Dit interview met Masis Kürkçügil werd eind december afgenomen in Istanboel. Kürkçügil is publicist en een van de leidende leden van Yeniyol, de Turkse zusterorganisatie van de SAP. In 1978 richtte hij het eerste trotskistische tijdschrift op in Turkije, ‘Sürekli Devrim’ (Permanente Revolutie).
Wat is het vooruitzicht voor Syrië?
De Verenigde Staten, Rusland en Iran hebben een akkoord bereikt, maar Turkije is het met hen oneens, vooral wat betreft de Koerdische kwestie. Erdogan blijft daarom verdergaan met een internationale politiek zoals hij die zelf wil.
Volgens mij zal het Syrische regime binnen enkele maanden de controle over Damascus en Aleppo hernemen. Assad dreigt nog minstens twee jaar aan de macht te blijven en de Koerden zullen zeker met hem willen onderhandelen om een zekere mate van autonomie te krijgen binnen Rojava.
Turkije staat buiten spel. Erdogan’s project van een ‘veiligheidszone’ is niet haalbaar. De VS willen het niet. Om een veiligheidszone in stand houden, is er controle over het luchtruim nodig. Vóór 30 september zou dat al moeilijk zijn geweest, maar nu is het onmogelijk vanwege de Russische interventie. Turkije is internationaal zeer geïsoleerd. Het Turkse leger heeft niet de middelen om de grens over te steken, het zou zeker onmiddellijk weggevaagd worden door de Russen.
De Europese Unie en de Verenigde Staten blijven Erdogan steunen, ook na het neerschieten van het Russische vliegtuig
Ze waren genoodzaakt om zich solidair te tonen met Erdogan, maar we moeten niet vergeten dat de VS en Merkel daarnaast bij de Turkse regering erop aandringen met de Koerden te onderhandelen. Je kan het een niet zien zonder het ander.
In Frankrijk spreekt men veel over Daesh maar kan deze organisatie gezien de ontwikkelingen in Syrië, blijven voortbestaan?
Daar valt over te discussiëren, maar we moeten niet vergeten dat in Turkije sympathisanten van Daesh tussen de 4 en 7 procent van de bevolking omvatten. Dat is enorm. Het is geen georganiseerde partij, of een beweging maar dankzij hun media hebben ze sympathisanten, georganiseerde mensen. In 2016 zal Daesh waarschijnlijk de controle over Raqqa verliezen. Ze zullen aanwezig blijven in Irak en Ambar, ten zuiden van Irak, dat is ‘hun gebied’, geheel soennitisch. Dat is een groot gebied maar het is grotendeels woestijn en buiten Raqqa dun bevolkt.
Tot op welke hoogte heeft Daesh de controle over de bevolking van de in meerderheid soennitische gebieden die ze in handen heeft?
Alles hangt af van de situatie in Irak. Het is algemeen bekend dat onder Maliki (de sjiitische premier van Irak tussen 2006 en 2014) de soennieten totaal geweerd werden uit de regering. Daarom steunen voormalige officieren van de Baath-partij nu Daesh. Als de Iraakse soennieten deel uitmaken van de regering, kan de situatie veranderen. Zo niet, dan blijft de beweging bestaan als een vorm van soennitisch Arabisch nationalisme, geïntegreerd in een regio afgescheiden van de rest van Irak.
Kan men Daesh als de vertekende uitdrukking zien van een soennitisch Arabisch nationalisme?
Zeker, maar je moet goed begrijpen dat er op het moment geen enkel politiek alternatief is. Na de vernietiging van Irak hebben de sjiieten geen middel gevonden om de volkeren in Irak allemaal te verenigen. Daarnaast moeten we niet vergeten dat er in Syrië meer dan 300.000 doden zijn gevallen, het merendeel gedood door de staat van Assad. In deze omstandigheden is het goed te begrijpen dat zich een dergelijke beweging ontwikkelt.
De Koerdische beweging
In het steeds verder versplinterde Midden-Oosten is de Koerdische beweging voor veel mensen in Europa een bron van hoop, ze wordt zelfs in enige mate geromantiseerd. Gaat het hier nog steeds om een klassieke nationale bevrijdingsbeweging?
De PKK wordt door Europa en de VS aangemerkt als een ’terroristische organisatie’. Wat betekent dit? De Koerdische beweging is een grote nationale beweging die actief is in 4 landen: Syrië, Iran, Irak en Turkije. De PKK is een gewapende politieke organisatie. Als men wapens gebruikt, wordt men altijd van terrorisme beschuldigd.
Maar de term wordt meestal gebruikt voor kleine groepen die enkel door middel van terreur aan politiek doen. Hier hebben we ook een grote partij die 6 miljoen stemmen heeft gehaald (de HDP). Dat is iets heel anders dan bijvoorbeeld de Rote Armee Fraktion in Duitsland. We moeten goed het onderscheid maken.
