De start van de blog Beslist Feminist van de Vrouwenraad is zeker in feministische kringen niet onopgemerkt gebleven. Dat Bart De Wever bij de eerste bloggers is heeft nogal wat kwaad bloed gezet. Op zijn bijdrage had Magda de Meyer, voorzitter van de NVR, zelf de aandacht gevestigd in haar aankondigingsmail (de grootste vis uit de door haar beoogde “heel gevarieerde groep gastbloggers – mannen en vrouwen –” opgevoerd als geslaagde mediastunt?).
Het doel van Magda De Meyer is “korte metten maken met de mythe dat alle feministes mannenhaters zijn of dat het feminisme gaat over een hoop vrouwen die lastig doen”. Hoe relevant is dat??? Magda De Meyer lijkt een voorkeur te hebben voor clichés en gemeenplaatsen. Dat laat ruimte voor zowat iedereen. Of dat ook het feminisme als ideologie van vrouwenemancipatie/bevrijding ten goede komt is maar de vraag. Enkele bedenkingen daarover op basis van twee stellingen van Magda De Meyer in haar aankondigingsmail en openingsblog.
“Hot” feminisme en gelijkheid van mannen en vrouwen
Ten eerste is er de vaststelling van Magda De Meyer dat feminisme “recent weer hot (is) geworden, ook in de pers en op de sociale media”, maar “een groot deel van de bevolking heeft een vrij eng en (vaak) negatief beeld van wat feminisme nu precies is.” Op de mijns inziens cruciale vragen waarom feminisme vandaag weer “hot” is en welk feminisme dat dan is, gaat ze niet in.
Ten tweede is er haar definitie van feminisme: “Voor de Vrouwenraad is het feminisme uiteraard een positieve beweging om te komen tot een samenleving waar de gelijkheid tussen mannen en vrouwen een evidentie is.” Meer: “alle (mijn nadruk) feministen v/m hebben dit gemeen: ze komen op voor een samenleving die de gelijkheid tussen vrouwen en mannen als evident beschouwt”.
Onafgezien van de willekeur van deze simplistische definitie en haar variant, laat Magda De Meyer het diep problematisch gebruik en misbruik van het abstract begrip “gelijkheid van mannen en vrouwen” voor wat het is. Zelfs Bart De Wever, de zelf verklaarde niet feminist, kon er zich – weliswaar nipt – in vinden…
Nooit geziene recuperatie van het feminisme
Dat feminisme weer “hot” is, daar heeft Magda De Meyer een punt. Zonder afbreuk te willen doen aan een deugddoende revival van een radicaal maatschappijkritisch feminisme (een nieuw begin, noemt Evie Embrechts het in haar recente boek), kunnen we niet naast de spijtige achterliggende vaststelling dat “feminisme” weer “hot” werd toen het op een nooit geziene schaal werd gerecupereerd en geïnstrumentaliseerd voor een islamofoob/antimoslim discours en zulks door zowel rechtse als linkse krachten, door beleidsmensen en opiniemakers, mannen à la Dirk Verhofstadt voorop.
Heel wat mensen, ook feministen, lieten zich verleiden door de idee van een superieur westers feminisme, voorbeeld voor de rest van de wereld. Bij een deel van de feministische beweging lokte dit een scherpe veroordeling uit. Kritische feministen – het VOK (Vrouwen Overleg Komitee) was daar als een van de eerste organisaties zeer duidelijk in met een brochure over feminisme en multiculturaliteit – spraken van een “kaping van het feminisme”. In het defensief als minderheidsstem werden ze door de “kapers” afgedaan als reactionair en oubollig.
Spek naar Liesbeth Homans’ bek, wel “beslist feminist” maar “in een andere rol dan de voorgaande generaties” want “daar waar mijn moeder en grootmoeder nog vochten tegen een grote ongelijkheid op elk maatschappelijk vlak, had en heb ik nooit het gevoel diezelfde strijd te moeten leveren”.
Perfide reductionistische cocktail
Een cruciale rol in dit verhaal speelt de combinatie van drie dingen: ten eerste een reductionistische visie op de gelijkheid van man(nen) en vrouw(en) als een kwestie van louter individuele vrije keuzes en ambities, ten tweede de quasi reductie van ongelijkheid van man(nen) en vrouw(en) tot een probleem van seksisme en ten derde een reductionistische visie op seksisme als louter individueel gedrag van mensen.
Het is een perfide schizofrene en bedrieglijke cocktail die ongelijkheid en seksisme loskoppelt van de structurele maatschappelijke ongelijkheden en hun onderlinge verwevenheid; die zich tegelijkertijd goed leent tot racistische culturalisering (de vreemde en de migrant als vrouwenbelager en onderdrukker), en die kan rekenen op een zekere populariteit, want gevoed door vooroordelen over en mank lopende vergelijkingen tussen een verbeelde vrije westerse cultuur en een verbeelde onderdrukkende moslimcultuur.
Manipulatief en/of opportunistisch pseudofeminisme
Dat het begrip “gelijkheid van man en vrouw” open staat voor vele feministische interpretaties is niet nieuw. Het was voorwerp van levendige discussies met echte argumenten, ook met het beleid.(1) Vandaag is iets heel anders aan de orde. Rond het begrip “gelijkheid van man en vrouw” is een manipulatief en/of opportunistisch mainstream “feminisme” of liever pseudofeminisme in het leven geroepen door figuren, veelal mannen overigens, die nooit iets met feminisme te maken hadden.
Het is een monster dat ingezet wordt én voor een racistische cultuurstrijd én om maatschappijkritische of progressieve feministische ideeën te verketteren met scheldproza, terwijl het ook nog eens strookt met de neoliberale sociale afbraakpolitiek. Die giftige mainstream reikt meer dan ooit tot in het beleid en zorgt voor krakkemikkige wetten zoals de anti-seksismewet van Milquet , reductionistische definities van bijvoorbeeld seksisme, oneigenlijk gebruik van termen zoals bijvoorbeeld gender.
Lastig
Als containerbegrip voor vele feminismen is het begrip feminisme eigenlijk dood, vermits om het even wat als feminisme doorgaat vandaag. Ondanks de vele ongetwijfeld interessante posts in “Beslist Feminist”, rijst de vraag wat voor zin het heeft “feminisme” als dusdanig te populariseren met bijdragen van mensen als De Wever en Homans en anderen die een racistische en antisociale politiek voeren of voorstaan die vrouwen extra en specifiek treft zonder dat ze zelfs maar moeten uitleggen hoe ze dat feministisch kaderen?
De relevante vraag is dus niet welke visie iemand heeft op het feminisme, ook niet op de vage en uiteindelijk willekeurige definitie van “beweging die opkomt voor een samenleving die gelijkheid van mannen en vrouwen evident vindt”. Als het dan toch over het principe van gelijkheid van mannen en vrouwen moet gaan is de relevante vraag minstens welke feministische visie iemand heeft op dat principe en vooral op de flagrante discrepantie tussen het principe en de concrete werkelijkheid. Dat zou verhelderend kunnen zijn. En misschien ook ervaren worden als een lastige vraag van lastige vrouwen. En dan?
Noot:
1) Van in het begin van de tweede feministische golf bestond er een actieve en sterke minderheid die stelde dat de gelijkheid van man en vrouw niet kan verwezenlijkt worden in een (kapitalistische) samenleving die steunt op ongelijkheid op basis van klasse, van afkomst enz.. Zij had een echte inbreng in het maatschappelijk debat over bijvoorbeeld nachtarbeid voor vrouwen, deeltijds werk of werktijdverkorting.
Dit artikel verscheen eveneens op De Tweede Sekse.
