar inzichten.
Het boek behandelt ook de belangrijkste theorieën van Luxemburg. Evans vervlecht op meesterlijke wijze belangrijke inzichten over economie, massastakingen en hervorming en revolutie met scènes uit het dagelijks leven. Zo legt Luxemburg aan de keukentafel haar broers met lepels en een brood de vervreemdende werking van geld uit en staat haar kat model voor de roofzuchtige expansie van het kapitalisme.
Luxemburgs rol in de antioorlogsbeweging, haar relatie met de SPD, haar aanhang onder arbeiders en samenwerking met andere socialistische revolutionairen komen goed uit de verf. Ook haar romantische uitspattingen zijn opgenomen. Dit schetst een bijna volledig beeld van Luxemburg als vrouw in de revolutionaire beweging.
Toch is er in het boek een gat op de plek waar de Russische revolutie van 1917 zou moeten zijn. Deze had een grote impact op de revolutionair socialistische beweging. Luxemburg steunde de revolutie, maar was op punten ook kritisch op de Bolsjewieken.
Een jaar later ontstond er een revolutionaire situatie in Duitsland. Luxemburg wierp zich op een van haar vurigste leiders. Toen de reactie uiteindelijk te sterk bleek en arbeiders massaal vermoord werden, weigerde Luxemburg te vluchten. Zij werd vermoord door paramilitairen. Maar haar gedachtegoed leeft voort.
Red Rosa is een waardig eerbetoon aan Luxemburg revolutionaire bestaan, maar ook een stimulans voor iedere lezer om, net als zij, theorie en praktijk te verbinden. Er komt weer een revolutionaire golf en dan zullen Luxemburgs lessen ons schild zijn.
Kate Evans, Red Rosa,Verso, 224 pagina’s,12,50€.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu.
