Het drama dat zich sinds enkele weken afspeelt aan de poorten van Europa kan verbijsterend lijken: duizenden stranden aan de Italiaanse en Griekse kusten in dramatische omstandigheden. Meer dan 100.000 migranten spoelden in juli aan op de Griekse eilanden, wat drie keer meer is dan in dezelfde maand van het jaar voordien. En wanneer ze niet zinken, blijven de wankele boten aankomen uit Soedan, Eritrea en Sub-Saharisch Afrika, Libië, Irak, Syrië, Afghanistan, enzovoort. Duitsland heeft onlangs aangekondigd dat het dit jaar tot 800.000 asielaanvragen verwacht. Dat zijn er vier keer meer dan vorig jaar, terwijl de EU spreekt van de “ernstigste migratiecrisis sinds de Tweede Wereldoorlog “.
Het uitvergroten van de situatie door de media en de gebruikte rampenwoordenschat (er wordt gesproken over “crisis”, “migratiegolven”, een Europa dat “overspoeld” wordt, enz.) is nochtans niet “onuitgegeven”. De Europese Commissie, die zich verwachtte aan de stijging van de migratiecijfers deze zomer, publiceerde in mei een “Europese agenda in zake migratie” (1) als een “onmiddellijk antwoord op de crisis in het Middellandse Zeegebied “. Echter gericht op het reeds gekende paradigma van de strijd tegen de “mensensmokkelaar”, dit walgelijk personage dat zo gevaarlijk is voor de veiligheid van Europa, bevat het document geen enkele maatregel die ontsnapt aan de logica van terugsturen en selectieve immigratie, op enkele symbolische aanpassingen na (2). Het resultaat van dit anti-migratie-beleid ontvouwt zich vandaag voor onze ogen.
Sinds de zomer is de spanning alleen maar toegenomen aan zowel de buiten- als binnengrenzen van de EU, zoals blijkt uit de situatie in de kampen in Calais of Ventimiglia die werden opgericht om zich te verzetten tegen de uitzetting van migranten door de nationale polities, bovendien in strijd met de Schengen-overeenkomst (3). Vorige week heeft het gebrek aan opvangstructuren in Kos, een eiland met 30.000 inwoners waar nu 7.000 migranten verblijven, aanvaringen veroorzaakt tussen machteloze migranten wat leidde tot gewelddadige interventies van de politie. Langs de kusten zagen we zelfs hoe gemaskerde mannen, vermoedelijk kustwachten, overvolle boten aan het zinken brachten om te voorkomen dat ze veilig zouden aankomen, terwijl de autoriteiten aan land de spanningen tussen de gemeenschappen aanwakkeren door het verlenen van een voorkeursbehandeling voor de Syriërs. De nervositeit reikt ook tot de landen buiten de Schengen-zone, zoals Macedonië, waar we konden zien hoe het leger migranten met traangas uiteendreef nadat de regering de noodtoestand had uitgeroepen.
Erger nog, intramuros bestond het antwoord er tot nog toe in om te zwaaien met veiligheidsbedreigingen of zelfs die van een mythische “grote volksverhuizing” (4). Al in juni kondigde Hongarije de bouw van een nieuwe muur aan om de grens te sluiten met Servië, terwijl de Italiaanse Lega Nord opriep tot “anti-migranten”-betogingen en premies beloofde aan gemeenten die opvang weigerden. Slovakije zegt dan weer dat migranten welkom zijn zolang ze “geen moslim” zijn, onder het voorwendsel dat er “geen moskeeën” zouden zijn in het land… Bovenop rampzalig, onverantwoord en inefficiënt, uit de Europese anti-migratiepolitiek zich dus als xenofoob en hanteert ze racistische amalgamen van het type ‘migrant = crimineel en indringer die chaos wil brengen’ (zo niet de Sharia) op een continent dat bovendien in crisis is en niet “alle ellende van de wereld” kan opvangen.
Maar de Europese leiders lijken niet gehaast om hun rol te herzien, al was het maar om gespaard te blijven van de politieke kosten van een mogelijke humanitaire crisis aan hun grenzen. Zo druk bezig zijn ze om ons de pil van de verstikking van de Europese economieën te laten slikken. In België zagen we onlangs de staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken verklaren dat hij opvangplaatsen voor asielzoekers had ingericht en dat een “land zonder immigratie een ramp is”. Maar het is niet zeker dat de brandstichter-brandweerman erin zal slagen om te reageren op de nieuwe onthaalcrisis die hij zelf gecreëerd heeft door het eerder sluiten van de centra. Evenmin zal het gemakkelijk zijn om het xenofobe vuur dat hij zelf heeft aangewakkerd bij aanvang van zijn mandaat te doven.
