Vladimir Poetin, president van de Russische Federatie, is populair. Niet bij de meeste westerse leiders, wel bij een groot deel van zijn bevolking en ook bij een deel van de westerse publieke opinie. Vooral bij uiterst-rechts, maar ook bij een deel van links dat in het Rusland van Poetin een tegengewicht ziet voor de westerse arrogantie. Nochtans is die Poetin in alle opzichten een pure reactionair. De nostalgie naar Stalin ligt volledig in die lijn.
Lenin
Zo zijn Poetin en het “poetinisme” erfgenamen van Stalins Groot-Russisch chauvinisme. De recente uitvallen van Poetin tegen Lenin hebben er mee te maken: de president verwijt Lenin dat hij de Sovjet-Unie op een federale leest schoeide. Poetin vindt het onvergeeflijk dat Lenin de onderscheiden republieken het recht gaf de Unie te verlaten.
En nu zitten we met de gebakken peren, zoals in Oekraïne, laat Poetin verstaan. Het was volgens hem zeker een stommiteit de regio Donbass bij Oekraïne te voegen, dat had Russisch moeten zijn. Het is alsof we de discussie van bijna een eeuw geleden herbekijken: Lenin die in zijn testament Stalin diens chauvinisme verweet.
Seks
Chauvinisme, dat is ook de grondlaag van het zogenaamde “Euraziatisme” dat moet dienen om de ideologische leegte te vullen. In naam van die Eurazatische visie wordt tekeer gegaan tegen de “westerse decadentie”. Daar worden dan de “Euraziatische spirituele waarden” tegenover gesteld. En daarin is zeker geen plaats voor “decadenties” zoals het huwelijk tussen mensen van een zelfde geslacht, of gewoon homoseksualiteit. De wet die “propaganda” voor homoseks verbiedt, wordt gebruikt om homo’s te vervolgen – in naam van de “eigen spirituele waarden”.
Al jaren propageren Poetingezinde jeugdbewegingen een conservatieve seksuele moraal. Seksuele onderdrukking maakte ook deel uit van de stalinistische repressie. In de jaren 1920 propageerden de communisten een vrije seksuele moraal in de plaats van seksuele repressie. Er ontstonden experimenten met communes, het huwelijk werd ontdaan van ceremonieel karakter Maar na de triomf van Stalin eind van de jaren 1920 werd de klok teruggedraaid, de seksuele repressie maakte onderdeel uit van de algemene repressie. Autoritaire regimes dulden zelden seksuele vrijheid. Zo ook Poetin.
Orthodoxie
De president krijgt daarbij de volle steun van de kerkelijke hiërarchie. De Russisch-orthodoxe kerk maakt deel uit van de “Euraziatische gedachte” met haar eigen waarden Of Poetin zelf gelovig is, is niet relevant. Voor hem is de kerk een zeer meegaand instrument van de machtsstructuur. De patriarch en zijn popes vragen niet lever dan de Grootrussische ziel te eren. Ze worden daar zelf veel beter van; ook materieel, want ze kunnen zich volop verrijken.
Ook hier is Poetin een voortzetter van Stalin. De kerk had in de jaren 1920 en 30 zwaar te lijden. Duizenden kerken waren vernield, popes omgebracht of naar werkkampen gestuurd. Maar toen in de zomer van 1941 de Duitse troepen in snel tempo richting Moskou marcheerden, nam Stalin de popes onder de arm om samen het “grote Russische volk” tot weerstand op te roepen. Geen wonder dat zowel Poetin als patriarch Kirill I Stalin aan het rehabiliteren zijn.
Intussen riskeert burger Viktor Krasnov op een proces in Stavropol een jaar gevangenisstraf omdat hij op Internet het bestaan van God betwistte. De aanklacht baseert zich op een wet die er kwam na de zaak van Pussy Riot, de meisjes die in 2012 werden opgesloten voor kabaal in een kerk. Volgens die wet mag men gelovigen “niet beledigen”. Krasnov was eerst, net zoals in de Sovjettijd, in een psychiatrische instelling opgesloten, maar hij werd gezond van geest verklaard.
De president opent diverse deuren voor zijn Orthodoxe vrienden. Ook die van het leger: de popes mogen in de kazernes en zegenen graag de toestellen die in Syrië bommen gaan werpen.
Islamisme
Die toestellen gaan in Syrië de islamitische jihadisten bestrijden, zowel die van Daesh (IS) als van Al Qaeda en andere. Poetin werpt zich op als een bestrijder van moslimextremisten. Die zijn o.m. actief in de Kaukasische gebieden van de Federatie. Enkele duizenden uit die gebieden zitten bij Daesh.
