Iedereen spreekt over het weer. Dat is heel normaal. Velen praten de laatste tijd over Europese waarden. Dat is minder vanzelfsprekend. Als linkse rakker stel ik mij uiteraard vragen over die Europese waarden. Maar over welk Europa gaat het eigenlijk? De EU? West- en Midden-Europa? Hoort Rusland erbij? En sinds wanneer bestaat Europa als cultuurgebied? Sinds de vroege Middeleeuwen? Sinds de Renaissance? Sinds de Verlichting? Sinds de Franse Revolutie? Wie het heeft over Europese waarden is daar alles behalve duidelijk over. Europa schijnt iets aparts en absoluuts te zijn, alsof het over een persoon gaat die een eigen, individueel leven leidt.
Laten we de waarden van deze persoon opsommen en daarbij beginnen in de Middeleeuwen en vervolgens opklimmen naar vandaag. In de Middeleeuwen produceert Vrouwe Europa de inquisitie en de heksenverbranding, daarna het absoluut gezag en de slavenhandel, het puritanisme. Met de industrie komt de kinderarbeid, het cijnskiesrecht, het kolonialisme, de ondergeschikte vrouw, de homo-onderdrukking, de anti-arbeiderswetgeving, het imperialisme, de wereldoorlogen, de uitroeiing van Joden en zigeuners. Vandaag voeren we oorlogen in het Midden-Oosten, helpen we de planeet vernietigen.
Als linkse rakker heb ik natuurlijk alleen oog voor het negatieve. Maar heeft het christendom ons immers niet het begrip persoon geschonken waaruit later het begrip individuele vrijheid is voortgekomen? Heeft het liberalisme immers niet het heilige eigendomsrecht verwezenlijkt zodat eenieder nu over een onaantastbare woning kan beschikken waarin hij zijn religie in de privésfeer kan belijden? Is de vrouw geen gelijke geworden van de man? Vergeet ik de misdaden van het stalinisme niet dat eigenlijk niet Europees van oorsprong is maar oosters? Is democratie, tolerantie, respect voor de andere mens niet fundamenteel, intrinsiek Europees? En dan vergeten we de sociale zekerheid… Allemaal fundamenteel Europees.
Maar al de goede dingen van Europa zijn het product geweest van de strijd van de onderdrukten tegen de machthebbers in Europa. We hebben niets gekregen. Als er enige Europese waarden zijn, dan zijn die aan de strijd te danken. De fundamentele “Europese waarde” is het verzet, en dat verzet is vandaag meer dan nodig, want het neoliberalisme is deze waarde aan het afbouwen. Die waarde is trouwen niet Europees, maar universeel. Ze heet socialisme.
