De laatste voorstellen van de Griekse regering Tsipras betekenden al een knieval. Toch als men ze vergelijkt (a) met de verkiezingsbeloften, waarmee Syriza quasi 36% van de kiezers kon bekoren en (b) met de uitslag van het referendum, waarbij 61% van de Grieken zich uitsprak tegen de besparingsplannen van de Trojka.
Dit gezegd zijnde, gaat het eigenlijk nauwelijks om “nieuwe” voorstellen van de regering Tsipras. Alleen werden de ‘opbrengsten’ van de geplande soberheid deze keer wat concreter uitgerekend, in de hoop zo de leenheren van de Trojka over de brug te kunnen krijgen. Ook werden de besparingen iets eerlijker verdeeld over het geheel van de bevolking. Ook de “sterke schouders” zouden deze keer enkele “lasten moeten dragen”. Concreet zouden ook de reders en de militairen een al bij al bescheiden duit in het zakje moeten doen.
Athene hoopte daarnaast ook uitzicht te kunnen krijgen op een (beperkte) schuldherschikking, door het uitsmeren van intrest- en terugbetalingen over een periode van 50 jaar (in plaats van enkele maanden). Uiteindelijk zou dit alles moeten leiden tot een derde “hulpprogramma” ter waarde van 53,5 miljard €, zodat Griekenland deel kan blijven uitmaken van de Eurozone.
Staatsgreep
Voor de leenheren van het EU-despotisme was het goed geprobeerd, maar niet goed genoeg. Dus leggen ze nieuwe en nog strengere eisen op tafel. In ruil voor het verder ondersteunen van de Griekse banken en van een vage belofte om onderhandelingen te openen over een nieuw steunprogramma met (heel misschien) een soort van schuldherschikking, moeten de Griekse kroonjuwelen in een nieuwe Treuhand-holding (1) gestopt worden om ze dan te kunnen verkopen. Het IMF met haar structurele aanpassingsprogramma’s blijft voor eeuwig in Griekenland aanwezig.
De BTW gaat omhoog met 23% als nieuwe norm. Er komen automatische besparingsmechanismen als het doel van het begrotingsoverschot niet gehaald zou worden. De Griekse staat mag niet meer garant staan voor de (grotendeels failliete) pensioenfondsen, waardoor de uitbetaling van de schamele pensioenen niet meer gegarandeerd kan worden. De Trojka zal toezicht uitoefenen op besparingen in het Griekse overheidsapparaat. Al gestemde wetten ter bestrijding van de humanitaire crisis zullen worden herzien om de besparingsdoelstellingen “veilig te stellen”. De arbeidsverhoudingen worden verder geflexibiliseerd. In eer herstelde CAO’s worden terug afgevoerd.
De Griekse “democratie” wordt geacht dit alles en nog veel meer in drie dagen tijd goed te keuren. Zonder morren, zonder aanpassingen, zonder debat. Het Griekse volk – dat zich met 61% uitsprak tegen de besparingspolitiek – wordt geacht stilletjes het verscheuren van haar land en toekomst te ondergaan. De Trojka noemt dit “een deal”, “een compromis” en zelfs “een win-win”. Het is niks anders dan een staatsgreep.
Contradicties
Dit alles is niet verwonderlijk. Hoewel de verkiezingsbeloften van Syriza duidelijk waren in hun afwijzing van de eenzijdige en uitzichtloze besparingspolitiek die de Trojka van IMF, Eurozone en Europese Centrale Bank oplegde, was de regering van Alexis Tsipras ook duidelijk in het uitdrukken van de wil om deel uit te blijven maken van de Europese Unie én van de Eurozone. Wie opmerkzaam was, kon toen al vermoeden dat dergelijke politiek inherent contradictorisch is: wie in de Eurozone wil blijven, moet zich onderwerpen aan de neoliberale besparingspolitiek. Wie hoopt dat de despotische EU hervormd kan worden, zal – zoals nu eens te meer blijkt – bitter teleurgesteld worden.
Minste kwaad?
Het gaat hier niet om een pijnlijke vergissing, noch om een spijtige misstap. Het gaat om een politieke lijn; een bewuste aanpak die al maanden – van bij de vorming van de regering Tsipras – aan de gang is. Verschillende linkse groepen in Griekenland (binnen en buiten Syriza) hebben er herhaaldelijk op gewezen dat deze politieke lijn het slachtofferen betekent van het eigen programma op het altaar van de neoliberale regels van de Euro.
Men kan misschien betwisten of een andere aanpak mogelijk zou zijn. Niemand beweert overigens dat zo’n andere aanpak makkelijk zou zijn – de antikapitalistische strijd is nooit makkelijk! Ontkennen dat het hier om een knieval ging, dat er nu een capitulatie zit aan te komen en daarmee ook een nederlaag of zelfs beweren dat het eigenlijk gaat om een overwinning (die dan door de media gecamoufleerd zou zijn), maakt zichzelf eenvoudigweg belachelijk. Zo niet, dan zou dit betekenen dat er niks anders opzit dan ons neer te leggen bij de politiek van het minste kwaad. De politiek dus van de sociaaldemocratie, die ook hier en nu van nederlaag naar nederlaag leidt.
