Voor de revolutie werkte Khalil als publicist. Na het uitbreken van de opstand tegen het regime van Assad, vormde hij samen met andere oppositie-leden de ‘Linkse Coalitie’. Zijn echte naam en nadere details zijn verborgen ter bescherming van zijn familie die nog steeds vastzit in het krijgsgebied. Een gesprek over Syrisch links en het systeem van Assad.
Hoe verging het linkse partijen onder de Ba’ath-Partij?
De Assad-dicatuur vervolgde onafhankelijke politieke partijen, wat er ook voor zorgde dat de aanhang van deze partijen sterk verminderde. Voor partijen was er slechts een mogelijkheid; zich aan te sluiten bij het ‘Nationale Progressieve Front’, de bond die geleid wordt door Assad’s Ba’ath-Partij. Dit blok ontstond al in 1972, kort na de machtsovername door Hafiz al-Assad. In de jaren tachtig sloten zich ook enkele communistische partijen aan bij het Front.
Dit soort onderwerping van onafhankelijke partijen loonde zich voor het regime omdat het bijdroeg aan de fragmentatie van de oppositie. Binnen de linkse partijen leidde het tot conflicten en splitsingen, voornamelijk tussen de leiders en de basis, want de meeste gewone leden waren ertegen dat hun partij zich onderwierp aan de Ba’ath-Partij. Natuurlijk stonden ze allemaal onder aanzienlijke druk; het regime stelde hen voor de keuze tussen genadeloze vervolging of aansluiting bij het Front. En sommige mensen hadden de illusie door aansluiting misschien echt aan politiek te kunnen doen. Maar in feite speelden ze het regime in de kaart en hun politiek werd van inhoud ontdaan.
Voornamelijk in het Westen houdt een deel van traditioneel links de Ba’ath-partij zelf voor een progressieve partij. Wat is jouw mening daarover?
Als de dictatoriale, onderdrukkende politiek van de Ba’ath-partij progressief is, moet dit Europees links eens nadenken over wat zij progressief noemen.
Je moet begrijpen dat veel daden van het regime erop gericht zijn een bepaald imago te creëren. Neem bijvoorbeeld de claim progressief te zijn. Dit betekent niet dat dit imago veel met de werkelijkheid van doen heeft. Een dictatuur vernietigt de fundamenten van een samenleving. Een dictatuur betekent ten eerste corruptie en daarnaast versterkt zij reactionair denken onder de bevolking door de repressie die ze oplegt.
Zou een progressieve partij zoveel gevangenen en gevangenissen hebben? Dit zijn politieke gevangenen die vastzitten vanwege hun mening. Daarbij komt nog dat besluiten ook niet intern, binnen de partij gevormd worden – de Ba’ath-partij is gemonopoliseerd door het het Syrische regime.
Bovengenoemd reactionaire denken werd in het bijzonder op het platteland nog verder versterkt door het feit dat deze gebieden volledig verwaarloost werden. Al onder Hafiz en nog meer onder Bashar werden geloof en religie in deze gebieden machtiger. En dat zijn slechts enkele voorbeelden.
Waarom deed het regime niks tegen de corruptie waar zoveel mensen over klaagden?
De corruptie komt niet voort uit het volk, het regime heeft de corruptie over het land verspreid; het is een middel om de eigen heerschappij te vestigen. Het heeft ervoor gezorgd, dat er mensen zijn die profiteren van dit corrupte bewind en deze profiteurs zullen dit bewind dan ook verdedigen. Het bestaan van de corruptie is een garantie voor het voortbestaan van het regime. Zolang er profiteurs zijn, kan het regime op ondersteuning rekenen.
Voor 2011 werkte je als publicist?
We probeerden vooral literaire en sociaalwetenschappelijke studies en intellectuele vertogen te verspreiden.
