“Als het niet anders kan, zullen die mensen desnoods op boomstammen naar hier komen”, zei me een Italiaanse politie-officier op Sicilië 15 jaar geleden. Rechtse politici riepen toen om langs de Italiaanse kust geschut te plaatsen om de “vloed” tegen te houden. De recente, zoveelste, schipbreuk bij het eilandje Lampedusa op 3 oktober illustreert hoe goed de officier de toekomst inschatte, de boomstammen zijn niet ver meer af. Enig Europees beleid daarentegen is nog zeer ver af.
Met meer dan 300 slachtoffers haalde Lampedusa in oktober uitgebreid de voorpagina’s en de tv-journaals. De duizenden die eerder omkwamen en de duizenden die sindsdien vaak al zwemmend de kusten bereikten, hadden minder camera’s op zich gericht. Maar ook de slachtoffers van 3 oktober zijn niet langer nieuws, de in uitzicht gestelde staatsbegrafenis verzonk in vergetelheid.
Overspoeld?
De voorbije 15 jaar en langer spoelden op dat eiland, elders aan Italiaanse kusten en elders in Europa al duizenden lijken aan van mensen die op zoek waren naar een leefbaar bestaan. Dagelijks zijn er duizenden onderweg, bijna dagelijks komen er om het leven, zoals onlangs de 92 mensen die in het noorden van Niger van honger en dorst stierven.
Veel Europeanen krijgen door de beelden van Lampedusa de indruk dat het rijkere deel van het continent overspoeld wordt door een golf van gelukzoekers uit Afrika en Azië. Nochtans is dat maar een miniem deel van de miljoenen vluchtelingen in die continenten zelf. In Afrika dragen landen als Kenya een grotere last dan Europa, met 450.000 Somaliërs alleen al in het kamp van Dabaad. In Azië zijn er de massa’s vluchtelingen in Pakistan, in Thailand, in Turkije, Jordanië, Libanon, plus de miljoenen Palestijnen die nu al generaties als vluchtelingen leven. In Libanon 1 miljoen Syrische vluchtelingen voor een bevolking van 4 miljoen. En een half miljoen Syriërs in Jordanië waar ze in de kampen vaak slachtoffer zijn van maffieuze benden.
Nee, Europa heeft een veel kleinere “last te dragen”. Het woord ‘last’ is hier niet op zijn plaats. Veel van die migranten vinden wat ze zoeken, een leefbaar bestaan, en dragen bij – zo luidt toch de uitdrukking van economisten – tot de welvaart van de westerse samenleving. Anderen vinden een minder leefbaar bestaan maar dragen ook bij tot die welvaart, althans tot de welvaart van hun uitbuiters.
Goedkoop
Afrikanen die levend op Italiaanse bodem raakten, kwamen onder meer terecht in Rosarno (zie Uitpers nr. 117, februari 2010 – “Berlusconi, dat is ook racisme”). Daar werken al meer dan twintig jaar duizenden Afrikanen in de tuinen en serres waar ze voor 12 tot 14 uur arbeid tot 20 € (per dag) verdienen. De meesten zijn clandestien, maar zo zijn ze des te gemakkelijker uit te buiten, met de medeplichtigheid van lokale overheden. Toen die mensen op straat kwamen om te protesteren tegen het dagelijks racisme en de uitbuiting, werden ze slachtoffer van een heuse pogrom waarbij ze uit hun tijdelijke kampementen werden verjaagd. Dat is dan typisch het lot van vele overlevenden: rechteloos overgeleverd aan ondernemers die geen graten zien in die vloedgolf van goedkope arbeidskrachten.
Bovendien zijn ze gedroomde zondebokken, afgeschilderd als profiteurs die komen genieten van een gul sociaal zekerheidsstelsel. De gewezen rechtse Franse minister van Binnenlandse Zaken Brice Hortefeux vindt bij voorbeeld dat we onze sociale zekerheid minder aantrekkelijk moeten maken voor al die kandidaat-migranten. Het gebeurt inderdaad dat mensensmokkelaars de sociale uitkeringen en voorzieningen in Europa voorspiegelen aan hun klanten voor de overtocht, maar die verhalen hebben weinig te maken met de werkelijkheid en de overgrote meerderheid rekent vooral op werk, niet op bijstand. De werkelijkheid is immers meestal die van Rosarno.
Soevereine staten
Met de jongste ramp bij Lampedusa schoot de EU weer even wakker, Commissievoorzitter José Manuel Barroso toog ter plaatse om de bekommernis van de EU te demonstreren. De bevolking jouwde hem uit omdat hij voor hen de vertegenwoordiger is van een instantie die er niet in slaagt ook maar een schijn van migratiebeleid uit te werken. De daaropvolgende EU-top kwam niet verder dan een ‘ieder voor zich’, wat onder meer het lijdende Griekenland met rond 40% van de clandestiene migratie overlaat. Nochtans probeert de EU al sinds 1989 een minimum van migratiebeleid uit te werken.
De EU kwam nu weer niet verder dan plannen voor een versterking van Frontex, het agentschap voor de bewaking van de buitengrenzen. Of beter: voor bijstand aan de lidstaten bij het bewaken van die grenzen. Met een jaarbudget van 85 miljoen euro. Het probleem is niet zozeer financieel, wel dat elke staat in die kwestie erg jaloers over zijn soevereiniteit waakt.
