Als een van zijn laatste lumineuze vondsten verklaarde Theo Francken, Staatssecretaris voor Asiel en Migratie, «cursussen respect voor vrouwen» te willen instellen voor asielzoekers. Met dit voorwendsel stigmatiseert hij, handig gebruik makend van de context van het veiligheidsbeleid en islamofobie, opnieuw migranten als macho-mannen en onderworpen vrouwen. Tegelijk zet hij een asiel- en migratiebeleid voort dat fundamentele rechten aan de laars lapt, en ontloopt hij de collectieve verantwoordelijkheid die de ganse maatschappij, en in de eerste plaats de overheid, draagt tegenover geweld tegen vrouwen. Dus laat het ons inderdaad over respect hebben!
Populisme en kolonialisme
Met zijn populistische uitlatingen – waarbij we ons best mogen afvragen waar hij de middelen zal halen, op een moment dat zelfs de taallessen voorzien in de integratiecursussen er onvoldoende krijgen – zorgt Francken voor polemiek (1) Maar tegelijk scoort hij ongetwijfeld bij een deel van het publiek. Zijn idee speelt immers in op de angst die bij een deel van de bevolking leeft, op het fantasme van de “horden vreemdelingen die hier invallen” en “onze waarden bedreigen”, en bovenal “onze” vrouwen. Het ligt ook in het verlengde van de paternalistische en kolonialistische opvattingen van degenen die het noodzakelijk vinden deze “barbaarse” volkeren te “beschaven”. Een aantal mensen zijn er voorstander van in het naïef geloof dat zulke cursussen effectief de rechten van de vrouwen kunnen versterken.
Het moge duidelijk zijn dat de uitgesproken intentie slechts een politiek correct voorwendsel is om op onhandige wijze, maar niettemin met een zeker succes, een veel minder lovenswaardige doelstelling te maskeren. De aankondiging richt zich enkel op mannelijke asielaanvragers, en komt er bij toeval in een context die volledig wordt gevormd door het veiligheidsbeleid, toenemend racisme en islamofobie, slechts enkele weken na de aanslagen in Parijs en enkele dagen na de gewelddadige seksistische aanvallen die met Nieuwjaar in Duitsland plaats vonden. Telkens weer werden personen van buitenlandse afkomst, in het bijzonder moslims, met de vinger gewezen. Amalgamen worden snel gemaakt. En Francken doet er nog een schep bovenop. Dat is niet onschuldig. De staatssecretaris grijpt hier terug naar beproefde methoden: anderen maakten al gebruikt van vrouwenrechten om discriminerende maatregelen te promoten, zoals het verbod op het dragen van een hoofddoek. Met zijn uitlatingen wil Francken aanhang winnen voor de politiek in de mode van “uitgekozen migranten”, controle van de grenzen, inperken van rechten van migranten, maar ook voor een beleid van meer politie en leger in de straat, van inperken van onze vrijheden in naam van de veiligheid, enz.
Als hij echt zou willen…
Als hij echt respect zou willen tonen voor vrouwen, zou Theo Francken kunnen beginnen met maatregelen aan te nemen die binnen zijn bevoegdheden liggen om het leven van migrante vrouwen in België makkelijker te maken, maatregelen die feministes, migranten en verenigingen die rond de problematiek actief zijn, al jaren vragen. Zo zou hij bijvoorbeeld waardig onthaal kunnen voorzien voor asielzoeksters, door plekken te voorzien waar vrouwen zich veilig voelen. Een bezorgdheid die hem duidelijk vreemd was toen hij deze zomer, onder druk van de solidariteit van heel wat burgers, tijdelijke plaatsen voor pre-onthaal installeerde in de WTC-toren in Brussel, waar de bedden vlak bij elkaar werden geplaatst in een gemeenschappelijke slaapzaal. Is het verwonderlijk dat heel wat vrouwen niet happig waren om naast perfect onbekenden te slapen, des te meer als je de lijdensweg kent die velen onder hen hadden ondergaan?
Als Theo Francken zo tuk is op cursussen, zou hij er ook kunnen invoeren voor de medewerkers van de Dienst Vreemdelingenzaken, opdat gender-ongelijkheid echt in aanmerking zou worden genomen in de beoordeling van asielzoeksters. Een deel onder hen verlaat effectief hun land omwille van het gender-gerelateerde geweld dat ze er moesten ondergaan. En niet allemaal komen ze hierdoor in aanmerking voor asiel, bovenal zij die uit landen komen die door de Belgische staat als “veilig” worden bestempeld, en waarvan de inwoners geen asielrecht in België kunnen verkrijgen. Wel, voor vrouwen bestaat er geen enkel veilig land!
