Het is onder de regering Rutte-II een vast patroon geworden: politici vertellen glimmend voor de camera’s wat voor baanbrekend akkoord ze hebben gesloten. Hierop volgt een dagenlang mediaoffensief vol neoliberale onzin en uitspraken zoals ‘dat de politiek het wel kan’. Na een week is het stof neergedaald, wordt er gewoon zes miljard bezuinigd en zitten we nog steeds in een economische crisis.
Met het akkoord dat afgelopen vrijdag is gesloten door de PvdA, VVD, D66, SGP en Christenunie (Paars-plus) zijn de bezuinigingsposten een beetje verschoven, maar de omvang van zes miljard staat nog steeds. De coalitie bezuinigt bijna een half miljard euro extra op de ministeries, terwijl ze lastenverzwaringen doorvoert via van belastingverhogingen op water, afval en nieuwe auto’s.
De vervuiler betaalt niet. Iedereen gebruikt namelijk water of zet afval aan de weg, terwijl de korting voor mensen met een duurzame auto juist niet doorgaat.
Paars-plus voegt de huurtoeslag, zorgtoeslag, kinderopvangtoeslag en het kindgebonden budget samen, in een zogenaamde huishoudtoeslag. Hierop wordt direct bezuinigd.
‘Koopkracht verbetert voor bijna alle groepen’ kopt de Volkskrant suggestief. Dit is niet waar. Verbeteringen ten opzichte van een alleen virtueel bestaande miljoenennota zijn nog steeds gewoon verslechteringen!
Het is positief dat er extra geld gaat naar onderwijs, maar hiermee is de nullijn voor docenten nog niet van tafel en is het maar de vraag of de werkdruk van docenten omlaag gaat.
Een kwart van dit geld gaat naar gratis boeken: die waren al gratis voor arme gezinnen, maar nu dus ook voor rijken.
Rijk versus arm
De voorgestelde wijzigingen van het belastingstelsel zijn tekenend voor de politiek van deze gelegenheidscoalitie. De afgesproken verlaging van de eerste belastingschijf geldt voor iedereen. De heffingskorting voor de vierde schijf wordt door de coalitie toch niet afgebouwd. Rijken ontvangen hiermee bijna 500 miljoen euro steun. Niks geen ‘nivelleringsfeestje’ dus. De armen worden met dit akkoord armer, en de rijken rijker.
Zware bezuinigingen uit de miljoenennota zijn blijven staan. Het kabinet haalt 1,5 miljard euro weg bij de zorg. In het akkoord dat woningcorporaties deze zomer afsloten met minister Blok staat dat corporaties de verhuurdersheffing zullen doorberekenen aan huurders: 1,7 miljard euro. Dit jaar maken we de grootste huurverhoging mee sinds 1994. Het aantal huishoudens dat onder de armoedegrens leeft, zal mede hierdoor de komende jaren stijgen, naar schatting van 27 tot 35 procent.
Zoals we eerder zagen in Zuid-Europese staten, zullen de bezuinigingen de crisis alleen maar verder verdiepen. Het IMF verwacht dat de Nederlandse staatsschuld het snelst zal stijgen van de eurozone en het begrotingstekort verder zal toenemen. SP-leider Roemer vertolkte dan ook een breed sentiment toen hij dit akkoord ʻbijsturen op de verkeerde weg’ noemde. Er zit echter wel een bepaalde logica achter het akkoord.
Neoliberale logica
Pechtold (leider van het liberale D66) stelde vrijdag dat dit akkoord 50.000 banen zal opleveren in de toekomst en dat ‘de overheid geen banen creëert, maar dat ondernemers dit doen’. Vandaag werd duidelijk dat volgens de neoliberale modellen van het Centraal Plan Bureau zelf, het wel 27 jaar duurt voordat die 50.000 banen er zijn!
