Segregatie is terug van niet weggeweest, betoogt Carl Nightingale in zijn nieuwe boek Segregation: A Global History of Divided Cities. Hij toont hoe de praktijk van het verdelen van steden langs etnische lijnen een directe erfenis is van het koloniale verleden.
Na jaren van strijd en dekolonisatie wordt formele segregatie niet vaak meer toegepast. Uitzonderingen zijn wellicht Palestina, door middel van de apartheidsmuur, en Bagdad onder Amerikaanse bezetting. Meer bedekte vormen van segregatie bestaan echter nog steeds. Nieuw-rechts heeft vanaf de jaren negentig van de twintigste eeuw nieuwe vormen gevonden om steden op te delen langs grenzen van etniciteit en klasse.
Raciale segregatie, zo laat het boek zien, is een van de manieren waarop uitsluiting ten behoeve van klassenbelangen in steden tot uiting komt. Het is een zeer fysieke manier waarop progressieve hervormingen kunnen worden teruggedraaid en mensen de toegang tot goed onderwijs, gezondheidszorg en politieke macht kan worden ontzegd.
Nightingale begint zijn boek door een lange geschiedenis te schetsen van stedelijke segregatie.cAl in de eerste steden creëert men wijken die niet voor iedereen toegankelijk zijn, of die zijn bedoeld voor specifieke sociale, religieuze of economische functies. Dit krijgt meer uitdrukkelijke vormen in samenlevingen waar de staat afhankelijk wordt van grote geldleningen van handelaren: vorsten en overheden brengen deze mensen samen in wijken. In tijden van crisis worden deze mensen vaak tot zondebok gemaakt. Dit verschijnsel zien we overal ter wereld: Joden in middeleeuws Europa, Chinezen in Batavia, Armeniërs in Isfahan.
Een grote verandering treedt op zodra koloniserende overheden beginnen met het aanleggen en hervormen van steden in de Amerika’s en Azië. In het door de Britten gekoloniseerde India ontstaat – op basis van ideeën die zijn terug te voeren op de trans-Atlantische slavernij – het onderscheid tussen “Black Town” en “White Town”. Ideeën over raciaal onderscheid komen tot uiting in stedenbouwkundige plannen. Nightingale laat zien hoe ideeën over segregatie en stadsplanning in Londen en Calcutta werden gevormd en uitgevoerd en hoe de ervaring met het segregeren van steden tot wetenschap werd verheven. Hygiëne en de vermeende overgevoeligheid voor tropisch klimaat en ziekten van Europese kolonisten vormden uiteindelijk de basis voor een groeiende hysterie onder Europeanen, die bang werden voor mensen met een andere huidskleur.
Met een oog voor detail en een brede blik laat Nightingale erg veel steden de revue passeren. Hij neemt zowel Britse, Franse en Nederlandse koloniale steden onder de loep, en doet uitvoerig uit de doeken hoe in Chicago achter de schermen mensen bezig zijn om raciale segregatie langs informele weg in te voeren. Zo worden er bestemmingsplannen opgesteld die het huren van huizen uitsluiten, of die zulke eisen stellen aan huizen dat alleen de blanke bovenklasse die kan bekostigen.
Tegelijkertijd worden huiseigenaren per huizenblok aangemoedigd om geld bijeen te brengen om zo zwarte mensen voor te zijn als ze een huis in het blok zouden willen kopen, dit met het idee dat de huizenprijs zou dalen als er zwarte mensen naar een wijk zouden komen.
Nightingale stelt dat er drie krachten zijn die stedelijke segregatie aanvoeren: overheden, de ideeën van stadplanners, en belangen van grote spelers op onroerendgoedmarkten. In het voorlaatste hoofdstuk plaatst hij de strijd voor dekolonisatie en burgerrechten in de Verenigde Staten in het kader van bewegingen tegen stedelijke segregatie, om zich in het slothoofdstuk af te vragen hoe een politieke beweging die hij “Nieuw Rechts” noemt, pogingen doet om steden weer meer te segregeren. Die segregatie is niet per se raciaal. De rode draad in de geschiedenis van segregatie blijft uiteindelijk het maken van klassenonderscheid.
Carl Nightingale is associate professor geschiedenis aan the Departement voor Transnationale Studies aan de State University van New York. Carl Nightingale – Segregation: A Global History of Divided Cities Uitgeverij University of Chicago Press 2012 / 536 pagina’s / €35,95
Deze bespreking verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu
