Het is 75 jaar sinds een stalinistische agent de Russische revolutionair Leon Trotski vermoordde in Mexico. Met deze korte biografie introduceert Paul Le Blanc een leven in het hart van de hoogte- en dieptepunten van de revolutionaire beweging in de eerste helft van de 20ste eeuw.
Het boek concentreert zich op Trotski’s latere leven, vooral vanaf 1929, als hij wordt verbannen uit stalinistisch Rusland. In deze periode produceerde hij een aantal van zijn meest invloedrijke werken, waaronder Mijn leven, De verraden revolutie en De geschiedenis der Russische revolutie. Hoewel deze periode wat betreft zijn schrijfwerk bijzonder vruchtbaar was, beschrijft Le Blanc vrij nauwkeurig hoe gefrustreerd Trotski en zijn vrouw Natalia Sedova waren vanwege hun afstand ten opzichte van de politieke strijd in de Sovjet-Unie en door heel Europa heen.
Als gevolg van zijn verbanning was Trotski gedwongen om internationale gebeurtenissen van een afstand te becommentariëren. Vooral zijn werk over de strijd tegen het nazisme in Duitsland en de Spaanse Burgeroorlog springen eruit. Le Blanc heeft er goed aan gedaan de meningsverschillen over deze kwesties binnen trotskistische kringen uitgebreid te beschrijven, kringen die overigens alarmerend klein waren als gevolg van de stalinistische zuiveringen en propaganda.
Le Blanc verweeft in het boek de politieke aspecten van Trotski’s leven met zijn persoonlijke ervaringen, waaronder de verhoudingen met zijn familie en de Mexicaanse artiesten Diego Rivera en Frida Kahlo. Hoewel dit interessant is voor mensen met een goede kennis van de politieke Trotski, was het beter geweest in dit korte boek meer pagina’s te wijden aan de twee bepalende gebeurtenissen in Trotski’s politieke ontwikkeling: de revoluties van 1905 en 1917 in Rusland. De Oktoberrevolutie van 1917 wordt vrij summier behandeld, terwijl deze gebeurtenis een cruciale factor was in de verdere ontwikkeling van Trotski’s werk en leven.
Het was gedurende 1917 dat hij verbonden raakte met het bolsjewisme en het idee van een leninistische partij. Bovendien verbond de ervaring van een echte arbeidersrevolutie Trotski met de oriëntatie op strijd van de massa’s, die geconfronteerd met de stalinistische degeneratie van de Sovjet-Unie, op pijnlijke wijze getest zou worden.
Het boek geeft een interessant overzicht van een revolutionair wiens politiek sinds zijn moord in 1940 op vele verschillende manieren is geïnterpreteerd. In een wereld waarin de systeemcrisis steeds meer politieke vraagstukken opwerpt, is dit boek het zeker waard om gelezen te worden door wie een beter begrip wil krijgen van een van de architecten van de revolutionaire traditie van onderaf.
Paul Le Blanc, Leon Trotsky, Reaktion Books, 224 pagina’s , 17,95€
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu.
