Op 27 januari overleed Amerikaanse folkzanger Pete Seeger op 94-jarige leeftijd. Hiermee verliest de wereld een van de grootste radicale muzikanten. Seeger was een radicaal voor wie muziek en politiek één waren. Seeger werd geboren op 3 mei 1919 in New York. Eind jaren ’30 brak hij zijn studie af en koos voor de muziek. Seeger was een strijder en zijn wapen naar keuze was de banjo.
Hij werd lid van de Communistische Partij en trad op bij vakbondsdemonstraties en stakingen met liedjes over strijd en solidariteit. Hij maakte zich vele radicale muziektradities eigen. Van de vakbondsnummers van de radicale vakbond de Wobblies (IWW) en Joe Hill, zoals Which Side Are You On? en Solidarity Forever, tot de Afro-Amerikaanse spirituals uit de zuidelijke staten. Zijn eigen geschreven liedjes zijn onder andere Where Have All the Flowers Gone?, If I Had a Hammer en Turn! Turn! Turn! We Shall Overcome is waarschijnlijk zijn bekendste lied. Het lied was oorspronkelijk een spititual, getiteld I Will Overcome, en werd gezongen door de slaven op de plantages. In 1945 veranderde het in een strijdlied van zwarte stakers en veranderde de I in We.
In de jaren ’60 kwam de burgerrechtenbeweging op en tegelijkertijd vond er een Folkrevival plaats. Seeger schreef twee nieuwe verzen en paste het refrein aan. We Shall Overcome werd het strijdlied van de beweging. Seeger zag folkmuziek als “the music of the people” en zag zichzelf als artist als een tussenpersoon, een distributeur van het lied. Het publiek werd aangemoedigd mee te zingen, zich het lied eigen te maken. Naast zijn inzet voor de burgerrechtenbeweging bleef Seeger strijden voor arbeidersstrijd. Ook zette hij zich in voor bewustzijn over milieu en klimaat en tegen de oorlog in Vietnam.
Zijn activisme bracht hem regelmatig in problemen. In de jaren ’50 kwam Seeger als communist op de blacklist van senator McCarthy te staan. Er hing hem een jaar gevangenschap boven het hoofd. Hij werd voor het Comité voor On-Amerikaanse Activiteiten gebracht. Tijdens het verhoor werd hem onder andere gevraagd of hij vaak een bepaald lied had gespeeld. Seeger maakte van de gelegenheid gebruik het comité te provoceren door voor te stellen het lied ter plekke te zingen: ‘I can sing it. I don’t know how well I can do it without my banjo.’
Seeger verloor nooit een schijntje van zijn radicale overtuigingen, al ontwikkelde zijn inzichten zich wel. Zo brak hij met de Communistische Partij en schreef hij een anti-Stalin lied: “He put an end to the dreams / Of so many in every land. / He had a chance to make / A brand new start for the human race. / Instead he set it back / Right in the same nasty place.” In 1995 zei hij: “I still call myself a communist, because communism is no more what Russia made of it than Christianity is what the churches make of it.”
Seeger bleef tot zijn dood actief. Hij trad op en demonstreerde in 2011 mee met Occupy. Ook sloot hij zich dat jaar aan bij de boycot van Israël: “I support the BDS movement as much as I can.”
Al voor Seegers dood werd er door politieke tegenstanders geprobeerd hem onschadelijk te maken door zijn politiek te negeren en hem te omarmen als nationaal cultureel erfgoed. Hij maakt zeker deel uit van het Amerikaanse cultureel erfgoed, maar dan vooral als doorn in het oog.
Hij was, zoals Bruce Springsteen hem noemde, een “stealth dagger through the heart of our country’s illusions about itself.” Maar bovenal behoord Seeger tot een internationale radicale traditie van strijd van onderaf.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu
We shall overcome gezongen tijdens een actie van de burgerrechtenbeweging in de VS.
Which side are you on door de Almanac Singers, een van de eerste groepen van Pete Seeger.