Waarom laat hij dan in de Russische Federatie zelf een moslimextremist aan de macht in een van die Kaukasische republieken? Ramzan Kadyrov is president van de republiek Tsjetsjenië geworden met de politieke, financiële en militaire steun van Poetin. Kadyrovs militie hielp Poetin eind vorige eeuw om weer controle te krijgen over deze opstandige republiek. Waarna vader Kadyrov president werd.
Na de moord op de vader volgde zoon Ramzan hem op. Hij is voorstander van de sharia, laat polygamie toe en liet in Grozny de grootste moderne moskee van Europa bouwen. Hij organiseerde een jaar geleden de grootste betoging ter wereld – een half miljoen mensen – tegen de cover van het herverschenen Charlie Hebdo. Kadyrov bedreigt regelmatig politieke tegenstanders van Poetin met liquidatie zonder dat iemand hem terugfluit. Vermoed wordt dat hij soms de daad bij het woord voegt en dat hij mogelijk de hand had in de moord, een jaar geleden, op de rechtse politicus Boris Nemtsov, een leider van de “liberale oppositie”.
Oppositie?
Die liberale oppositie stelt weinig voor. De meeste Russen zien die ‘liberalen’ als de verdedigers van de grootscheepse plunderingen uit de jaren 1990 (privatiseringen genoemd) die alleen de oligarchen en hun vrienden ten goede kwamen. Bij de parlementsverkiezingen van september dit jaar denkt Poetins Rusland Eén vooral concurrentie te krijgen van de Communistische Partij. Niet dat dit echt een oppositiepartij is, ze maakt veeleer deel uit van Poetins establishment.
Die partij surft tegenwoordig op nostalgie naar de Sovjettijd: de helft van de Russen vindt dat het in die Sovjettijd toch beter was dan nu. Dat heimwee naar de Sovjettijd heeft ook te maken met de onder Poetin verder toegenomen ongelijkheden. De CP kan ook allicht profiteren van de stijgende sociale ongerustheid.
Armoede
Het arrogante vertoon van kapitalistische rijkdom komt slecht over nu Rusland volop in economische crisis verkeert, wat de meeste Russen aan den lijve ondervinden. Het aantal arme gezinnen is gestegen van 22 % tot 39 %, en een zevende zit zelfs onder het absolute levensminimum. Pensioenen gaan met 4 % omhoog, terwijl de inflatie 13 % bedraagt. De koopkracht is het voorbije jaar sterk gedaald, wat de crisis nog verergert.
Het regime wijt de crisis aan de dalende olieprijzen en er zijn ook wel de gevolgen van de westerse sancties. Maar er zijn ook de verdergaande plunderingen, de stijgende militaire uitgaven, de corruptie, het wanbeheer van oligarchen die op korte termijnwinst uit zijn. De Russische Federatie is nog altijd een land van oligarchisch kapitalisme met alle sociale gevolgen daarvan. Poetin is de garant van dat oligarchisch kapitalisme: hij beschermt de oligarchen op voorwaarde dat ze zich buiten de politiek houden.
Westerse vrienden
Autoritair, chauvinistisch, verdediger van reactionaire waarden… Het levert Poetin talrijke vrienden op bij uiterst-rechts in de rest van de wereld. Vooral dan in Europa.
Poetin krijgt bewondering van onder meer Viktor Orban, de Hongaarse premier. Zijn partij Rusland Eén heeft nauwe banden met uiterst-rechtse partijen zoals de Lega Nord, het Vlaams Belang en vooral het Franse Front National. Voor Marine Le Pen rollen ze in Moskou de rode loper uit. Het FN krijgt leningen bij een Russische bank. Uit al die liefde is een internationale van Europese en Euraziatische reactionaire ‘patriotten’ aan het groeien.
Het poetinisme is dus allesbehalve progressief. Links heeft geen reden Poetin te bewonderen, maar moet solidair zijn met de (zwakke) linkse bewegingen die in bijzonder moeilijke omstandigheden een alternatief trachten te bieden voor dit reactionair regime.
Zie ook:
Moorden in Moskou – Uitpers 2 maart 2015
Uiterst-rechts houdt van Poetin – , idem, 24 april 2014
Ruslands schreeuwende ongelijkheden – idem, 17 oktober 2013
Xenofobie troef in Moskou – idem,14 augustus 2013
Poetin op beproefd repressieterrein – idem, 22 oktober 2012
Cécile Vaissié – Les Réseaux du Kremlin en France – Ed. Les Petits Matins, 19 €, 2016.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Uitpers.
