Na het referendum in Turkije over de instelling van een sterk (en autoritair) presidentieel regime (lees: meer macht voor Erdogan) ontvingen we van een correspondent die in het land leeft een eerste analyse van de uitslag en de campagne. We publiceren deze graag. Komende periode brengen we zeker meer over de recente ontwikkelingen in Turkije. (redactie SAP-Rood)
De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (de OVSE) – een organisatie waarvan Turkije trouwens stichtend lid is – stelt onomwonden dat in de aanloop naar het referendum, er geen eerlijke verkiezingsstrijd kon gevoerd worden. Zij stelt dat het NEEN – kamp (Hayir in het Turks) geïntimideerd werd en geen normale toegang tot de staatskanalen kreeg. Op de verkiezingsdag zelf kregen de waarnemers in sommige gevallen geen toegang tot de stemlokalen. De OVSE stelt aan de kaak dat op de verkiezingsdag zelf, de hoge verkiezingscommissie, de spelregels heeft gewijzigd, waardoor 2,5 miljoen stemmen die niet waren afgestempeld in de stembureaus en in het verleden altijd als ONGELDIG werden beschouwd, plots aanvaard werden. Daarnaast zijn er verschillende berichten, ook gedocumenteerde, over fraude.
Dat de oppositie (CHP en HDP) dan ook een hertelling van een groot deel van de stemmen vragen, is niet meer als logisch.
Opvallend, toen de president zijn aanhang toesprak, straalde hij weinig zelfvertrouwen uit. Om zijn aanhang gunstig te stemmen, beloofde hij nogmaals de doodstraf in te voeren, waarna de spreekkoren enthousiast scandeerden dat de doodstraf er moet komen.
Een overwinning van de democratie, daar is weinig sprake van. En ook de president beseft dit. Want wat vertelt ons de uitslag?
AKP en MHP verdedigden de EVET (Ja) – stem. CHP en HDP, samen met de onafhankelijke vakbonden, de vrouwenbeweging, de LGBTI – beweging, behoorden tot het NEEN-KAMP.
Bij de laatste verkiezingen haalden AKP en MHP samen 61%, toen Erdogan in 2014 opkwam bij de presidentsverkiezingen haalde hij 52%, vandaag nauwelijks iets meer dan 51% en dit terwijl er sprake is van grootschalige fraude.
Laat ons daarom even naar volgende tabel kijken, in de eerste rij zie je regio, daarna de uitslag van de verkiezingen in november van AKP + MHP, daarna de uitslag CHP en HDP, daarna het verschil tussen EVET en HAYIR en tenslotte de winst of het verlies.
Eerste tabel: de regio’s waar CHP en HDP in november 2015 de verkiezingen wonnen
| REGIO | AKP/MHP | CHP/HDP | EVET | HAYIR | VERLIES AKP/MHP |
| EDIRNE | 37,70% | 59,10% | 29,50% | 70,50% | – 8,2 % |
| IZMIR | 42,20% | 55,40% | 31,20% | 68,80% | – 11,0 % |
| KIRKLARELI | 40,10% | 57,50% | 28,70% | 71,30% | – 11,4 % |
| MUGLA | 44,90% | 52,50% | 30,70% | 69,30% | – 14,2 % |
| TEKIRDAG | 47,40% | 50,10% | 38,90% | 61,10% | – 8,5 % |
Opvallend – die tendens komt terug – hoe groter de MHP, hoe groter het verlies!
Tweede tabel: Regio’s waar voorheen de AKP/MHP de meerderheid had, gelegen langs de Egeïsche en Middelandse Zee.
| REGIO | AKP/MHP | CHP/HDP | EVET | HAYIR | VERLIES AKP/MHP |
| ADANA | 56,40% | 41,50% | 41,80% | 58,20% | – 14,6 % |
| ANTALYA | 58,90% | 38,90% | 40,90% | 59,10% | – 18,0 % |
| AYDIN | 49,60% | 47,80% | 35,70% | 64,30% | – 13,9 % |
| BALIKESIR | 60,30% | 36,90% | 45,50% | 54,50% | – 14,9 % |
| CANAKKALE | 55,40% | 41,70% | 39,50% | 60,50% | – 15,9 % |
| DENIZLI | 60,20% | 37,00% | 44,50% | 55,60% | – 15,7 % |
| HATAY | 55,50% | 42,90% | 45,60% | 54,40% | – 9,9 % |
| MANISA | 62,00% | 35,10% | 45,70% | 54,30% | – 16,3 % |
| MERSIN | 52,40% | 45,50% | 36,00% | 64,00% | – 16,4 % |
| USAK | 64,80% | 32,20% | 47,00% | 53,00% | – 17,8 % |
Opvallend, in al deze regio’s haalde de MHP een stuk boven de 10% en zijn de verliezen nog groter dan in de regio’s in tabel 1. Belangrijk hierbij te vermelden, een aantal van deze regio’s zijn sterk geïndustrialiseerd (Adana, Denizli, Mersin).
