Op 17 juli 2016 heeft de UNESCO zeventien ontwerpen voor gebouwen van de Zwitsers/Franse architect Charles-Edouard Jeanneret-Gris, Le Corbusier, op de werelderfgoedlijst geplaatst. De meeste gebouwen staan in Frankrijk, maar ook in Zwitserland, België, Duitsland, India, Japan en Argentinië staan er enkele. Le Corbusier is al meer dan een halve eeuw dood en heeft van de eer niets gemerkt. Hij was ongetwijfeld een bijzonder vakman, maar ook een opportunistische fascist.
Le Corbusier was een vriend van Pierre Winter, de voorman van de Revolutionair Fascistische Partij van Frankrijk. Over Hitler schreef Le Corbusier in 1940 aan zijn moeder: “Als hij waar maakt wat hij zegt kan Hitler zijn leven bekronen met een prachtig werk: het herscheppen van Europa (….) Geld, de Joden, de Vrijmetselarij, alles wordt onderworpen aan de wet. Deze schandelijke constructies zullen worden ontmanteld”.(1)
Twist in Frankrijk
Xavier de Jarcy noemt hem in zijn boek Le Corbusier un fascisme francais (2015) “een onverbloemde fascist”. In de Volkskrant van 25 april 2015 schreef Bob Witman als kop boven een artikel: “Grootste architect van de twintigste eeuw dweepte met Hitler”.
In de New York Times van 18 juli 2016 houdt Roger Pogebin zich op de vlakte. Na meegedeeld te hebben dat de werken van Le Corbusier op de werelderfgoedlijst van de UNESCO zijn geplaatst, schrijft hij zonder een oordeel uit te spreken: “Na de verschijning van drie nieuwe boeken ter gelegenheid van de tentoonstelling over Le Corbusier in het Centre Pompidou in Parijs die op 4 augustus aanstaande wordt geopend, is in Frankrijk een hevige twist ontstaan over de uiterst rechtse politieke opvattingen die hij er vanaf de jaren twintig tot veertig op nahield”.
De opportunist
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Le Corbusier stadsplanner van het regime in Vichy.(2) In dat gebied werden op verzoek van de Duitsers de joden opgepakt en opgesloten in het concentratiekamp van Drancy. Iets wat Le Corbusier moet hebben geweten. Uit dat kamp werden de joden naar een gaskamer in Polen gestuurd en daar vermoord.
Tegen het eind van de oorlog was er bij Le Corbusier niet veel meer van de bewondering voor Hitler te merken. Daardoor kreeg hij in 1945 zelfs de opdracht mee te werken aan de bouw van het hoofdkwartier van de Verenigde Naties in New York. De opdrachtgevers trokken zich niets aan van het politieke verleden van de architect. En nu bijna driekwart eeuw later heeft opnieuw een organisatie van de Verenigde Naties, de UNESCO, zijn verleden genegeerd door werk van hem op de werelderfgoedlijst te plaatsen.
De enorme misdaden van het fascisme en nationaal-socialisme waar miljoenen mensen in de wereld onder geleden hebben, worden niet betrokken bij de beoordeling van het werk van hen die met die regiems gecollaboreerd hebben. Het zegt veel over diegenen die Le Corbusier uitverkoren hebben. Aan zijn werk kleeft bloed van de mensen die gestorven zijn in gevangenissen, gaskamers en concentratiekampen. Het is een duidelijke politieke keuze van die selecteurs.
Hun argument? Bijvoorbeeld, er worden toch nog altijd opera’s van Wagner uitgevoerd, ondanks dat hij een antisemiet was en een brochure schreef met als titel Das Judentum in der Musik.(3)
Het is onvoorstelbaar dat een man als Le Corbusier zich nooit voor zijn gedrag tijdens de oorlog heeft moeten verantwoorden voor een rechter. Hij heeft een monsterlijk regiem gediend en actief meegewerkt aan de instandhouding ervan. Een regime dat miljoenen mensenlevens heeft vernietigd. Le Corbusier was een megalomane burgerman die medewerker van Hitler werd en daardoor zelf ook een schurk.
De UNESCO heeft een enorme fout gemaakt door werken van hem op de werelderfgoedlijst te zetten. Triest is dat media die, voor de tijd dat Le Corbusier op de UNESCO lijst werd geplaatst zijn verleden als bewonderaar van Hitler niet verbloemd hebben, dat geheel of gedeeltelijk wel doen sinds hij op die lijst staat. Kenmerkend voor het huidige politieke klimaat is dat de UNESCO het mogelijk heeft geacht nu werken van Le Corbusier op de werelderfgoedlijst te kunnen zetten, terwijl dat twee maal eerder was afgewezen.
Noten:
1) Ontleend aan: François Chaslin, Un Corbusier, Editions du Seuil, 2015. Zie ook: http://www.demorgen.be/expo/-grootste-architect-van-twintigste-eeuw-dweepte-met-hitler-bdb04f99/
2) Het gebied rond Vichy in het Zuidoosten van Frankrijk werd in 1940 niet door de Duitsers bezet en stond onder leiding van maarschalk Pétain die als vicepresident de capitulatie-overeenkomst met de Duitsers in mei 1940 tekende. Het regime collaboreerde van juni 1940 tot juni 1944 met zowel de Duitse bezetters in de rest van Frankrijk als met de Italiaanse fascisten. “Volgens nazi-jager Serge Klarsfield leidde Pétain de officiële collaboratie van Frankrijk met de Duitse bezetter. (…) Hij stelde voor de anti-Joodse wetten van 1940 nog te verzwaren.” – dagblad Trouw, 10 augustus 2010.
3) De eerste tekst van de brochure verscheen in 1850 in het Neue Zeitschrift für Musik (uitgever J.J. Weber). Wagner schreef onder het pseudoniem K. Freigedacht. In 1869 verscheen een tweede, herziene uitgave in hetzelfde blad onder Wagners eigen naam. Een citaat: “Alleen al door zijn uiterlijk is een jood ongeschikt voor de muziek.”
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Solidariteit.