In Frankrijk zijn er mensen binnen radicaal-links die denken aan het organiseren van een campagne om wapens en geld te sturen naar de PKK, zoals indertijd gedaan werd voor Vietnam en bij de onafhankelijkheidsstrijd van Algerije.
Tegen Daesh heeft de PKK vliegtuigen nodig, niet het soort wapens dat Europees radicaal-links zou kunnen sturen. Tijdens de Algerijnse bevrijdingsstrijd zette de Vierde Internationale een kleine wapenfabriek op aan de grens. Maar in dit geval heeft Rusland al wapens geleverd aan de PKK. De VS hebben 50 ton militair materiaal geleverd. En naarmate de Koerdische strijders terrein winnen, winnen ze ook wapens, voertuigen en financiële middelen. Het zelfde geldt voor Daesh.
Maar, vergeleken met andere conflicten in het Midden-Oosten is het Koerdische verzet, in Kobane in het bijzonder, met de deelname van vrouwen en het volk, van politiek belang. Dat moeten we niet tekort doen. Tegelijkertijd zijn de relaties met andere politieke groepen in Rojava problematisch. Recent hebben Assyriërs geprotesteerd tegen de Koerdische strijders. Sinds korte tijd gebruikt de Koerdische beweging de term ‘Syrische Democratische Krachten’ met de wil om Arabieren, Assyriërs en Turkmenen te integreren. Dat is een feit, maar in wezen draait het om een nationale beweging die onderhandelt met Assad, met Hollande, met de VS en Rusland.
Wat zijn de betrekkingen tussen de Koerdische beweging en Turks links?
Turks links is niet sterk genoeg om militair, materieel en politiek de Koerdische beweging te ondersteunen. Kleine organisaties steunen de PKK volledig. Dat is hun keuze. Yeniyol heeft in plaats van dergelijke onvoorwaardelijke steun te geven op 7 juni en 1 november opgeroepen om op de HDP te stemmen en een onafhankelijke campagne te voeren. Helaas was het na 10 oktober en de aanslag in Ankara niet meer mogelijk om campagne te voeren voor de verkiezingen van 1 november – voor ons en voor de HDP.
Maar we moeten niet vergeten dat de PKK deel uitmaakt van het Midden-Oosten. Voor hen is de prioriteit niet Turkije, maar Syrië. In Syrië heeft de PKK de ruimte gevonden om internationale legitimiteit te verwerven.
Wil de PKK het voorbeeld van Noord-Irak navolgen?
Barzani [leider van de Koerdische Democratische Partij in Irak en de president van de Koerdische autonome regio in Irak] is een conservatief. De PKK was oorspronkelijk een marxistische beweging. Het gaat om twee verschillende stromingen die met elkaar wedijveren om de leiding van de Koerdische natie. Daarom is Syrië heel belangrijk voor de PKK maar Irak is een ander verhaal. Met Rojava kan de PKK nationale en internationale legitimiteit verwerven. Als ze een autonome regio opbouwen in Syrië kunnen ze direct een deel van de Koerdische natie vertegenwoordigen terwijl ze nu, in de ogen van de wereld, slechts een gewapende organisatie zijn.
De situatie in Turkije
Na de verkiezingen van 1 november in Turkije, spraken sommige commentatoren van een terugkeer naar stabiliteit. Wat denk jij?
Dat idee hebben we altijd afgewezen, Erdogan won de verkiezingen met een zeer rechts, nationalistisch en autoritair verhaal. Het is logisch dat hij na de verkiezingen op hetzelfde pad door zal gaan. Op het moment is de politieke situatie erger dan voor 1 november maar het zal zich verder ontwikkelen.
Zien we een terugkeer naar het niveau van het geweld tegen de Koerdische beweging van de jaren ‘90?
We kunnen de huidige situatie niet vergelijken met die van 25 jaar geleden. De situatie is geheel anders. Ten eerste heeft de HDP tussen de 5 en 6 miljoen stemmen verworven. Ten tweede is de wereld veranderd. Rusland speelt een andere rol dan in de jaren ‘90 en de PKK is sterker. Toen bestond de PKK in de bergen, tegenwoordig is zij deel van het dagelijks leven. In feite is de beweging nu 35 jaar oud. Er zijn zeker veel Koerden die kritiek hebben op de PKK en die de standpunten van de PKK niet delen maar deze mensen zijn ook tegenstanders van de Turkse staat. Men beseft terdege dat ook als de PKK fouten maakt, de daden van de Turkse staat een vreselijke tol eisen.