Manisa, Denizli en Usak palen niet aan de zee, maar zijn naburige provincies.
Voor het eerst is er een ring van NEEN-stemmers die de volledig kustsstreek omvat, van de Egeïsche tot de Middelandse Zee.
Derde tabel: De verrassende uitslagen
| REGIO | AKP/MHP | CHP/HDP | EVET | HAYIR | VERLIES AKP/MHP |
| ISTANBUL | 57,30% | 40,50% | 48,60% | 51,40% | – 8,70% |
| YALOVA | 58,90% | 38,10% | 49,70% | 50,20% | -9,20% |
| ZONGULDAK | 58,90% | 37,20% | 49,30% | 50,70% | – 9,60% |
| ARTVIN | 58,70% | 37,30% | 46,90% | 53,10% | – 11,80% |
| BILECIK | 60,30% | 36,20% | 48,90% | 51,10% | -12,20% |
| ESKISHEHIR | 55,80% | 41,50% | 42,40% | 57,60% | -13,40% |
| ANKARA | 63,00% | 34,90% | 48,80% | 51,10% | -14,20% |
Opvallend, de twee grootste steden, Istanbul en Ankara, stemmen in meerderheid NEEN. Dit gaat over het belangrijkste industriële (Istanbul) en administratieve centrum (Ankara) van Turkije!
Vierde tabel: De voornaamste etnisch – Koerdische regio’s. (1)
Ik splits deze tabel in twee, de twee eerste regio’s zijn ook regio’s waar de CHP vrij sterk staat. Dersim (Tunceli) is een geval apart. Het is weliswaar een provincie waar de Koerden (die er zaza spreken) een meerderheid vormen, tevens is het de enige provincie met een Alevitische meerderheid.
| REGIO | AKP/MHP | CHP/HDP | EVET | HAYIR | VERLIES AKP/MHP |
| ARDAHAN | 45,30% | 51,20% | 44,30% | 55,70% | – 1,00% |
| TUNCELI
(DERSIM) |
14,30% | 84,10% | 19,60% | 80,40% | 5,30% |
In de andere regio’s staat de CHP heel zwak. Maar blijf dezelfde cijfers gebruiken.
| REGIO | AKP/MHP | CHP/HDP | EVET | HAYIR | VERLIES AKP/MHP |
| AGRI | 28,40% | 69,40% | 43,10% | 56,90% | 14,70% |
| BATMAN | 29,00% | 69,40% | 32,40% | 67,60% | 13,40% |
| BINGOL | 65,30% | 31,00% | 72,60% | 26,40% | 7,30% |
| BITLIS | 45,70% | 52,20% | 59,40% | 40,60% | 13,70% |
| DIYARBAKIR | 22,00% | 74,40% | 32,40% | 67,60% | 10,40% |
| HAKKARI | 14,00% | 84,90% | 32,40% | 67,60% | 18,20% |
| IGDIR | 43,70% | 54,30% | 34,80% | 65,20% | -8,90% |
| MARDIN | 29,30% | 69,80% | 41,00% | 59,00% | 11,70% |
| MUS | 35,20% | 63,10% | 50,50% | 49,40% | 15,30% |
| SIIRT | 38,20% | 60,00% | 47,80% | 52,20% | 9,60% |
| SIRNAK | 12,30% | 86,60% | 28,30% | 71,70% | 16,00% |
| VAN | 31,10% | 67,00% | 42,70% | 57,30% | 11,60% |
Hoewel nog overwegend NEEN wordt gestemd, is er zwaar verlies voor de HDP (de CHP haalt hier tussen de 1 en 2%). Behoudens Ardahan en Tunceli (Dersim) ken ik deze regio’s vrij goed. Is daar een verklaring voor. Ik denk het wel. Dat zie je in mijn slotconclusies.
Methodiek:
Het zou interessanter zijn moest ik alle provincies in lijst brengen, maar jullie kunnen het terugvinden op http://secim.haberler.com/2017/ en daar kunnen jullie ook de vorige verkiezingsuitslagen lezen.
