Een nieuwe ronde van massale protesten doet Frankrijk beven onder de slogan ‘Nuit Debout’ (Sta ‘s nachts op). De nachtelijke demonstraties zijn in sommige opzichten vergelijkbaar met de Indignado-protesten in Spanje in 2011 en de Occupy-beweging in de VS. Ze volgen op een aantal massale mobilisaties tegen het plan van de regering om de arbeidswetten te veranderen.
Deze verandering in het politieke klimaat komt na een lange periode waarin rechts het momentum had. Links en de vakbonden zijn in recente jaren in het defensief geweest toen de regering van de sociaaldemocratische Parti Socialiste, geleid door François Hollande, neoliberaal beleid doorvoerde dat de economische stagnatie versterkte. De werkloosheid kwam sinds 2009 niet onder de negen procent – in januari was het 10,2 procent.
Na de Charlie Hebdo-moorden en de terroristische aanslagen van afgelopen november in Parijs, hebben de gevestigde partijen, van de heersende PS tot het extreem-rechtse Front National, een golf van islamofobie en racisme tegen immigranten aangejaagd, wat leidde tot een ongekend niveau van knokploegengeweld en politie-invallen, allemaal onder het mom van een bijna permanente noodtoestand. Het meest verontrustend van alles was dat het Front National 6,8 miljoen stemmen kreeg bij de regionale verkiezingen van november, meer dan 27 procent van het totaal.
Dus de tekenen van nieuw verzet zijn welkom. Olivier Besancenot en François Sabado zijn lid van de Nieuwe Antikapitalistische Partij (NPA). Besancenot was twee keer presidentskandidaat als revolutionair socialist en kreeg beide keren ongeveer anderhalf miljoen stemmen. Tegenwoordig werkt hij bij een postkantoor, komt hij regelmatig op de Franse televisie en is schrijver. Sabado is een ervaren schrijver en activist bij Frans revolutionair links. In dit artikel, oorspronkelijk verschenen op de website van de NPA, vertellen Besancenot en Sabado wat er veranderd is in de politieke en sociale situatie wat deze beweging mogelijk maakte.
Op 31 maart gingen een miljoen mensen de straat op om te demonstreren tegen een nieuwe hervorming in de arbeidswetten, voorgesteld door de Franse president François Hollande van de heersende Parti Socialiste. Eerder, op 9 maart, demonstreerden ongeveer 500.000 mensen in meer dan 250 dorpen en steden in heel het land. Dit is een massale landelijke mobilisatie van onderaf die bestaat uit jongeren, gepensioneerden, arbeiders, studenten, scholieren, vrachtwagenchauffeurs en anderen. Het belangrijkste kenmerk is de opkomst van een nieuwe generatie die niet alleen meedoet vanuit school- en campusprotesten en stakingen, maar ook in acties vanuit werkplekken en vakbonden.
Vergis je niet, zelfs als de beweging van land tot land een verschillende vorm heeft, zijn er overeenkomsten tussen de miljoenen jongeren die de centra van de grootste steden van Spanje bezetten onder de vlag van de Indignados, zij die deelnemen aan de nieuwe linkse partij Podemos en de jongeren die deelnamen aan de Occupy Wall Street beweging in de Verenigde Staten. Deze nieuwe ronde van radicalisering onder de jeugd kwam ook tot uitdrukking in de protesten tegen klimaatverandering bij de internationale COP21-conferentie in Parijs afgelopen december (die een regeringsverbod moest trotseren dat was opgelegd na de terroristische aanvallen van november).
Wat al deze strijd samenbrengt en verenigt, is dat ze de eerste afwijzing vormt van de arbeidshervormingswetten van de regering, die een bedreiging vormen als een ‘atoombom’ voor een breed scala aan rechten en sociale verworvenheden. De linkse regering waagt daarmee uit te voeren waar het meest reactionaire rechts nog nooit de moed voor had: namelijk de vernietiging van de Arbeidscode – wetten, besluiten en regels die gewonnen zijn in de loop van veel strijd en sociale conflicten om arbeiders te beschermen tegen kapitalistische uitbuiting.
Tot nu hadden de voorzieningen van de Arbeidscode prioriteit boven arbeidsovereenkomsten op bedrijfsniveau, individuele arbeidscontracten, ontheffingen en zelfs de nieuwe Arbeidswet – soms de wet van El Khomri genoemd; naar de minister van Arbeid van de Parti Socialiste, Myriam El Khomri. De voorgestelde veranderingen draaien de hiërarchie van sociale normen om, en maken sociale rechten ondergeschikt aan het ‘goed functioneren van het bedrijf’.
