Democratie? “Dat moeten we hier anders, op zijn Thais, zien. We kunnen het volk niet zomaar laten beslissen”. Dat is bondig de stelling van de “gele oppositie” die sinds november in Bangkok weer harde actie voert om premier Yingluck Shinwatra te verjagen. De “gelen” willen geen nieuwe verkiezingen, de kiezers zouden toch maar verkeerd, voor de “roden”, stemmen. Die strijd tussen geel en rood zette Bangkok de voorbije jaren al vaker in rep en roer. Ze weerspiegelt de kloof tussen een welvarende stedelijke hogere en middengroep enerzijds en een grote groep Thailanders die weinig merkten van het “economisch mirakel” anderzijds.
In Bangkok hebben de gelen de strijd hervat in de hoop het exploot van 2008 te herhalen. Toen hadden de “gelen” na onder meer bezetting van de luchthavens van Bangkok de regering tot aftreden gedwongen. In 2010 waren het de roden die twee maanden lang grote delen van het centrum van Bangkok bezetten.
Mobilisaties
Die massale mobilisaties waren een uitloper van de verkiezingen van 2001. Thailand kende tot dan democratie met tussenpozen en met beperkingen. Zo is de macht van de koning onaantastbaar, kritiek op Zijne Majesteit wordt zeer zwaar bestraft. Er is ook de grote invloed van de legerleiding bestaande uit generaals met uitgebreide zakelijke belangen, sommige behoren zelf tot de groep van kapitalistische ondernemers die fortuinen maakten tijdens de lange groeiperiode van de jaren 1980-1990. Koning en leger stonden slechts tegen hun zin, na massale manifestaties, democratische procedures toe.
Echte politieke partijen kwamen echter niet van de grond, zakenlui en generaals vormden partijen die van stemmenkoperij, corruptie, betalen van overlopêrs en dergelijke de regel maakten. Het parlement was een vergaarbak van verkozenen die hun persoonlijke belangen absolute voorrang gaven. Alleen de Democratsiche Partij, sterk ingeplant in Bangkok, kon/kan een echte partij worden genoemd, met een zekere ideologische samenhang en structuur.
Thaksin
De rijke zakenman Thaksin Shinwatra leek in 2001 de zoveelste hebzuchtige corrupte politcus in de rij. Zijn fortuin hielp hem de verkiezingen winnen. Maar de nieuwigheid was dat hij zich opwierp als de verdediger van de verworpenen der aarde, vooral de landelijke bevolking die van het economisch mirakel niet veel had gemerkt. Dat is vooral het geval voor het noordoosten, een verwaarloosde streek waar een derde van de bevolking woont. Het was in dit gebied dat er in de jaren 1960-70 een maoïstische guerrilla een tijdlang aanhang won. Van de openbare bestedingen gaat ca 70 % naar Bangkok en omgeving, 6 % naar het noordoosten.
Thaksin beloofde daar verandering in te brengen en deed dat bovendien. Zijn regering zorgde voor gratis gezondheidszorg in tot dan toe verwaarloosde gebieden, er kwamen concrete ontwikkelingsprogramma’s, goedkope kredieten, gesubsidieerde voedselprijzen. In vijf jaar steeg het gemiddeld inkomen in het noordoosten met 46 %, aldus de Wereldbank.
Het was niet naar de zin van koning Boemibol die als een feodale vorst aan liefdadigheid deed, Thaksin kwam dat met zijn sociaal beleid doorkruisen. De zakenelite in Bangkok dat zag evemin zitten, de bestaande orde werd verstoord. In 2006 greep het leger met koninklijke zegen in, Thaksin werd – beschuldigd van corruptie en machtsmisbruik – verjaagd. Thaksin zit nu al jaren in Dubai om te ontsnappen aan de gevangenis. De aanleiding tot de huidige gele mobilisatie was een voorstel voor amnestie, dat inmiddels werd ingetrokken. De gelen zagen hierin een poging om Thaksin amnestie te verlenen.
Gecorrigeerde democratie
Na Thaksin zorgden ingrepen van justitie en “gele mobilisaties” ervoor dat Thaksin-gezinde regeringen niet konden regeren. In 2010 kwam er dan een anti-Thaksinregering, waarop de roden Bangkok wekenlang bezetten. Regering en leger maakten op zeer harde manier een einde aan die mobilisatie. Bij de ontruiming van een kamp van de roden vielen 92 doden. De man die daar verantwoordelijk wordt voor is, toenmalig vice-premier Suthep Thaugsuban, ooit leider van de Democratische Partij, leidt nu de gele manifestaties.
Diezelfde Thaugsuban vindt nu dat de democratie zo niet verder kan. Hij stelt namens de gelen voor dat er een soort volksvergadering zou komen waarvan de leden worden aangewezen door vertegenwoordigers van belangengroepen. Geel wil zo een “correctie” op het algemeen stemrecht, wat we hier indertijd hadden met het cijnskiesstelsel. Want bij de verkiezingen van 2011 won de plaatsvervangster van Thaksin, zijn zus Yingluck met haar “nieuwe” partij Pheu Thai, glansrijk de verkiezingen. En de kans is groot dat nieuwe verkiezingen hetzelfde resultaat zouden geven, veel kiezers zijn immers dankbaar voor een beleid dat rekening met hen houdt. Schuldig aan corruptie en machtsmisbruik? Het was nooit anders.
Orde
Het waren nochtans die stedelijke groepen, de studenten voorop, die in 1973, 1976 en 1992 massaal op straat kwamen om democratische verkiezingen af te dwingen, wat telkens veel slachtoffers kostte. Maar nu vormen die stedelijke hogere en middengroepen gemene zaak met de militairen en de koninklijke kliek om de bestaande orde te verdedigen tegen de rode ordeverstoorders.
Bij het rode kamp zitten kaders van de vroegere communistische opstand, onder wie syndicalisten die na de mislukking van de opstand het platteland voor de stad en de industrie ruilden. Er zijn ook sociaaldemocraten onder, maar vooral mensen van het platteland die schudden aan de gevestigde orde. Zowel het paleis als het leger en de zakenwereld willen aan die orde niet laten raken. Maar er zijn tekenen dat een deel van de elite rekent op een verzoening met Thaksin, tenslotte toch een van hen. Zo zou kroonprins Vajiralongkorn contact onderhouden met de banneling in Dubai. Van dergelijke contacten is voor de rode actievoerders weinig goed te verwachten.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Uitpers.