Tegenwoordig zijn de nationale en internationale machtsverhoudingen anders. Ondanks alles, en ook al is het nu moeilijk voor te stellen, kan er binnen enkele maanden weer sprake zijn van onderhandelingen. In 2012 verklaarde de PKK een revolutionaire volksoorlog. Er vielen honderden doden, misschien wel duizend, en een paar maanden later riep Abdullah Öcalan op tot onderhandelingen. De Turkse staat kan de onderhandelingen bevriezen maar gooit ze niet in de prullenbak, de onderhandelingen kunnen steeds weer hervat worden.
Hoe bekritiseren Koerden de PKK?
Kritiek richt zich vooral op de Turkse regering, maar afgelopen jaar waren er onderhandelingen die brede steun kregen. Nu is er veel onbegrip. De HDP heeft tweemaal de kiesbarrière doorbroken, dat is een groot succes. De HDP heeft meer zetels dan de fascistische MHP, het is de derde partij van het land, een van de vicevoorzitters van het parlement is lid van de HDP en toch wil de PKK de gewapende strijd voortzetten, waarom? De HDP heeft 59 zetels, op 7 juni was dat 80 zetels. Moeten het er eerst 500 worden? Dat is onmogelijk, zelfs de AKP heeft geen 500 zetels. Na de verkiezingen van 7 juni sprak een van de PKK-leiders zich uit en verklaarde dat 13 procent niet genoeg was, dat de HDP met een juiste tactiek 20 procent had kunnen halen. Iedereen weet dat dit onmogelijk is! 20 procent is enorm, dat is vergelijkbaar met Podemos. Maar dit soort uitspraken toont aan dat voor de leiding van de PKK het succes van Selahattin Demirtas en van de HDP geen goed nieuws is.
Waar het de PKK om gaat, is Syrië, net zoals dit geldt voor Erdogan. Van haar kant verklaarde de HDP tijdens de verkiezingen dat ze een partij wil worden die aanwezig is in heel Turkije en een politiek voert voor heel Turkije. Die positie vond een zekere weerklank, ook al heeft de partij dit ondertussen laten varen.
Er bestaan dus tegenstellingen in de Koerdische beweging?
Dat is normaal, er bestaan twee polen; een van parlementaire politiek en deelname in sociale bewegingen en een van gewapende strijd die zich richt op de geopolitiek van het Midden-Oosten. Het is moeilijk de twee te combineren. En het is algemeen bekend dat de militaire leiders enigszins neerkijken op de civiele politiek.
De laatste tijd heeft de HDP haar profiel enigszins gewijzigd, en heeft ze zich meer gericht op de nationale kwestie, op de Koerdische kwestie. Blijft Turks links de HDP steunen?
Erdogan heeft een duidelijke positie. Links is tegen Erdogan en steunt ondanks alles de Koerdische beweging. Laten we niet vergeten dat de repressie vreselijk is. Dit is geen gevecht in de bergen tussen het leger en de guerrilla. Talrijke kinderen en bejaarden zijn al gedood, het is vreselijk. De regering heeft geen werkelijke reden om wijken en steden te ruïneren, om de mensen op dergelijke wijze te beschieten. De PKK heeft fouten gemaakt, maardie zijn niks vergeleken met wat Erdogan doet.
Wat is de toekomst van de sociale bewegingen in Turkije? Er vallen bijna dagelijks doden, maar in Istanboel en de grote steden is er geen massaal protest.
Men moet proberen de straat op te gaan, maar dit is zeer moeilijk. Eerst had men tijd om bijeenkomsten te houden waar, voordat de politie de aanwezigen gewelddadig uit elkaar joeg, gesproken kon worden. Nu zijn zelfs bijeenkomsten verboden. Er is in feite sprake van een noodtoestand. De meest basale democratische rechten zijn niet van kracht, Erdogan beslist alles. De twee journalisten die nu vastzitten bijvoorbeeld, dat zijn geen radicaal-linkse activisten. Hun krant, Cumhuriyet, is een van gevestigde kranten in Turkije. Maar ongelooflijk genoeg worden zij ervan beschuldigd geen journalisten maar ‘geheime agenten’ te zijn. Van welke staat dan? Een geheim agent werkt voor een staat!
Wat kan er vanuit Europa gedaan worden om Turks links en de Koerdische beweging te steunen?
In principe is het moeilijk steun te geven als er geen echte beweging gaande is. Men moet zeker in actie komen tegen de IS en tegen de repressie tegen de Koerdische beweging, maar dat moet politiek zijn. Het heeft geen zin om te proberen wapens te leveren, stuur medicijnen, dat is nuttiger.
Dit interview is afgenomen door Pierre Reip en verscheen eerder op de Franse site Révolution Permanente. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.