Dus gebaseerd op de welwillendheid van de bazen en onder chantage van werkloosheid, bepalen lokale overeenkomsten tussen management en arbeiders de lengte van de werkdag, lonen en ontslagen, los van bestaande reguleringen. Het einde van de 35-urige werkweek zal werknemers dwingen langer te werken voor minder geld. En als de winsten dalen, kunnen bazen de arbeidstijd verlengen terwijl ze de lonen een jaar lang laag houden. Met dit alles in het achterhoofd zijn de krachtige reacties van de arbeidersbeweging en de jongeren makkelijk te begrijpen.
De regering moet oppassen als peilingen laten zien dat zeventig procent van de Franse bevolking tegen de wet is. Een petitie op sociale media heeft al meer dan 1,2 miljoen handtekeningen opgeleverd. Sindsdien is de beweging opgekomen omdat mensen niet alleen kwaad zijn over de arbeidshervormingen, maar ook in opstand komen tegen de impact van de kapitalistische crisis op langere termijn: de explosie van ongelijkheid, sociale onrechtvaardigheid, bezuinigingsbeleid, het baseren van het economische leven op kapitalistisch winstbejag en concurrentie en de blinde vernietiging van het milieu door de productie.
Deze sociaaleconomische grieven zijn samengesmolten met eisen ter verdediging van democratie en tegen een – inmiddels afgewezen – grondwettelijk amendement voorgesteld door Hollande, dat dreigde het burgerschap af te pakken van mensen beschuldigd van terrorisme – een voorstel dat alleen maar zou dienen om een hele groep immigranten verder te stigmatiseren. Meer bezuinigingen, discriminatie en racisme – genoeg is genoeg! De emmer loopt over en de mensen staan op straat!
En nieuwe vormen van protest worden ontwikkeld, zoals bezettingen van symbolische locaties na grote demonstraties. Duizenden jongeren nemen deel aan een initiatief ‘Sta ’s nachts op’ genaamd (‘Nuit debout’) op het Place de la République, het centrale plein in Parijs. Naar aanleiding van een oproep van een collectief van journalisten, intellectuelen en activisten, nemen duizenden mensen deel zonder dat ze lid zijn van een vakbond of politieke partij en bezetten pleinen en bediscussiëren politiek uren achtereen. Nu hebben deze duizenden jongeren besloten om door te gaan.
Alles bij elkaar kan deze beweging een nieuwe dimensie aannemen als het wordt ingebed in een nieuwe samenloop van sociale en politieke crisis. Deze beweging van de jeugd en de arbeidersbeweging ontstaan in een tijd dat de regering van Hollande zwakker is dan ooit. Hollande werd gedwongen zijn voorstel voor het wijzigen van de grondwet omtrent het burgerschap in te trekken. Maar deze terugtocht kan voor duizenden jongeren en arbeiders leiden tot verder gaande eisen in plaats van demobilisatie.
In feite leidt dit tot een cruciale krachtmeting tussen de regering en jongeren, arbeiders en vakbonden die de wet afwezen. Het is de regering gelukt de arbeiders gedeeltelijk te verdelen door de steun van de CFDT (sociaaldemocratisch) te waarborgen. Maar een meerderheid van de vakbonden – de CGT, de FO, de FSU en Solidaires (of SUD) – blijft de terugtrekking van de arbeidshervormingswetten eisen, opgejut door de enorme steun onder arbeiders. Ondertussen duurt de parlementaire discussie over de wet tot juni, en een soort wetgevend ‘ongelukje’ kan niet worden uitgesloten, waarbij de regering haar eigen voorstel niet eens steunt en daarmee een landelijke politieke crisis begint.
Voor de komende weken staan meer protesten gepland. Deze beweging zal doorgaan, zich verdiepen en zich verharden, waarmee een confrontatie met de regering dichterbij komt. Het stelt de vraag hoe de verbindingen moeten worden gelegd tussen een brede beweging die de meerderheid van de bevolking mobiliseert en deze nieuwe vormen van strijd – in het bijzonder de bezettingen van publieke plekken en specifieke gebieden en blokkades die de status quo ontwrichten.
Hoe kunnen verenigde vakbondsactie en vormen van zelforganisatie van jongeren en arbeiders worden gecombineerd? Hoe kunnen we de kracht en de geloofwaardigheid herstellen, niet alleen van de algemene stakingen, maar ook een perspectief van langdurige stakingen naar voren brengen, als de regering haar voorstel voor arbeidshervormingen niet terugtrekt? Dit zijn de vragen die we nu moeten beantwoorden.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op de site van de NPA. Nederlandse vertaling: Joris Wiegersma voor socialisme.nu/blog/.