Naast de kandidates voor asiel, zou Theo Francken eindelijk ook een antwoord kunnen bieden op de ontoelaatbare situatie waarin vrouwen verkeren die slachtoffer zijn van partnergeweld, en waarvan de verblijfstittel afhangt van gezinshereniging. Deze moeten 3 tot 5 jaar gehuwd blijven om hun verblijfstittel te behouden. Ze hebben dus de keuze om ofwel hun gewelddadige echtgenoot te verlaten, en hun papieren te verliezen, of hun papieren te behouden door in een hel te blijven leven. Om de rechten van vrouwelijke migranten en vrouwen in het algemeen te respecteren en vooruit te helpen, is er dus inderdaad heel wat nodig, en bovenstaande voorstellen zijn er maar een paar uit een lange lijst.
Is er hier al gelijkheid?
Francken is natuurlijk helemaal niet bezorgd om de rechten van migrante vrouwen. Dat is niet bepaald nieuws. Maar betekent dit dat hij wel wakker ligt van de rechten van Belgische vrouwen door te laten verstaan dat hij hen wil beschermen tegen barbaarse gewoonten, alsof ze een waardevolle kudde zijn? Door het voor te stellen alsof Belgische vrouwen gelijke rechten hebben als mannen, omdat ze mogen werken (sic!), toont de staatssecretaris vooral zijn gebrek aan kennis over de dagelijkse realiteit voor de helft van de bevolking. Het is moeilijk over gelijkheid te praten als je weet dat er een loonkloof is tussen beide seksen van 22%, dat een kwart van de vrouwen verklaart slachtoffer te zijn geweest van verkrachting door de partner, dat 157 vrouwen in 2013 omkwamen in een context van huiselijk geweld, dat slechts 32% van de tussenkomsten in informatieve uitzendingen op radio en televisie van vrouwen kwamen.
Maar ook hier is Francken allesbehalve een uitzondering. Er zijn er andere die zich specialiseren in het simpelweg ontkennen van seksistische discriminaties. En de opeenvolgende regeringen nemen maatregel na maatregel die de ongelijkheid nog verdiepen door hun specifieke gevolgen voor vrouwen, zoals bv. de beperking in de tijd van de inschakelingstoelage voor werklozen (65% vrouwen), de vermindering van de gewaarborgde inkomensgarantie voor deeltijds werkenden (80% vrouwen), de « modernisering » van de berekening van de lonen die het risico inhoudt de loonkloof nog te vergroten door premies te bevoordelen tegenover het barema, enz. Deze paar voorbeelden alleen al tonen aan dat het niet respecteren van vrouwen niet enkel een kwestie is van asielzoekers, verre van.
De vaststelling dat seksistische discriminaties en geweld maar al te zeer aanwezig zijn in België in alle culturen, leeftijdsgroepen en sociale klassen bracht sommigen ertoe te suggereren dat de “cursussen respect” van Francken best zouden uitgebreid naar de ganse bevolking. Het moge duidelijk zijn dat een algemene, intensieve sensibilisering rond seksisme, vanaf jonge leeftijd, uitgewerkt door de vrouwenbewegingen die het best geplaatst zijn om pertinente en efficiënte vormingen op te zetten, en van voldoende middelen voorzien, zeker kan helpen om naar meer gelijkheid te gaan. Maar zelfs in de best denkbare omstandigheden mogelijk komt het veranderen van gedrag door sensibilisering neer op het op individuele schouders laten berusten van een samenlevingsfenomeen dat op collectieve wijze moet worden aangepakt.
De overheden moeten dringend structurele maatregelen nemen om de rechten, autonomie en waardigheid van alle vrouwen te waarborgen, door het opsporen en elimineren van alle bestaande vormen van discriminatie, in de openbare instellingen en het beleid, en door de voorwaarden tot stand te brengen van het beter herkennen van machistisch geweld, van een efficiënte strijd tegen de onstrafbaarheid van geweldplegers, van individuele ondersteuning van slachtoffers. Ook hier is de lijst van concrete maatregelen die kunnen genomen worden behoorlijk lang. Het is door zich op dit pad te begeven, en enkel dan, dat de regering en haar vertegenwoordigers het zich kunnen veroorloven het over respect voor vrouwen te hebben zonder zich in weerzinwekkende hypocrisie te hullen.
Noten:
1) Zie de reacties van Vie Féminine, Femmes Prévoyantes Socialistes, Amnesty International, VOK, Femma, Zij-kant, Ella,… Zie ondermeer: http://archief.sap-rood.org/seksueel-geweld-mag-niet-herleid-worden-naar-een-cultuur-die-zogenaamd-eigen-is-aan-asielzoekers/
