Nadat Bart De Wever faalde, stelde de koning eerst Charles Michel (MR) aan als informateur en droeg nadien Charles Michel en Kris Peeters op om een homogeen rechtse regering te vormen op federaal vlak. De twee heren gaan op zoek naar een meerderheid bestaande uit NVA, Open VLD, CD&V en de MR. Overeenkomstig de dictaten van het IMF, de Europese Centrale Bank en de Commissie is het uitdiepen van de besparingen aan de orde van de dag. Niet enkel op het federale niveau maar ook in de gewesten. Niet enkel in Vlaanderen, maar ook in Wallonië en Brussel…waar de PS aan het roer staat. We hoeven ons geen enkele illusie te maken: de sociaaldemocratie heeft geen alternatief. Zoals in 1982-87 zal ze “op het balkon” blijven staan, in de hoop zo binnen vijf jaar een deel van hun kiezers die ze verloren hebben aan PTB-Gauche d’Ouverture terug te winnen. De aanpak van “allemaal samen voor een politiek alternatief” is meer dan ooit de enig mogelijke strategie voor de arbeidersbeweging.
Een gepeperd menu
De pro-patronale krant L’Echo (9 augustus) maakte een inventaris op van de “zware dossiers” die de kern uitmaken van het programma van de “Zweedse” coalitie. Ter herinnering, de regering (welke dan ook) moet 17 miljard € besparen tijdens een legislatuur van 5 jaar. Dit is de voorwaarde “sine qua non” om binnen de verbintenissen te blijven van het Europese budgettaire besparingsverdrag (TSCG), dat alle partijen hebben goedgekeurd, met de vinger strak op de naad van de broek. Het menu om dit objectief te bereiken belooft gepeperd te worden. Oordeel zelf:
– Energie: Michel en Peeters zouden voorstellen om Doel 4 (ligt nu stil omwille van mogelijke sabottage)en Tihange 3 langer open te houden, en zelfs al overeen gekomen zijn om Tihange 1 tien jaar langer open te houden. Deze onverantwoordelijke beslissing zal natuurlijk verpakt worden met mooie woorden over de veiligheid van de electriciteitsvoorziening van het land, maar de motivatie ligt elders, en GDF-Suez wrijft zich in de handen: op 31 juli laatsleden liet het Franse dagblad Les Echos weten dat het stilleggen van Doel 3 en Tihange 2 elke maand een negatieve impact zou hebben van 40 miljoen euro op de resultaten van de groep…
– Openbare diensten: De onderhandelende partijen spelen met het idee om de familiejuwelen te verkopen, anders gezegd de participaties van de staat in bepaalde ondernemingen die in publieke handen zijn (Belgacom bijvoorbeeld), of die gered werden met overheidsgeld (BNP-Paribas-Fortis). De vermindering van de schuld wordt hier als voorwendsel gebruikt. Het is niet echt een valabel voorwendsel aangezien met de huidige rentevoeten, het rendement van de betreffende ondernemingen…hoger ligt dan de financiële kost van de schuld. De grond van de zaak is de neoliberale wil om het operatieveld van het kapitaal uit te breiden.
– Lonen: De toekomstige regering zal “ het automatische karakter van de indexering van de lonen niet in vraag stellen”, aldus Charles Mischel. Ze gaan eerder verder op de door de regering Di Rupo ingeslagen weg: opgelegde blokkering van de lonen en aanpassingen aan de samenstelling van de “huishoudkorf”. Meer nog, nieuwe aanvallen op het indirecte gedeelte van het loon zitten in de pijplijn: men heeft eens te meer “lastenverlagingen” aangekondigd, die gecompenseerd worden door een verhoging van de BTW of door een “ecologische fiscaliteit.
– Werkloosheid: Volgens L’Echo zouden Michel en Peeters niet voorstellen de uitkeringen te beperken in de tijd. Deze eis staat goed en wel en het programma van N-VA en van Open VLD, maar men moet de vakbonden niet te hard kwaad maken. Beweging.net – het vroegere ACW dat verbonden blijft met de CD&V – heeft al genoeg narigheid moeten slikken. Om de stigmatisering van werklozen te benadrukken neemt rechts er genoegen (!) mee om hen gemeenschapsdiensten op te leggen, en zelfs een versnelde vermindering van hun uitkeringen.
