Bij de parlementsverkiezingen van zondag 4 oktober is de rechtste coalitie die in Portugal aan de macht was haar absolute meerderheid in het parlement kwijtgespeeld, maar ze blijft de belangrijkste politieke kracht. Het Links Blok (Bloco de Esquerda) maakte een spectaculaire comeback met haar beste resultaat ooit. Het Bloco verdubbelde bijna haar kiezers en behaalt meer dan het dubbele aantal parlementsleden in vergelijking met de verkiezingen van 2011.
Het verlies van de rechtse meerderheid in het parlement was het belangrijkste verdict van de 5,37 miljoen kiezers die aan de parlementsverkiezingen deelnamen. De twee partijen van de regerende coalitie (die in het grootste deel van het land ditmaal een kartel vormden) verloren rond de 727 000 stemmen tegenover de vorige verkiezing in 2011, enkele weken nadat ze een memorandum tekenden met de Trojka (IMF, EU, Europese Centrale Bank). Rechts behaalde 38,55% van de stemmen (de resultaten van Madeira en de Azoren inbegrepen, waar de beide rechtse partijen aparte lijsten indienden).
Het harde besparingsbeleid waaraan het Portugese volk wordt onderworpen, zond bijna een half miljoen kiezers in de emigratie. Zij hadden niet de mogelijkheid afgelopen zondag hun stem uit te brengen. De Socialistische Partij (PS) was niet in staat om de overblijvende proteststemmen binnen te halen en verbeterde haar resultaat (32,38%) slechts met 200 000 stemmen.
Het feit dat de vorige Eerste Minister José Sócrates (PS) sinds afgelopen jaar in hechtenis zit op verdenking van corruptie (hij werd bij het begin van de verkiezingscampagne naar huis gestuurd onder politiebewaking, er is nog steeds geen aanklacht tegen hem), en de overname van de leiding van de PS afgelopen jaar door António Costa, waardoor interne verkiezingen moesten georganiseerd worden net na de nipte overwinning van de PS in de Europese verkiezingen, toen de partij geleid werd door een tegenstander van Sócrates, zorgden voor verdeeldheid en demobilisatie bij haar electoraat.
Onder de krachten die zich uitspreken tegen het besparingsbeleid slaagde de Communistische Partij (PCP) er niet in te profiteren van de revolte die gedurende de “trojka-jaren” op straat tot uitdrukking kwam. Zij behield haar kiezers van de laatste verkiezingen, haar resultaat ging er met ongeveer 3400 stemmen en een parlementslid op vooruit (naar 8,7% van de kiezers en 17 parlementsleden).
De enige politieke kracht die er in slaagde de ontevreden kiezers aan te trekken was duidelijk het Links Blok. Met 549 000 stemmen (261 000 meer dan in 2011), 10,22% van de stemmen en 19 parlementsleden, is het Links Blok er in gelukt zetels te winnen op de rechtse coalitie in verschillende kieskringen. Het Links Blok is nu een echte nationale kracht, met parlementsleden in 10 verschillende kieskringen.
Een van hen is een historische première in 40 jaar Portugese democratie: voor de allereerste keer koos de Madeira-archipel iemand van radicaal links in het parlement. Drie van de nieuw verkozen parlementsleden stonden als onafhankelijken op de lijst van het Links Blok. Onder hen onder meer een voorvechter van gehandicaptenrechten die zelf rolstoelpatiënt is. Het parlement wordt zo alvast verplicht haar gebouw aan te passen zodat hij met zijn rolstoel tot bij de banken en het sprekersgestoelte raakt.
Dit resultaat was grotendeels gebaseerd op de inzet van de nieuwe leiding van het Links Blok die op het nationale congres van november 2014 van de partij verkozen werd. Partijwoordvoerster Catarina Martins kreeg na elk televisiedebat met de Prémier, de Viceprémier en de leider van de PS een verdiend applaus, en kreeg bij de campagne op straat zowat de beste steun van de bevolking die er in de geschiedenis van het Links Blok is geweest. De verkiezingsuitslag was de uiteindelijke bekroning voor de warme ontvangst die ons op straat afgelopen twee maanden in elke hoek van het land ten deel viel.
De twee partijen die werden gevormd door dissidenten van het Links Blok, Livre en Agir, en die op heel wat media-aandacht mochten rekenen, zijn nu gedoemd tot politieke irrelevantie, met respectievelijk 0,72% en 0,38% van de stemmen. De enige kleine partij die haar intrede doet in het parlement is PAN, een partij die opkomt voor de rechten van de dieren, en bereid is eender welke regering te ondersteunen.
Met een linkse meerderheid in het parlement is het moment gekomen voor de PS om haar verantwoordelijkheid op te nemen en te proberen tot een regeringsalternatief te komen dat kan gesteund worden (of niet verworpen worden) door het Links Blok en de Communistische Partij. Maar de eerste reactie van Antonio Costa tijdens de verkiezingsnacht, waarin hij stelde dat de PS geen obstakels zal opwerpen voor de goedkeuring door het parlement van een rechts regeringsprogramma, waarvan het Links Blok en de PCP al duidelijk stelden dat ze het zullen verwerpen, opent de weg voor een grote coalitie van de drie partijen (de PS en de twee partijen van het rechts kartel) die het akkoord met de Trojka tekenden en het Europees Begrotingsverdrag ondersteunen.
In praktische termen zal elke bijkomende besparingsmaatregel die de PSD/CDS-regering wil opleggen (bovenal de extra 600 miljoen euro besparingen op de pensioenen die al aan Brussel werden beloofd) het akkoord van de PS nodig hebben om door het parlement te raken. De hypothese van de val van deze regering en spoedige nieuwe verkiezingen is niet werkbaar volgens de Portugese wetgeving: er komen in januari presidentsverkiezingen en de huidige president kan het parlement niet ontbinden in de laatste zes maanden van zijn mandaat, en evenmin kan het parlement ontbonden worden in de eerste zes maanden van haar mandaat.
Luis Branco is lid van het Links Blok en van de Portugese afdeling van de 4e Internationale PSR (onderdeel van het Bloco). Hij is eindredacteur van esquerda.net, de website van het Links Blok.