Niet makkelijk in een land als Syrië…
Het was een voortdurend gevecht met de censuur. Die beslist wat je mag publiceren en je medewerkers moeten de richtlijnen van de censuur volgen. Maar vaak zijn de censors zelf zo bang zelf een fout te begaan, dat ze de regels nog strikter toepassen. Dat is een goede illustratie van de heerschappij van Assad. Bij veel mensen leidt dit ertoe dat ze alleen de publicatie van onschuldige zaken aanvragen. Soms komt de toestemming veel te laat, soms helemaal niet. Soms waren enkele zinnen die hen niet aanstonden reden genoeg. Als een publicatie van ons verboden werd, probeerden we deze onder een andere naam in het buitenland te drukken en het land in te smokkelen. Kritische boeken, met een politieke of intellectuele meerwaarde, of boeken over het heersende regime produceren was een enorme uitdaging. We werden voortdurend gevolgd en moesten ons regelmatig melden bij de geheime dienst. Er is een heilige drie-eenheid waarover niet gepubliceerd mocht worden; religie, politiek en seks.
Wat gebeurt er met een land dat zijn intellectuele discussie onderdrukt?
Nou ja, dat zou de afgelopen jaren meer dan duidelijk moeten zijn geworden.
Waarom heb je je in 2011 aangesloten bij de protesten?
Een merkwaardige vraag; dit was niet iets waar ik lang over na hoefde te denken. Op alle vlakken wees ik dit regime al zo lang af. Alle genoemde redenen dwongen mij ertoe deel te nemen aan de revolutie. Als ik niet deel had genomen, was ik niet mezelf geweest. Ik kon geen andere positie innemen.
Andere linkse mensen hadden aanvankelijk meer twijfels.
Zij hadden een politieke depressie doorleefd die zo lang duurde dat deze plotselinge gelegenheid hen verlamde. En anderen waren van mening dat het politieke programma van deze zeer spontane en diverse revolutie te onduidelijk was. Er waren mensen die stelden dat een revolutie zonder duidelijk programma geen succes kon hebben. Absurd genoeg leidde dit ertoe dat deze linkse partijen, die pretendeerden het volk te vertegenwoordigen, zich slechts zeer laat of helemaal niet aansloten bij de revolutie.
Hier was het fundamentele probleem dat sommige mensen heel andere opvattingen hadden over onder andere de revolutie. In mijn ogen waren ze reactionair. Ondanks het het dictatoriale en onderdrukkende regime, waren er mensen die erover twijfelden om zich aan te sluiten en al helemaal bij een beweging tegen een vijftig jaar oude dictatuur.
Je kan je niet voorstellen, hoe het was om tijdens de demonstratie op straat te lopen. Het was een aanblik die ongeloof opriep; ‘is het werkelijk mogelijk dat ik, in dit land, mijn vuist kan heffen en om vrijheid kan roepen?’.
Heeft links zo haar legitimiteit verspeeld?
Volgens mij had in deze spontane situatie niemand ook maar enige legitimiteit onder de bevolking. Links niet en rechts ook niet. Er waren taken die vervuld moesten worden en velen hebben dat te laat gedaan. Maar we kunnen niet eenvoudig zeggen dat ‘links haar legitimiteit verloor’, of de ruimte om invloed te verwerven, verloor.
Alle krachten die nog bestaan, hebben nog een kans. Zolang deze linkse ideeën verspreid zijn, zolang er mensen zijn die erin geloven en in het raamwerk van de revolutie werken. En de gevangenen zitten vol met dit soort mensen, gewone individuen en partijleden.
En het linkse ideeëngoed vestigde zich ook in de beweging, er zijn linkse activisten die in het begin van de revolutie aan de lokale basiscomités deelnamen en meewerkten in de lokale zelfbesturen. Dit gaat niet noodzakelijk over partij-leden maar over ‘linkse ideeën’ en deze werden door veel menen vertegenwoordigd in de revolutie.
Je hebt ook deelgenomen aan het oprichten van de Syrische Linkse Coalitie. Wat was het idee achter deze coalitie, hoe werkte ze?