– Fiscaliteit: Buiten de overheveling van een gedeelte van de “arbeidskost” naar de indirecte belastingen (de meest onrechtvaardige, laten we dit nogmaals herhalen), timmeren de onderhandelaars aan een verlaging van de nominale belastingschalen van de ondernemingen. De liberalen en de N-VA zouden ten andere de afschaffing bepleit hebben van bepaalde aanslagvoeten. Goed om weten, is dat de formateurs er aan denken de belastingvrije inkomensdrempel te verhogen, een deel van de notionele interestenveloppe richting de KMO’s te heroriënteren (nieuwe fiscale voordelen op investeringen, en zelfs gedeeltelijk een bepaalde progressiviteit in de belastingen herintestellen (nota bene: deze aankondiging is in tegenspraak met de afschaffing van bepaalde schalen, wat de echte bedoeling duidelijk aangeeft: het verder gaan met voordelen te verschaffen aan de ondernemingen en de rijken, maar door bepaalde correcties door te voeren vooral de bevolking kalm te houden).
– Pensioenen: L’Echo blijft hier grotendeels over op de vlakte, maar we weten nu al dat het een heet dossier zal zijn tijdens de heropening van het parlement: de “Zweedse” coalitie zou het werk dat onder “het strikje” is aangevat, willen verderzetten, d.w.z. de effectieve loopbaan verlengen en de gelijkgestelde jaren aanpakken, zonder de ernstige bedreigingen te vergeten die geplant zijn tegen de pensioenregeling in de openbare sector.
– Gezondheid: De groeinorm van de uitgaven in de gezondheidssector was al door de regering Di Rupo beperkt: in 2013 werd die vastgelegd op 2%, terwijl de uitgaven in de loop van de jaren 2006-2011 met 4% waren gestegen. L’Echo denkt te weten dat Michel en Peeters er aan denken om er nog eens met de schaaf over te gaan.
– Stakingsrecht: Last but not least, zal de vraag gesteld worden om een minimumdienstverlening op te leggen aan de NMBS in geval van staking…
Centrum-rechts in de continuiteit van het “Centrum-Centrum”
Kort gezegd, er wordt opnieuw een besparingsoffensief van formaat voorbereidt op federaal niveau. Terzelfdertijd gaat het aanspannen van de broeksriem verder en met meer nadruk op het niveau van de gewesten. De Vlaamse regering die geleid wordt door Geert Bourgeois kondigde een beknibbeling aan van 5 miljard tijdens de legislatuur , meer in het bijzonder in de culturele sector en in de betoelaging van de verenigingen. Een goede manier om het uitgebreide verenigingsleven lam te leggen. De budgettaire plannen van de Waalse en Brusselse regering zijn nog niet precies bekend, maar we mogen geen enkele illusie koesteren dat ze het anders gaan aanpakken, want de overdracht van bevoegdheden in het kader van de zesde staatshervorming behelst ernstige “saneringen”. Het is vanzelfsprekend dat de PS en zijn partners deze zullen aanvaarden met alle respect voor de neoliberale logica.
Tijdens het lezen van het artikel in L’Echo was het frappant om vast te stellen op welk punt de maatregelen die door de formateurs van een toekomstige centrum-rechtse regering naar voor worden geschoven gelijklopend zijn met die die door de vorige “centrum-centrum”-regering (zoals Di Rupo ze omschreef) werden genomen. Zeker, het gaat hier alleen nog maar over de schets van een regeringsprogramma, maar toch hebben we de indruk dat de toekomstige regeringspartners zowel tot een strategie willen komen waarmee ze hard kunnen toeslaan als een taktiek willen volgen die vermijdt dat ze te snel en te ver te gaan.
Een reden voor deze relatieve voorzichtigheid is dat hun wagentje nogal fragiel is, vooral langs Franstalige kant, waar gezien de weigering van Cdh om deel te nemen aan regering de “Zweedse coalitie” niet meer dan 20 Franstalige verkozenen heeft op 63 (van de MR). Langs Vlaamse kant is rechts uiteraard hegemonisch en het dossier-ARCO geeft aan de Cd&V een afdoend drukkingsmiddel op Beweging.net, maar Peeters moet wel voorkomen Beweging.net te veel tegen de haren in te strijken.