Sommigen zullen mij verwijten, een terecht verwijt overigens, dat ik weinig of niets vermeld over de streken die overwegend EVET hebben gestemd. Dat klopt. De reden hiervoor is gewoon gebrek aan tijd. Ik moet alle cijfers opzoeken, in tabellen brengen, dat is monnikenwerk. Toch is ook daar een grote constante vast te stellen. Waar de MHP sterk stond, is er een terugloop van de stemmen (niet overal) voor het kamp MHP/AKP. Zelfs in de bolwerken van de AKP!
Het zou ook interessanter zijn moest ik de stemmen van AKP en MHP opgesplitst hebben. Jullie kunnen echter op http://secim.haberler.com/2017/ alle gegevens terugvinden.
Ik ben geen socioloog of statisticus, ik ben enkel en alleen een kritische waarnemer, niets meer, niets minder.
Besluiten
A. Wat de stemming betreft
- De stemming is niet op een normale manier verlopen. Het rapport van de OVSE stelt heel duidelijk dat er in de aanloop van de verkiezingen geen gelijke strijd mogelijk was. Het is inderdaad NIET NORMAAL dat men verkiezingen organiseert terwijl de noodtoestand geldt. De noodtoestand beperkt immers democratische vrijheden en dat op zich is al voldoende om bedenkingen te maken bij het referendum.
- Na het invoeren van de noodtoestand zijn honderden media gesloten, waren er massale arrestaties en afdankingen. Niet voor niets heeft Turkije het Europees Verdrag van de Rechten opgezegd na de mislukte coup en de afkondiging van de noodtoestand. Er is angst. Zelfs in de streek waar ik woon, en waar overwegend NEEN stemmen zijn uitgebracht, is men voorzichtig! Behoudens AKP-ers zijn er weinigen die openlijk voor hun mening durven uitkomen. Gelukkig is dat tijdens de stembusgang voor een deel rechtgezet!
- De campagne was ongelijk. De president organiseerde veertig manifestaties. Bij een noodwetdecreet was de verplichting opgeheven dat staatszenders iedere partij aan bod moesten brengen(!!!). Wie de Turkse tv-kanalen volgde zag iedere dag uren zowel de president als de eerste minister aan het woord. De CHP, de grootste oppositiepartij, kwam minimaal aan bod. De HDP, de derde grootste partij, was onzichtbaar op de media! Dit gold evenzeer voor de private media en de pers, nu voor 90% in handen van de AKP-getrouwen.
- Het NEEN-kamp werd bovendien op alle mogelijke manieren tegengewerkt. Standjes werden aangevallen, mensen van het NEEN-kamp die flyers uitdeelden werden gearresteerd. In de conservatieve steden bleef de vraag van de grootste oppositiepartij om infrastructuur te gebruiken onbeantwoord, waardoor meetings moesten afgelast worden. Laat me dan toe om boos te zijn op de Erdogan aanhangers in België die hier niet leven, maar leugens vertellen als zij vertellen dat alles democratisch is verlopen! Als men dit democratie durft te noemen, dan is men een pertinente leugena(a)r(es).
- Op de dag van de verkiezingen zelf, zijn er verschillende vaststellingen van fraude. Je hebt de ‘kleine’ fraude, waarbij sommigen meerdere stemmen uitbrengen. Maar er zijn ook voorbeelden van grotere fraude, waarbij sommigen voortdurend EVET – biljetten afstempelen.
- De leden van de verkiezingscommissie werden uitgezuiverd. Honderden rechters werden gewoon uit de commissies gezet. Daarnaast werden – vooral in de Koerdisch etnische gebieden – waarnemers van politieke partijen verboden om voor hun partij de verkiezingen te volgen. In Hakkari bijvoorbeeld werden alle waarnemers van de HDP gewraakt! Allemaal!
- Op de dag van de verkiezingen zelf, verklaarde de Hoge Raad voor de Verkiezingen, samengesteld uit rechters, meer dan 2,5 miljoenen stemmen geldig, hoewel er geen stempel van het kiesbureau opstond. Dit is in strijd met de wetgeving op de wetgeving op de verkiezingen. Daarnaast werden ook stemmen geldig verklaard waar niet de officiële stempel (TERCIH) op stond, maar waar EVET op stond. De OSVE stelde in haar rapport duidelijk dat dit gelijk staat met fraude! De meeste van deze ongeldige stemmen kwamen uit de etnisch Koerdische gebieden!