Grillo
Elk zijn beleid dus. Tijdens de vorige Italiaanse regering van Silvio Berlusconi hadden de racisten van de Lega Nord onder meer de portefeuille van Binnenlandse Zaken met Roberto Maroni, huidig leider van die partij. Er kwam een wet genaamd Bossi-Fini, naar de toenmalige leider van de Lega en van de vroegere partijbaas van de postfascistische Nationale Alliantie. Die wet bepaalt o.m. dat clandestiene migratie een misdrijf is waar gevangenisstraf op staat, zodat een clandestiene migrant eerst de cel ingaat eer hij/zij wordt uitgewezen.
Na Lampedusa kwam er een campagne om deze, internationaal veroordeelde, wet in te trekken. Parlementsleden van M5S van ex-komiek Beppe Grillo hielden vurige pleidooien voor de afschaffing van die wet. Maar tot hun stomme verbazing werden ze teruggefloten door een briesende Grillo die zei dat dit niet de partijlijn was. De bevolking is daar in meerderheid niet voor, dat zal ons stemmen kosten, we hebben dat bewust niet in ons verkiezingsprogramma gezet en ik beslis, luidde Grillo’s boodschap. Ineens stelden veel aanhangers van M5S vast dat het toch waar is dat hun beweging een rechtse ideologie heeft. (zie Uitpers 28 maart “Beppe Grillo, wat als de rook is verdwenen”).
En wat zegt Grillo verder? Indien wij niet zouden bestaan, zouden we in Italië een partij hebben zoals ‘Gouden Dageraad’ in Griekenland. Die fascistische partij voert, ook met knokploegen, campagne tegen de migranten. Dus vindt Grillo dat men dan maar beter meedoet aan een zachtere campagne tegen de migranten. In het gezelschap van de Lega Nord.
Smokkel
De meeste mensen die bij Lampedusa verdronken, kwamen uit Somalië en Eritrea, twee staten waar de buitenwereld weinig greep op heeft of kan hebben. Veel clandestiene migranten komen uit conflictgebieden, andere uit landen waar ze ook met een goede opleiding geen toekomstperspectieven hebben. En daar komt het vooral op aan. Weinig mensen trekken uit hun omgeving weg uit alleen maar zin voor avontuur, maar vooral als slachtoffers van de enorme ongelijkheden krijgen ze geen kans om van dat ene leven iets te maken. Zolang dat zo is, zullen miljoenen dromen van de tocht naar Europa en zullen zij en hun familie trachten geld bijeen te schrapen om mensensmokkelaars te betalen.
Die mensensmokkel is een business waarin enorme winsten worden gemaakt, zo blijkt telkens weer uit verhalen van vluchtelingen maar vooral bij processen van mensensmokkelaars. Tienduizend vluchtelingen, dat maakt gemiddeld al snel rond 100 miljoen euro. De smokkelaars zijn meestal goed georganiseerd, netwerken van ondernemers die in de diverse landen van doortocht, vaak ook van aankomst, onderaannemers hebben. Zodra er op één van de circuits hindernissen opduiken, organiseren ze onmiddellijk andere trajecten. En bij meer hindernissen gaan gewoon de prijzen omhoog. Meer controles betekent niet minder kandidaten maar hogere tarieven. Dat was bij voorbeeld het geval toen wijlen kolonel Kadhafi op verzoek van Italië de doorgang via Libië bemoeilijkte. Met de huidige chaos in Libië is het in theorie makkelijker, al zijn er nu de diverse milities waaraan doorgangsgeld moet betaald worden.
Dan maar legaal
De mensensmokkel opdoeken of zelfs maar bedwingen is een illusie zolang de vraag naar clandestiene migratie zo groot blijft. Vooral ook omdat mensensmokkel vaak gepaard gaat met goed georganiseerde drugssmokkel. De migranten zullen dus blijven komen, crisis in Europa of niet, desnoods op stronken. Clandestien omdat er geen andere keuze is. Vandaar dat er al jaren gepleit wordt om weer ruime legale perspectieven voor migratie te bieden, want waarom mensensmokkelaars duur betalen als het legaal ook kan. Al duurt het dan wel (veel) langer, de risico’s op verdrinking of hongerdood zijn (veel) kleiner.
Gil Arias Fernandez, vice-directeur van Frontex en een oudgediende van de Spaanse politie, komt ook tot die conclusie. “Zolang er landen in crisis verkeren en natuurrampen bevolkingen ertoe aanzetten in Europa een beter leven te zoeken, zal het probleem blijven”. De lidstaten van de EU moeten legale wegen uitstippelen die mensen in nood toelaten hun land te verlaten zonder dat via gevaarlijke wegen te moeten doen. (Le Monde 27-10-2013)
Françoise Gaspard, socialistisch burgemeester van Dreux van 1976 tot 1983, vindt dat de socialisten de weg vrijmaken voor uiterst-rechts door haar vroegere stiltes en haar huidig beleid van repressie, daar waar ze voortdurend de positieve rol van immigratie had moeten naar voor schuiven. Dreux was de stad waar het uiterst-rechtse FN in 1983 zijn eerste electoraal succes kende.
In crisistijden is het niet makkelijk over de positieve rol van migratie te spreken. Maar waarom niet herinneren aan het feit dat West-Europa zijn lange groeiperiode vanaf de jaren 1960 deels te danken had aan ruime immigratie, terwijl diverse internationale instellingen berekenden dat Europa vanaf 2025 weer ruime immigratie zal nodig hebben om op peil te blijven.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Uitpers.