Noteer wel dat terwijl Bart DeWever zijn “informateursnota” aan het opstellen was, ook de NV-A zich achter deze politiek schaarde, meer bepaald door geen frontale aanval op de index in te zetten: dit detail toont eens te meer zijn tactische bekwaamheid aan, die van hem een geduchte tegenstander van de arbeidersbeweging maakt. Maar de relatieve voorzichtigheid van Michel en Peeters heeft een andere verklaring: de vorige regeringscoalitie heeft het terrein zo goed klaargemaakt dat rechts geen brutale ruk naar rechts nodig heeft. Zij kan zich tevredenstellen met een verdiepen van hun beleid. Op dit punt verschilt de situatie met die van 1982, toen de regering Martens-Gol zich bediende van volmachten om drie indexsprongen en een ganse reeks andere maatregelen van sociale achteruitgang op te leggen.
Sociaaldemocratie: terugkeer naar de taktiek van het toekijken vanop het balkon
De huidige situatie herinnert ons echter ook in een ander opzicht aan die van 30 jaar geleden: de politiek van de sociaal-democratie. Van 1982 tot 1986, toen het land een belangrijke golf van strijd en stakingen over zich heen kreeg, bleven de PS en de Sp.a “op het balkon” (de uitdrukking komt van Guy Spitaels, de toenmalige voorzitter van de PS). Zij wezen op het feit dat, zodra rechts haar vuile werk zou hebben uitgevoerd, het volkse electoraat hen een verkiezingsoverwinning zou bezorgen, zodat zij terug aan de macht zouden komen. Deze cynische berekening bleek overduidelijk juist en het is zeer duidelijk dat hun voorganger vandaag Di Rupo, Magnette en co inspireert: zij hopen dat de aanvallen van de rechterzijde zullen werken als een bestraffing, die de linkse kiezers zal overtuigen om naar de sociaal-democratische schoot terug te keren, en zo de bokaal van PTB-GO te ledigen.
Links moet ook lessen trekken uit dit nog niet zo ver verleden. In 1993 lanceerde de regering met socialistische deelname het “Globaal Plan”. De vakbonden in gemeenschappelijk front sloegen terug met een 24-urenstaking zonder weerga in de sociale geschiedenis van ons land.
Spijtig genoeg bleef deze beweging zonder vervolg. De syndikale leidingen wilden hun “politieke vrienden” in de regering niet in gevaar brengen, met als gevolg dat het Plan volledig werd uitgevoerd. Deze bittere nederlaag creëerden de voorwaarden voor de aanvallen die nadien kwamen (Generatiepact bijvoorbeeld) en het aan de macht blijven van de sociaaldemocratie tot op heden, in coalities die meer en meer openlijk neoliberaal waren.
Morgen, bij de start van het nieuwe werkjaar, zal het zeer vlug duidelijk zijn dat we eens te meer zullen moeten vechten en dit in de meest brede eenheid. Maar opdat deze strijd tot op het einde zal worden gevoerd en ze niet zou stilvallen uit schrik dat ze op niets zal uitdraaien, zijn er twee zaken nodig, die met elkaar verbonden zijn: een samenhangend programma van antikapitalistische structuurhervormingen en een politiek antwoord dat toelaat om een regering in het vooruitzicht te stellen die even trouw is aan de wereld van de arbeid als degenen die we nu al meer dan dertig jaar kennen, trouw waren aan de bazen.
Een deel van de syndikale linkerzijde heeft deze dubbele noodzakelijkheid nu al begrepen. Hiervan getuigen de twee brochures die door het ABVV van Charleroi-Sud Hainaut werden verspreid, na hun ”oproep van 1 mei 2012”. Het succes van de PTB-GO-lijsten in Wallonië en Brussel is een eerste stap, mee dankzij meer bepaald de investering van linkse syndicalisten. De omstandigheden moedigen aan om deze strijd verder te zetten door de sociale- en politieke strijd te benadrukken. De komende weken zal de SAP-LCR zich er op toeleggen om de andere linkse krachten te overtuigen, in het bijzonder haar partners in de schoot van Gauche d’Ouverture. Want de centrale kwestie blijft dat de vraag “hoe de politieke opening (voor radikaal links) van 25 mei verbreden?” zich onvermijdelijk verbindt met die andere vraag: “ Hoe de syndicale linkerzijde verbreden?”