- Er mocht slechts één persagentschap (Anadolu Agency) cijfers doorgeven die mochten gebruikt worden. Het agentschap (in handen van de AKP) verspreidde leugens en gaf uitslagen van stembussen die nog niet geteld waren!
B. Enkele grote tendensen
- Zelfs op basis van de nog niet goedgekeurde verkiezingsuitslag, is deze uitslag een zware nederlaag voor de AKP/MHP. Deze partijen haalden samen in november 2015 nog 61% van de stemmen, vandaag is dit teruggevallen tot iets meer dan 51%. Een zwaar verlies.
- De MHP zit met een probleem. Uit de resultaten blijkt duidelijk dat een meerderheid van haar kiezers (men spreekt van 70%) HAYIR hebben gestemd. Waarschijnlijk is dit iets meer in de regio’s waar de CHP sterk staat, iets minder in de regio’s waar de AKP sterk staat. Net zoals de president zich vastklampt aan de macht, doet de oude grijze wolf Bahceli dit. De eerste minister (wiens post nu gaat verdwijnen) stelde al dat de kiesdrempel verlaagd zou worden. Was dit het ‘been’ dat aan de ‘grijze wolf’ werd voorgehouden? Wie weet, maar nu al is het duidelijk dat de MHP tot op het bot verdeeld is! Een kiesdrempel van 10% halen lijkt zo goed als onmogelijk.
- De AKP zit met een probleem. Tot de laatste verkiezingen was de AKP de grootste partij in vier van de vijf grootste steden (enkel Izmir bleef een bolwerk van de CHP). Vandaag hebben de vijf grootste steden, in rangorde, Istanbul, Ankara, Izmir, Antalya en Adana, in meerderheid HAYIR gestemd. Maar ook steden die industrieel belangrijk zijn en waar de AKP voorheen de meerderheid had, hebben in meerderheid HAYIR gestemd (Zonguldak en Manisa, mijnwerkers, Denizli, textiel, Mersin, een van de grootste ’taksvrije’ industriële zones). Reken daarbij Istanbul, Izmir en Adana (speerpunten van de economie) en het administratieve centrum Ankara, dan blijven nog enkel de regio’s Bursa, Kocaeli, Kayseri en Konya over waar een meerderheid Evet heeft gestemd. Voor de president moet dit een rampscenario zijn, sinds 1994 (want hij beschouwt Istanbul als zijn stad, er leven toch 18 miljoen mensen) heeft de AKP geen enkele nederlaag geleden in Istanbul. Dit betekent toch wel iets.
- Je krijgt nu de HAYIR – zone (dat is de hele Egeïsche en Middelandse Zeekust), samen met Istanbul en Ankara, daarnaast de Koerdisch etnische gebieden, die eveneens overwegend HAYIR hebben gestemd. Enkel Centraal – Anatolië en het grootste deel van de Zwarte Zee – regio heeft EVET gestemd.
- Ook tekenend. Een deel van de islamitische bewegingen, voorheen altijd in lijn met Erdogan, heeft dit keer HAYIR gestemd. Dat op zich wil ik echt eens gaan uitwerken. Ik heb altijd, ook tijdens de Gezi – protesten, respect gehad voor de antikapitalistische moslims (ja hoor, die bestaan ook!). Ik vergelijk (ken er eentje) ze dikwijls met de Katharen, het zijn absoluut geen fundamentalisten, ook geen homo – haters, integendeel. Zij verdedigen evenmin een sharia maar vinden dat de islam een bevrijdingstheologie moet zijn. Maar dat is voor een ander artikel.
C. De Koerdische etnische gebieden
Een paar belangrijke vaststellingen.
- 12-13 volksvertegenwoordigers van de HDP zitten momenteel in de gevangenis, waaronder hun boegbeelden (Demirtas en Fiksedag). Daarnaast zitten 90 van de 110 verkozen burgemeesters in de etnisch Koerdische gebieden (zij doen dit op lijsten van de BDP) in de gevangenis en zijn vervangen door ’trustees’, dat wil zeggen, door de AKP – regering aangestelde functionarissen. Dat op zich maakt het al niet makkelijk om campagne te voeren.
- Deze ’trustees’ staan mede in voor het goede verloop van de verkiezingen. Soms behoef je er geen tekening van te maken.
- Er zitten momenteel ongeveer 300.000 militairen in de etnisch Koerdisch gebieden. Deze militairen zijn afkomstig uit alle gebieden, behalve de etnisch Koerdische gebieden (ze zijn er maar dat is een heel kleine minderheid).
