Ik ben een bewonderaar van Stephen Jay Gould (1941-2002). Deze radicale Amerikaanse socialist was paleontoloog en hoogleraar geologie aan de universiteit van Harvard. Charles Darwin was zijn held. Onder de evolutie-biologen staat hij bekend, samen met Niles Eldridge, voor de theorie van het punctuated equilibrium, het “doorbroken evenwicht” in de evolutie der soorten. Zijn fundamenteel werk The Structure of Evolutionary Theory gaat boven mijn petje, maar zijn vulgariserende boeken zijn een must en bereiken een breed publiek.
Gould heeft in zijn land strijd geleverd tegen het creationisme en in het bijzonder tegen de pseudowetenschap bekend als “intelligent design” die het bestaan van een ultieme schepper postuleert en probeert de wet te omzeilen door deze “theorie” voor te stellen als een wetenschappelijk alternatief voor de evolutietheorie die onderwezen wordt op school.
Goulds bespiegelingen over de natuurlijke historie zijn gericht tot het grote publiek tuk op kennis. Zijn aanpak is anti-conservatief, antiracistisch, wetenschappelijke en cultureel in de brede zin van het woord. Hij is een onvoorwaardelijke vijand van het “sociaal darwinisme”, dat pseudowetenschappelijk wapen van alle reactionairen. Zijn vulgariserende artikels die hij tussen 1974 en 2011 schreef, verschenen maandelijks in het tijdschrift Natural History. Zij werden daarna gebundeld in boekvorm.
Het eerste boek dat u niet mag missen als u de grondslagen van de moderne evolutietheorie wil begrijpen heet in Nederlandse vertaling150 jaar Darwin. Andere titels zijn De duim van de panda en IJdele mens, maar niet al zijn boeken zijn vertaald. Als u meer wilt weten over racisme en discriminatie raadpleeg dan De mens gemeten. De geschiedenis van de intelligentietest (1996), in het Engels The Mismeasure of Man.
Stephen Jay Gould werd in New York geboren uit Joodse ouders. Hij was een baseballfan en radicaal in zijn wetenschappelijke en opvoedende praktijk, maar ook als verdediger van een bevrijdend en antikapitalistisch socialisme. De Belgen (al dan niet nationalistisch ingesteld) zullen met plezier vernemen dat hij de uitgever was van de werken van Louis Dollo (1857-1931), de paleontoloog van het Museum voor Natuurwetenschappen in Brussel waar u en uw kinderen zeker de Iguanodons van Bernissart hebben bewonderd, de fossiele dinosauriërs die Dollo zelf heeft geassembleerd. Het was Dollo die de wet formuleerde van de onomkeerbaarheid in de evolutie der soorten.
Foto Stephen Jay Gould dans son bureau à Harvard, 1986. Door Deborah Feingold
