Dit artikel verwijst naar veel beeldmateriaal en grafieken in de voetnoten, zowel in het Nederlands, het Frans als het Engels. Ik raad de belangstellende lezer aan die links op te sporen en naar de beelden te kijken. Ze illustreren heel duidelijk de ongelijkheid tussen de mensen in de Derde Wereld en de mensen hier. Klimaat en sociale rechtvaardigheid zijn hier dus een hoogdringende eis.
België is samen met Nederland misschien wel het meest kwetsbare land in Europa wanneer we kijken naar de vooruitzichten van de zeespiegelstijging. In West-Vlaanderen leven een derde van de mensen in polders die beneden de zeespiegel gelegen zijn en op minder dan 1 km van zee is de kust voor de helft volgebouwd. Zonder bijkomende bescherming kunnen 63.000 ha land onderlopen in Vlaanderen en in Zeeuws Vlaanderen als tegen het einde van deze eeuw het zeewaterpeil met 1 meter zou gestegen zijn, een mogelijkheid waarmee experts ernstig rekening houden (1), (2).
Nederland heeft na de overstromingsramp van 1953 met de Deltacommissie het beroemde Deltaplan uitgewerkt waardoor de kusten en de Zeeuwse eilanden nu beschermd zijn. Er vielen toen in Nederland 1836 doden, in België waren er 28 slachtoffers en in Groot-Brittannië telde men 307 doden. Op zee kwamen er 224 mensen om. Maar de ramp gaf ook een stimulans aan de Nederlandse economie, het BBP groeide in 1953 met 8,4 % en de overheid schroefde de consumptie op met tien procent. De investeringen lagen zestig procent hoger dan in 1952. Wikipedia heeft het over “een krachtige positieve impuls voor de Nederlandse economie”! (3)
De overheden in Nederland zijn nu druk bezig om Nederland tegen de komende zeespiegelstijging te beschermen. Het KNMI houdt rekening met twee scenario’s: een opwarming van +2°C zou het zeewaterpeil met 30 tot 60 cm doen stijgen in 2100 terwijl een sterkere opwarming met +4°C een stijging van 40 tot 85 cm zou veroorzaken (4). Maar de kans is reëel dat de stijging van het zeewaterpeil versnelt tijdens de tweede helft van de 21ste eeuw door het afkalven van het ijs op Groenland en op Antarctica. De Deltacommissie houdt daarom rekening met een stijging van 120 cm in 2100 (ten opzichte van 1990-2000). De Deltacommissie is meer pessimistisch over de mogelijkheid om de opwarming te beperken en ze rekent met een opwarming van +6°C (5). Die meer pessimistische (realistische?) visie wordt ook gedeeld door het leger van de USA. Dit rekent met een wereldwijde stijging van +2m in 2100. Ook na 2100 zal de zeespiegel verder stijgen om volgens KNMI in 2300 een peil te bereiken dat 1 tot 2,5 m hoger zal liggen.
Tegen 2100 houden de vooruitzichten voor België naar gelang de modellen, rekening met een zeespiegelstijging van 20 cm tot 2 m in Oostende. De nationale klimaatcommissie rekent met een stijging van +14cm tot +92cm tussen 1990 en 2100. Er wordt ook een “worst case” besproken waarbij de Golfstroom zou stilvallen en de ijskappen versneld afsmelten, hierdoor zou het zeewater tot 200 cm hoger komen te staan (6).
In Nederland is de technische discussie binnen de deltacommissie al ver gevorderd. Het beveiligen van woongebieden tegen overstromingen is natuurlijk primordiaal. Er zullen hogere dijken worden gebouwd, er wordt extra zand opgespoten en men bestudeert hoe men op de beste manier verzilting door indringend zeewater in de polders kan tegen gaan. Hiervoor moet de uitstroom van zoetwater vanuit de rivierendelta in zee gegarandeerd blijven. Ook in het IJsselmeer gebied zijn waterveiligheid en zoetwater de grootste kopzorgen.15% tot 20% van de Nederlandse economie is afhankelijk van goed zoetwater. De komende honderd jaar zal het gevecht tegen de verzilting moeilijker zijn dan de verdediging tegen overstromingen.
De nieuwste metingen gebaseerd op satellietwaarnemingen tonen een duidelijke versnelling van de zeespiegelstijging vanaf 1993, de oorzaak is enerzijds het thermisch uitzetten van het zeewater en anderzijds het versneld verlies aan landijs.
Dit brengt dus zeker het noordwesten van de Europese kusten in gevaar. Maar kijken we even verder naar een andere delta waar veel mensen leven, in Bangladesh (7).
De laatste vijftig jaar werden in Bangladesh 4000 km dijken gebouwd. Momenteel worden 600 km dijken in de Surdaban-delta (waar zich het grootste mangrovewoud ter wereld bevindt) dank zij 400 miljoen $ steun van de Wereldbank, op hun beurt versterkt. Er leven ongeveer 30 miljoen boeren en vissers in de rivierendelta. Ze verhuizen in feite met de zandbanken waarop ze leven, al dan niet beschermd door die kleine dijkjes (zie foto) (8). Maar technici uit Nederland en Engeland hebben kritiek op de manier waarop die dijken worden gebouwd. Men ziet dat momenteel de overstromingen dieper worden omdat het binnenstromende zeewater door de dijken minder ruimte krijgt. Door een “trechter”-effect, en door een veel grotere zeewaterpeil stijging, (16 mm per jaar tijdens hoogtij of drie keer meer dan aan onze kust) verzinkt het land van de delta en worden de bewoners meer kwetsbaar.
Bangladesh ligt ook in een gebied met steeds zwaardere moessonregens en cyclonen met hogere windsnelheden. De overstromingen worden nog groter door de systematische ontbossing van de flanken van het Himalaya gebergte.
De mobilisatie tegen de klimaatsverandering is al enkele jaren erg actief in Bangladesh, met een jaarlijkse klimaatkaravaan in heel de regio (9). Ook wij in Europa moeten de solidariteit met de vissers en de boeren in Bangladesh opbouwen in het kader van klimaat én sociale rechtvaardigheid.
Noten:
1) http://www.vliz.be/docs/groterede/GR30_Zeespiegelstijging.pdf
2) http://www.elic.ucl.ac.be/users/marbaix/impacts/docs/ImpactsBE-pres.pdf
3) https://nl.wikipedia.org/wiki/Watersnood_van_1953
4) http://www.klimaatportaal.nl/pro1/general/start.asp?i=0&j=0&k=0&p=0&itemid=350
5) http://www.deltacommissaris.nl/deltaprogramma/inhoud/deltaprogramma-2016
6) http://www.knack.be/nieuws/planet-earth/klimaatverandering-als-alle-ijs-smelt-is-er-geen-vlaanderen-meer/article-normal-114460.html 7) https://www.newscientist.com/article/mg22229752.700-bangladeshs-sea-walls-may-make-floods-worse/#.U6wpMECaR_w 8) http://www.nytimes.com/2014/03/29/world/asia/facing-rising-seas-bangladesh-confronts-the-consequences-of-climate-change.html 9) http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article32830