- De waarnemers van de HDP werden grotendeels verboden om toezicht te houden op de verkiezingen. In Hakkari was dit 100%, in andere gebieden iets minder, maar het doet twijfels rijzen over de geldigheid van de uitslag, zeker als men weet dat de meeste ‘ongeldige’ (maar door de verkiezingsraad goedgekeurde) stemmen uit deze regio’s kwamen (dwz stemmen zonder stempel van het kiesbureau).
- De OSVE stelt dat tussen de 350.000 en 500.000 Koerden (uit de vernietigde steden) op de vlucht zijn en zich niet hebben ingeschreven om te gaan te stemmen.
Persoonlijke noot. Ik ken de Koerdische regio vrij goed, behoudens Ardahan en Dersim, heb ik alle gebieden bezocht, in tegenstelling tot de meeste Turken. Als ik kijk naar alle vorige verkiezingsuitslagen, dan verbazen deze uitslagen mij! Maar goed, ik kan ook niet alles volgen, ben er wel van overtuigd dat er gesjoemeld is.
D. Wat denk ik over het stemgedrag van de Belgische Turken?
Laat me eerst en vooral één ding duidelijk maken. Ik vind racisme verwerpelijk, het is niet omdat ik het verkiezingsresultaat persoonlijk schandalig vind, dat ik ga roepen om de Turken hier terug te sturen of ze hun dubbele nationaliteit af te pakken. Tegelijk is er iets grondig mis. Want ik kan geen respect opbrengen voor mensen die openlijk een dictatuur steunen.
Dat men samenwerkt met het Turkse verenigingsleven als lokale, provinciale of Vlaamse overheid, daar is niks mis mee. Dat men echter (bijna) uitsluitend samenwerkt met de – overigens goed georganiseerde – conservatieve en zelfs fascistische verenigingen is schandalig, iets wat ik in het verleden ettelijke keren heb aangekaart, zonder daarop enige respons te krijgen.
Men neemt, bijna kritiekloos, Turken op in politieke partijen, op zich is daar niks mis mee. Maar wat hun standpunten zijn over bijvoorbeeld de Armeense genocide (waar tijdens de stemming toevallig toch wel de overgrote meerderheid van de Turks – Belgische parlementairen afwezig was), of over de Koerdische kwestie, daar breken de partijen zich het hoofd niet over.
Hetzelfde geldt voor onze sociale organisaties, ook in mijn eigen vakbond. Ik klaagde dat aan, blijf het aanklagen! Men doet niks!
Ook in België zou men spelregels moeten bepalen. Er moet een open debat komen. Imams, opgeleid in België, zou een belangrijke stap zijn, want nu zijn het spreekbuizen van de AKP.
Stel, ik zeg maar, stel, dat er een referendum komt over de doodstraf. Wat dan? Laat ons daar eens over denken! Want je weet maar nooit!
En wat nu?
Dit is eigenlijk de cruciale vraag. Duidelijk is alvast dat deze verkiezingsuitslag niet aanvaard is door de oppositie. Er worden stappen gezet, zowel door de CHP als de HDP om de resultaten te hertellen. Dat op zich is positief.
Wat ook positief is, is dat men, hoewel de noodtoestand weer voor drie maanden is verlengd, op straat komt.
In Istanbul en Izmir, maar het zal een vervolg krijgen, worden de potten en pannen terug bovengehaald. Het wordt tijd dat wij eens terug de straat opgaan. Dat is mooi, maar hoewel ik een voorstander ben van spontaneïteit, moet er ook een perspectief zijn. En een binding tussen al de HAYIR – stemmers, Turken en Koerden. En ook een binding met de arme massa’s die nu massaal stemmen voor de AKP.
Ik ga daar nu niet over schrijven. Dat gaat over strategie en toekomstperspectieven. Ik hoop alavst dat mijn tekst wat inzichten geeft. Het debat is open.
Noot:
1) Hieromtrent heb ik soms discussie met mijn Koerdische vrienden. Zij spreken over Noord – Koerdistan, ik spreek liever over de Koerdisch etnische gebieden. De reden hiervoor is dat ik met ‘overwegend Koerdische gebieden’, de gebieden bedoel waar de Koerden de meerderheid van de bevolking uitmaken. Sommige regio’s beschouwen zij als deel uitmakend van Noord – Koerdistan, hun volste recht overigens, maar de Koerden zijn er dikwijls een minderheid. Dit voor alle duidelijkheid.