Maar de afgelopen jaren hebben laten zien dat bedrijven weigeren om te investeren, en dat de staat met bezuinigingsbeleid de crisis juist verdiept. Het voorstel om de ontslagbescherming af te breken en de werkloosheidswet-duur (duur waarin een werkloze recht heeft op een uitkering,nv.d.r.) te verkorten, is geen antwoord op de crisis. De coalitie probeert hiermee de machtsverhoudingen tussen kapitaal en arbeid in korte tijd nog verder in het voordeel van de eerste groep om te buigen. Bedrijven kunnen door de afbraak van ontslagbescherming ook beter slechtere arbeidsvoorwaarden afdwingen van werkers. Tegelijk worden werklozen door de beperking van de ww-duur gedwongen elke baan te accepteren. Dit zet de lonen verder onder druk en dwingt meer mensen werk te accepteren onder hun niveau. Dit helpt alleen de winsten, ten koste van gewone mensen.
Dit kabinet gebruikt de toename van flexibele arbeid om de rechten van alle werkenden uit te hollen. In de neoliberale newspeak van Pechtold: ‘Flexibel wordt minder flexibel, vast wordt minder vast.’ De voorgestelde wijziging – na twee jaar tijdelijk, recht op vast – betekent in de praktijk echter dat mensen nu na twee, in plaats van drie jaar op straat staan. Dit akkoord genereert geen banen maar meer werkloosheid en een toename van het aantal flutbanen.
Staak de afbraak
Dit akkoord is een directe provocatie van de vakbeweging. In het voorjaar ging FNV-voorzitter Heerts – ondanks het mandaat van het toenmalige ledenparlement – akkoord met de beperking van de ww-duur en de ontslagbescherming. Hij zei toen ook dat het bezuinigingspakket voor 2014 van tafel was. Later kondigde hij aan het akkoord op te zeggen als de ww-duur verder beperkt werd. Nu wordt er niet alleen zes miljard euro extra bezuinigd, maar dreigen de rechten van werkende mensen nog sneller te worden afgebroken.
Dit hebben we er ook aan te danken dat binnen de top van de vakbeweging de lijn van Heerts domineert. Het kabinet kan nu zeggen dat een half jaar eerder versoepelen van het ontslagrecht geen wezenlijke verandering is en daarin hebben ze nog gelijk ook. De fundamentele wijziging is al geaccepteerd.
Dit kabinet vertrekt niet vanzelf, daarvoor is verzet nodig. Het sociaal akkoord is eenzijdig opengebroken, en Rutte en de werkgevers spelen een bikkelhard spel. Eerder schoof de FNV al de datum 30 november naar voren voor een ‘demonstratieve bijeenkomst’. Dit is onvoldoende. Er moeten regionale actiecomités worden opgericht binnen de vakbond die lokaal kunnen mobiliseren voor de actie. Eerder nog beloofde Heerts dat er niet gestaakt zal worden naar 30 november toe. Maar om echt druk uit te oefenen, zijn stakingsacties juist centraal.
Het voorbereidende kaderberaad van het FNV in Utrecht op 23 oktober zou dit in het actietraject moeten meenemen. We kunnen dit kabinet alleen stoppen als we ook met de logica breken dat bezuinigingen ʻnoodzakelijkʼ zijn, en dat de rechten van werkende mensen het probleem zijn.
Juist de top van de bedrijven weigert te investeren in werkgelegenheid, en sluist liever miljarden naar aandeelhouders of belastingparadijzen. We zouden deze rijkdom moeten aanwenden om publieke voorzieningen niet alleen in stand te houden, maar zelfs uit te breiden. We mogen geen genoegen nemen met de belofte dat er 50.000 banen worden gecreëerd in 2040, terwijl we weten dat er de komende jaren een veelvoud aan zorgwerkers op straat wordt gezet door dit kabinet. Oprutte dus met de bezuinigingen!
Ewout van den Berg
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu
Het “gebakken lucht” akkoord
Het akkoord dat de Nederlandse regering Rutte II sloot met D66, Christenunie en SGP (de laatste allebei protestantse partijen die zeer recht in de leer zijn) is voor een groot deel gebakken lucht.