Die coalitie brengt linkse krachten en individuen samen zodat zij een grotere rol kunnen spelen. De doelen zijn de doelen van de revolutie; wij steunen de roep van het volk om een staat waarin vrijheid en waardigheid bestaan en zijn daarnaast van mening dat de economische kant van de revolutie en de levensomstandigheden van mensen meer aandacht moeten krijgen.
Praktisch gezien organiseerden we bijeenkomsten en discussies en namen we deel aan demonstraties. Ook gaven we een maandelijks analytisch tijdschrift uit, ‘Links’, (Al-Yasari) genoemd. Later vormde zich ook de ‘Syrische Revolutionaire Jeugd’ waar we mee samengewerkt hebben.
Anders dan veel andere groepen stonden jullie ook vanaf het begin afwijzend tegenover de invloed van buitenlandse mogendheden.
Wij wezen buitenlandse inmenging af en waren tegen de militarisering en bewapening van de revolutie. Wij wisten dat gewapende strijd niet het terrein is van ons of van het Syrische volk, maar van het regime. Wij geloofden niet dat buitenlandse inmenging in het beste belang van de mensen was – en we zien nu dat we daar gelijk in hadden.
Deze ellende begon met het regime, dat door buitenlandse mogendheden ondersteund wordt en later ook met delen van de oppositie die buitenlandse steun verlangden, zoals de Syrische Nationale Raad. We zien nu de vernieling die daaruit volgde. In het begin van de revolutie maakten we een fundamentele analyse van het denken en optreden van het regime en we wisten hoe het op de revolutie zou reageren. Onderdrukking, wapens en milities zijn de instrumenten van het regime.
Hoe is het jullie na 2011 vergaan?
Veel leden van onze coalitie of van de Revolutionaire Jeugd waren onderworpen aan dezelfde repressie als alle anderen die in beweging kwamen voor de revolutie in Syrië; arrestatie, marteling, verdrijving. In het begin had het regime het op de burgers voorzien om de revolutie richting een gemilitariseerd conflict te drijven. Wij wisten dat daarom juist burgeractivisten opgesloten worden. Het regime wilde voorkomen dat er werkelijk civiel activisme zou bestaan. Het regime gaf totaal geen ruimte meer om politiek actief te zijn, we moesten ons verbergen, anderen werden gedood. Vandaag vrezen we voor het lot van mensen die nog in Syrië zijn.
Wat is er over van de revolutie?
De mensen. Degenen die aan de revolutie deelnamen en nog overleven, blijven bij de eisen waar wij in het begin de straat voor op gingen. Wij houden daaraan vast, ondanks het extreme geweld.
Zie jij, gezien de sterke groei van het fundamentalisme, nog kans om deze geest weer terug in de fles te krijgen?
Ik ben er vast van overtuigd dat zonder hun buitenlandse geldschieters, dit fundamentalisme bij lange na niet zo sterk zou zijn als ze nu is. De jihadi’s maakten geen deel uit van de basis van de Syrische samenleving of van de revolutie. We hadden altijd al zeer religieuze gemeenschappen, maar die zijn niet zo radicaal. Maar zolang de situatie in Syrië blijft zoals ze is, zo lang er zoveel bloed vergoten wordt, zo lang zullen deze radicale krachten sterk worden. En zelfs als de buitenlandse geldstroom zou staken, dan zouden deze groepen natuurlijk niet zomaar verdwijnen, maar ze zouden wel aan betekenis verliezen.
Maar momenteel worden slechts de stemmen van het regime of van de radicalen gehoord. En het regime heeft zelf bijgedragen aan het versterken van deze krachten – de groepen die het regime eerder gebruikte in Irak en elders. En het was het regime dat in 2011 als eerste dergelijke radicale krachten vrijliet uit de gevangenis. Deze mensen hebben toen de fundamentalistische groepen georganiseerd.
De dominante rol die deze groepen nu spelen, komt hen alleen toe omdat zij de slagvelden beheersen. De civiele krachten zijn er nog, maar hoe kan, zolang ze met zoveel geweld geconfronteerd worden, het civiele gezicht van de revolutie zich weer tonen?
Dit interview verscheen oorspronkelijk op Adopt a Revolution. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.