Bij ons en in heel Europa is het daarom voor alle progressieve krachten, organisaties, collectieven, politieke partijen, vakbonden en verenigingen, belangrijk om de xenofobe en securitaire stroom af te blokken door een nieuwe betekenis te geven aan het woord “solidariteit”. De academische wereld steunt al de eis voor de opening van de buitengrenzen met als (onvoldoende) argument dat alle alarmerende voorspellingen over de “grote invasie” en andere perverse effecten in tegenspraak zouden zijn met de empirische werkelijkheid van de migraties (5).
Hoewel het waar is dat een dergelijke maatregel een fundamentele stap vooruit zou zijn, moet het altijd gepaard gaan met een reeks andere beslissingen, te beginnen met het openen van de binnengrenzen om migranten in staat te stellen om de bestemming van hun keuze te bereiken en om de druk op de overbelaste landen aan de buitengrenzen te verlichten. Als er een “bewegingsvrijheid van personen” bestaat, moet ze van toepassing zijn op iedereen en moet er een einde komen aan de ramp van de kampen in Calais en Ventimiglia. Bovendien is er geen bewegingsvrijheid mogelijk zonder de sluiting van de gesloten centra, wat willekeurige en onwaardige opsluitingsplaatsen zijn.
Tot slot merken we op dat het zinloos is om van de EU een “humaan” en “rechtvaardig” geharmoniseerd asielbeleid te verwachten. Alle maatregelen in die richting hebben tot nu toe geleid tot een gelijkschakeling naar beneden van de voorwaarden voor de toegang tot de procedure, opvang en behandeling. We kunnen niet toelaten dat de afgewezen personen in de bestaande procedures worden achtergelaten zonder enig statuut of bescherming en zo worden overgeleverd aan de uitbuiters die hen gebruiken om de werk- en levensomstandigheden van ons allemaal naar beneden te halen. Om realistisch te zijn, moeten we het onmogelijke eisen: een statuut voor iedereen; en de strijd van reeds georganiseerde collectieven van migranten en afgewezen asielzoekers versterken. De solidariteit met asielzoekers mag op geen enkele wijze de idee van de Europese machine voeden dat sommige migranten legitiem recht hebben op een statuut en anderen niet. Of ze nu een politieke of economische motivatie hebben, de migraties zijn geworteld in het (neo-)koloniale beleid van de Europese staten.
Achter de oproepen tot “menselijkheid”, abstracte “mensenrechten” en het pragmatisme over de voordelen van immigratie voor onze economieën, gaat het om het model van de samenleving waarin we willen leven. We moeten de betonnen muren en de securitaire barricades, die van het Middellandse Zeegebied het grootste massagraf ooit aan het maken zijn en die zich op een dag ook tegen ons zullen keren, bestrijden. Ook moeten we de opdeling in verschillende categorieën van burgers – met, zonder papieren, tussenvormen – weigeren die de concurrentie tussen mensen aanwakkert en een instrument is om de rechten van ons allen aan te vallen. Enkel samen en op gelijke voet kunnen we vechten voor onze collectieve rechten en om de krachtsverhoudingen te keren in het voordeel van de sociale meerderheid.
Noten:
1) Het document is hier beschikbaar: http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/policies/european-agenda-migration/background-information/docs/communication_on_the_european_agenda_on_migration_en.pdf.
2) Het gaat om symbolische maatregelen in de vorm van vage beloften over een evenwichtige verdeling van nieuw aangekomen vluchtelingen onder de lidstaten – zonder dat de concrete modaliteiten werden bepaald – en van de creatie van 20.000 plaatsen tussen nu en 2020 voor de vluchtelingen die reeds van een statuut genieten van het UNHCR, een miniem aantal vergeleken met de hogergenoemde vluchtelingen. De – eveneens volledig onvoldoende – versterking van de aan reddingsoperaties toegekende budgetten komt voort uit de uitbreiding van de bevoegdheden van het paramilitaire agentschap Frontex, sleutelinstrument van Fort Europa.
3) Zie onder meer http://tempsreel.nouvelobs.com/monde/20150615.OBS0808/migrants-bloques-a-vintimille-l-italie-face-a-la-trahison-de-la-france.html ethttps://paris-luttes.info/les-migrants-a-vintimille-la-3580. In het geval van Calais lijdt het geen twijfel dat de spanningen er nog hoger zullen oplopen na de misselijkmakende akkoorden die vorige week werden afgesloten door de Franse en Britse ministers van binnenlandse zaken: http://www.lefigaro.fr/international/2015/08/20/01003-20150820ARTFIG00048-migrants-a-calais-des-policiers-britanniques-vont-etre-deployes.php.
4) Een niet-gestaafd argument, zie onder meer hier: https://quartierslibres.wordpress.com/2015/08/21/vague-de-migrants-sans-precedent/.
5) Zie onder meer de onderstaande argumenten: http://bibliobs.nouvelobs.com/idees/20150626.OBS1607/soyons-realistes-10-raisons-d-ouvrir-les-frontieres.html.
Vertaling: Octaaf De Smecht
