Deze nazomer draaien er twee films die uitmunten in foto-grafische kwaliteit. Het zijn A Most Wanted Man en Sin City: A Dame To Kill For. Het zijn heel verschillende films, maar ze komen overeen in artistieke schoonheid. De ene vanwege zijn fotografische puurheid, de ander vanwege zijn weergaloze verbeelding van een graphic novel, een striproman. Op eigen wijze verrassen ze het oog van de kijker. En er is nog een overeenkomst: hun boodschap is verontrustend.
Een waardig monument
A Most Wanted Man is geregisseerd door Anton Corbijn. Deze van origine Haagse fotograaf vergaarde wereldvermaardheid met foto’s van rockgroepen en filmsterren. In 2007 maakte hij zijn eerste film, het alom geprezen Control. Over Ian Curtis, de zanger van Joy Division. Drie jaar later volgde een tweede film, The American, met George Clooney en Thekla Reuten. En nu is er dan A Most Wanted Man. In al zijn films is Anton Corbijn’s fenomenale kunde en artisticiteit als fotograaf terug te zien. Elk shot is ‘een plaatje’. In A Most Wanted Man is dat vanaf de eerste seconde ook weer het geval. En de hele film door wordt Hamburg, waar de plot zich afspeelt, fotofilmisch tot leven gebracht. En dat gebeurt niet alleen met Hamburg. Het gebeurt ook met hoofdrolspeler Philip Seymour Hoffman. Zelden zal deze inmiddels overleden acteur zó echt geleefd hebben als in zijn laatste grote film. Met buikje, whiskey, sigaretten en een vertolking van zijn rol met een niet te evenaren gevoeligheid, kunde en inzet. Onbedoeld heeft Anton Corbijn voor Philip Seymour Hoffman een waardig monument geschapen.
Vertrouwen?
Het verhaal van A Most Wanted Man speelt als gezegd in Hamburg. Het gaat over een afdeling van de Duitse geheime dienst die jacht maakt op mogelijke islamitische terroristen. Geen gek gegeven nadat enkele aanslagplegers op het WTC in New York op 11 september 2001 in Hamburg bleken te hebben gebivakkeerd. Het gegeven is allesbehalve ‘plat’ uitgewerkt. Dat is te danken aan Corbijn én aan de schrijver van het gelijknamige boek, John le Carré.
Van deze schrijver, die zelf jarenlang Engels spion is geweest, zijn we intelligente, genuanceerde en waarheidsgetrouwe benaderingen gewend. In A Most Wanted Man zien we dat terug. In vrijwel al zijn boeken, vanaf The Spy Who Came In From The Cold uit 1963, zitten minstens twee boodschappen. Eén: als je eenmaal in de wereld van geheime diensten verzeild raakt, dan is er géén weg terug. Wie zich laat inpalmen, voor evengoed welk onschuldig klusje, komt er bijna nooit meer uit. Eenmaal in het web van de spionage ben je voor immer ingesponnen. En twee: geheime diensten gaan praktisch altijd over de schreef. Ze treden mensenrechten, die ze zeggen te verdedigen, per definitie met voeten. Ze rivaliseren met diensten van andere landen, maar ook met andere diensten in het eigen land en zelfs verschillende afdelingen binnen één dienst staan elkaar naar het leven. Niemand is ooit nog te vertrouwen. In A Most Wanted Man is het niet anders. Een verontrustende gedachte.
Misbruik door machtigen
Minstens zo verontrustend zijn de ‘boodschappen’ in Sin City: A Dame To Kill For. De stad Sin City doet zijn naam eer aan. Net als in de eerste Sin City-film maken we kennis met gokkers, hoeren, zuipschuiten, kettingrokers en vechtersbazen. Dat is zo’n beetje het gewone volk. Maar het verontrustende is dat dit volk nog heilig is vergeleken met de ‘hogere bazen’. In Sin City 2 zijn dat senator Roark, de machtigste man in de staat, en lady Ava Lord, de rijkste en mooiste vrouw van het land waar bijna alle mannen verliefd op worden. Heerst onder de gewone mannen en vrouwen nog een soort van eerlijkheid, bij die twee is het één en al leugen, bedrog, manipulatie en wreedheid. Ze oefenen ongebreideld macht uit en bij hen is macht slechts machtsmisbruik.
Wraak
Er spelen drie verhalen langs en door elkaar. Het gemeenschappelijke thema is wraak. Wraak op de gewetenloze gewelddadige senator Roark en de al even gewetenloze verleidster Ava Lord. Gemeenschappelijk is ook het optreden van de geweldenaar Marv, gespeeld door Mickey Rourke. Gemeenschappelijk tenslotte is de schitterende strip-stijl, in overwegend zwart-wit én 3D. Die zorgen ervoor dat je volledig Sin City wordt ingezogen. Dat is niet altijd een pretje; bijvoorbeeld als er weer wat handen en hoofden worden afgehakt of een oog wordt uitgerukt. Meeslepend, dat is het wel.
Anarchist?
Sin City 2 is geregisseerd door Roberto Rodriguez, bekend van o.a. Spy Kids en Machete, en door de oorspronkelijke bedenker en tekenaar van Sin City, Frank Miller. Die Miller heeft nog veel meer comics op zijn naam staan, zoals Wolverine, Daredevil, Batman The Dark Knight en 300. Hij stond te boek als een anarchistisch type tot 11 september 2011. De aanslagen op de Twin Towers in zijn New York grepen hem erg aan. Hij gaf zich over aan een welhaast racistisch anti-islamisme. Met zijn album Holy Terror vervreemdde hij zich van veel van zijn oude vrienden en fans. In zijn tweede 300-film, Rise Of An Empire, is ook merkbaar hoe hij op hol is geslagen. Daar voeren de Oude Grieken een overdreven heldhaftige strijd tegen islamieten-avant-la-lettre, de Perzen. Een vervelende macho-patriottenfilm. Meer recent baarde Miller opzien door zich fel tegen de Occupy-beweging af te zetten. Op zijn website verkondigde hij:
‘Word toch wakker stelletje tuig. Amerika is in oorlog met een meedogenloze vijand. Misschien heb je weleens gehoord van zaken als Al Qaida en Islamisme. En deze vijand van mij – kennelijk niet van jullie – verdient een donkere grijns, zo niet een schaterlach – in plaats van jullie ijdele, kinderachtige, zelfvernietigende gedoe.’
Gelukkig stamt het Sin City-verhaal van vóór 2001. Het is ruig en rücksichtlos, maar recht door zee. En voor mensen met een sterke maag is het een visueel spektakel van de bovenste plank.
Dit artikel verscheen eerder op grenzeloos.org