Eurocommunisme
Dit is en blijft echter wel de koers die de (tot nu toe) dominante vleugel van Syriza wil blijven volgen. Ze belichamen daarmee een oudere politieke traditie in de linkerzijde: die van het Eurocommunisme. Die traditie is er op gericht de grote imperialistische tegenstrevers (de VS, Duitsland, Groot-Brittannië en Frankrijk) geen argumenten aan de hand te doen, waarmee een (al dan niet openlijke) interventie in de binnenlandse aangelegenheden zou kunnen worden uitgelokt. Het “systeem” moet in dat opzicht dan ook zeer, zeer en zeer geleidelijk “hervormd” worden. In de hoop dat een debacle, zoals dat van Salvador Allende’s Unidad Popular in het Chili van 1973, daardoor vermeden kan worden.
Volksfront
Een daarmee samenhangend ander aspect van de Eurocommunistische traditie behelst de noodzaak aan nationale eensgezindheid, via een of andere vorm van “volksfront” tussen de linkse partij en haar burgerlijke concurrenten. Zeg maar een “historisch compromis” (naar het woord van wijlen de Italiaanse communistenleider Enrico Berlinguer). Het is op die manier dat Eurocommunistische politici het denkspoor van wijlen Antonio Gramsci over de vorming van een “hegemonisch blok” trachten in te vullen.
Dat is precies wat Tsipras deed onmiddellijk na het bekend worden van de overwinning van het Nee-kamp in het referendum: een overeenkomst sluiten met de oppositiepartijen PASOK, Nea Demokratia en To Potami. De ironie van de geschiedenis wil dat uitgerekend de stalinistische KKE zich vandaag niet aansluit bij dit volksfront. Terwijl de KKE deel uitmaakt van de stalinistische stroming die in de jaren dertig van de vorige eeuw het idee van het “volksfront” uitvond en uitdroeg. Verschillende krachten binnen Syriza (en ook bij regeringspartner ANEL, de nationalistische Onafhankelijke Grieken) verzetten zich, zowel tegen de eerdere “knieval” van Tsipras als tegen het nieuwste Diktat van de Trojka. Hun dissidentie zal er wellicht voor zorgen dat Tsipras nu formeel in zee gaat met de voormalige Memoranda-partijen PASOK en Nea Demokratia en mert To Potami. Waarmee Tsipras in feite toetreedt tot hun rangen, en niet omgekeerd.
Frankrijk in de jaren 30
De grote vraag blijft of de Griekse bevolking dat allemaal genoeg vindt om al dan niet schoorvoetend in te stemmen met de voorgestelde nieuwe inleveringen en afbraakplannen. In dat opzicht is het wellicht interessant om nog eens te kijken naar wat er gebeurde in het Frankrijk van de jaren 30, toen daar een regering van het Front Populaire (sociaaldemocraten, communisten en burgerlijke radicalen) aan de macht kwam. Ook die regering deed haar uiterste best om de gevestigde orde niet te provoceren. Haar programma beantwoordde in de verste verte niet aan de aspiraties van de werkende bevolking. De werkende mensen legden zich daar wel niet bij neer. Ze ontketenden een van de grootste stakingsgolven uit de Franse geschiedenis. Met als resultaat de verovering van de betaalde vakantie en aanzienlijke verbeteringen op het vlak van pensioenen en werkloosheidsuitkeringen.
Polarisatie
Naast de weigering van een aantal parlementairen van Syriza om de knieval en capitulatie van Tsipras en co goed te keuren, zullen er ook bij de Griekse volksmassa’s verschuivingen beginnen op te treden. Enerzijds naar links, wat ten goede kan komen aan het Links Platform binnen Syriza, aan de radicale antikapitalisten van Antarsya en aan de stalinisten van de KKE. Anderzijds zal ook het fascistische Gouden Dageraad daar helaas van profiteren. Verdergaande polarisatie dus.
Solidariteit!
Vandaag stellen de bezitters zichzelf gerust. Rechts en vals links applaudisseren. Wij niet. Het komt er voor ons op aan om niet te wanhopen, maar om ons integendeel kalm voor te bereiden op de grensoverschrijdende strijd tegen de besparingspolitiek die voor ons ligt. Niemand kan met zekerheid voorspellen wat dit op termijn allemaal gaat geven.
Wel is nu al duidelijk dat de Griekse volksmassa’s onze internationale solidariteit nu nog meer dan gisteren nodig hebben. Wij blijven alvast eisen: Weg met de besparingspolitiek van de Trojka! Kwijtschelding van de schulden! Nationalisatie van de banken! Aan het werk!
Noot:
1) de Treuhand-holding was de instelling die verantwoordelijk was voor de massieve privatisering van de Oost-Duitse bedrijven na de hereniging van de DDR met de BRD.
