Bijna 150 jaar geleden verscheen Het Kapitaal, boek 1 in het Duits. Een eerste vertaling in het Nederlands is er in 1910, door Frank van der Goes. In 1967 dan, de degelijke vertaling van Isaac Lipschits. Nu heeft het Marxists Internet Archive – Nederlandstalig, het tweede boek van Het Kapitaal van Marx online staan in een volledig herziene tweede editie. Aangevuld met een voorwoord van vertaler Leendert Erkelens, een zeer, zeer goede introductie op Het Kapitaal II van Ernest Mandel en een overzicht van Leendert over de reproductieschema’s van Karl Marx.
Dikwijls is in deze tijd van crisis te bemerken dat mensen denken en pleiten voor financiële hervormingen, zonder notie te hebben dat Marx meer dan honderd jaar geleden al schreef over de verbondenheid van de kapitalistische productie en het financieel kapitaal. Dat dus de ellende behoort tot het systeem en niet een moreel probleem is.
Het is geen zaak om die stoute bankiers de les te lezen, maar pleiten voor financiële hervormingen zonder Marx te kennen, kan juist wel vervallen in die morele veroordelingen. Wat dan weer voor de linkerzijde gevaarlijk is, daar rechts dit kan en zal gebruiken om zijn mantra van inleveren, langer werken en ander ‘fraais’, de mensen te laten slikken door middel van morele argumentaties die dezelfde mensen juist aanvoeren om de banken te kortwieken, maar dan niet structureel.
Noodzakelijke analyse
We mogen de fundamenten niet vergeten. De tegenstelling tussen de gebruikswaarde van een goed en de ruilwaarde die het doel is van de productie, verzelfstandigt zich in de vorm van geld dat behalve als ruilmiddel ook als handelskapitaal en financieel kapitaal kan functioneren. Dit maakt de ontwikkeling van productief kapitaal mogelijk en is er tevens een noodzakelijke voorwaarde voor.
De laatste decennia zien we het verschijnsel optreden dat investeringen minder worden gedaan ter vergroting van productiecapaciteit en welvaart, maar eerder in onroerend goed en speculatief kapitaal. Met fundamentele en verstrekkende gevolgen voor grote delen van de bevolking. Over de gehele planeet strijkt het neer op plaatsen waar de aanwezigheid van grondstoffen veiliggesteld moet worden of waar tijdelijk hoge rendementen op arbeid behaald kunnen worden. Deze kapitaalverschuivingen zorgen voor enorme verstoringen in het maatschappelijk economisch verkeer en vergroten de mate van ongelijkheid enorm. Dit is geen nieuw fenomeen, het vindt al eeuwen plaats. Alleen de globale en allesomvattende vorm en intensiteit zijn nieuw.
Onderzoek
Recent onderzoek toont de tendens van de verdrijving van hele bevolkingsgroepen uit hun oorspronkelijke omgeving en samenleving, ten gunste van ‘investeringen’ in bepaalde grondstofrijke regio’s en economische zones. Zonder dat daar, voor de mensen die er leefden, de mogelijkheid tegenover staat om binnen dat land of die regio in leven te blijven. In andere landen is er sprake van overheden die onder druk van internationale instanties en afspraken de aflossing van schulden en rentebetalingen voorrang moeten geven ten koste van gemeenschappelijke voorzieningen als gezondheidszorg, onderwijs, sociale zekerheid en materiële en ambtelijke infrastructuur, welke laatste vervolgens vaak tot privatisering gedwongen worden.
Het roofzuchtige karakter van het kapitalisme heeft een in alle opzichten menselijk gezicht. Commissies in de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en West-Europa – belast met onderzoek naar frauduleuze praktijken in de financiële sector of belastingontduiking door grote concerns – worden onveranderlijk geconfronteerd met ogenschijnlijk fatsoenlijke mannen en vrouwen met een degelijke achtergrond en goede opleiding. Mensen die zich op allerleimanieren willen verantwoorden, maar zich nergens schuldig aan voelen omdat ze niets onwettig hebben gedaan.
Adrien Verlee werkt mee aan het Marxists Internet Archive. Het kapitaal deel II is beschikbaar als html, pdf, e-boek, zie: www.marxists.org/nederlands/marx-engels/1885/kapitaal-2>; een gesprek over een “p-boek” is gaande.