Zo belooft het – op termijn – 50.000 nieuwe banen. Zondag bleek in Buitenhof (het Nederlandse Terzake, n.v.d.r.) in een interview met Jeroen Dijsselbloem, de Nederlandse minister van Financiën (PVDA), dat het hier gaat om een termijn van 2020, en dat het gaat om een bijstelling van de kabinetsplannen waarbij al uitgegaan werd van 20-40 duizend banen op diezelfde termijn. In meer dan 6 jaar dus! Een schoolvoorbeeld van nieuwe kleren van de keizer. Er is geen econoom of politicus die kan voorspellen hoe de wereld en Nederland er in 2020 uitziet.
Wat veel erger is dat voor de komende jaren, waarin maatregelen op het vlak van werkgelegenheid wel meteen effect kunnen hebben, er door het kabinet en de ‘loyal opposition’ vanuit gegaan wordt dat de werkloosheid nog op zal lopen met tachtig tot honderdvijftigduizend mensen. Ondanks het rookgordijn van dit akkoord is DAT eigenlijk het nieuws. We hebben voor het eerst in de naoorlogse geschiedenis te maken met een kabinet dat geconfronteerd wordt met een fors stijgende werkloosheid en dat doodleuk zegt: ja, we verwachten nog veel meer ellende, maar we doen niks, wachten het af en zien wel wanneer de economie weer aantrekt.
Volgens het wekelijkse onderzoek van Maurice de Hond (instituut voor opiniepeilingen, n.v.d.r) is 32 procent van de Nederlanders positief, 33 procent negatief, 27 procent neutraal en de rest ‘weet hetniet’ over het akkoord. Ook dat is opmerkelijk, omdat het beeld in de media toch vooral is: we gaan er allemaal op vooruit met dit akkoord volgend jaar. Blijkbaar heeft een groot deel van de bevolking daar nog weinig vertrouwen in. En het is ook ongeloofwaardig. Hoe is het mogelijk om in acht dagen een nieuwe begroting in elkaar timmeren – op basis van de 6 miljard aan extra bezuinigingen van het kabinet – waarbij alleen maar voordelen te melden zijn?
Als dat zo zou zijn, zijn er twee mogelijkheden. Of het kabinet van VVD en PvdA heeft wel heel erg slecht werk geleverd om daar zelf niet op te komen. Of de ‘loyal opposition’ en vooral meneer Pechtold (leider van D66) zijn superbriljant om van de bezuinigingsellende toch nog iets positiefs te maken. Waarom geloof ik dat eerste nou wel en denk ik dat dat laatste toch vooral een frame is die slechts een paar weken stand zal houden?
Voor Rotterdam en voor andere gemeentes betekent het akkoord intussen niets. Ook dat is opmerkelijk en zorgelijk. Het kabinet speelt forse bezuinigingen en nieuwe taken toe naar de lokale overheden. Zo langzamerhand gaat dat zo hard knellen dat gemeentes hun primaire verantwoordelijkheden niet meer waar kunnen maken.
De gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar zullen voor een groot deel gedomineerd worden door de landelijke politiek. Voor het eerst sinds het aantreden van het kabinet Rutte II kunnen mensen hun stem uitbrengen. In het algemeen is het niet goed dat lokale verkiezingen vooral gaan over de landelijke politiek. Maar dit keer is het eigenlijk wel logisch. Gemeentes worden zo hard afgeknepen door het rijk dat elk stadsbestuur niet veel meer kan doen dan het verdelen van de armoede. Dat is een ondermijning van de lokale democratie. We zullen zien hoe op 19 maart het ‘gebakken lucht’ akkoord door de kiezers beoordeeld wordt.
Leo de Kleijn
Leo de Kleijn is gemeenteraadslid voor de SP in Rotterdam en medewerker van Grenzeloos. Dit artikel verscheen oorspronkelijk op de blog van Leo de Kleijn.
