De Amerikaanse president Donald Trump zet in op escalatie om zijn geopolitieke tegenstanders af te schrikken en binnenlandse critici de mond te snoeren. Deze strategie versterkt de spanningen tussen de Verenigde Staten en hun geopolitieke concurrenten. Dit vergroot de kans op escalatie.
Twee maanden na zijn inauguratie liet Trump zien dat hij niet terugdeinst voor escalatie. Op 6 april werden 59 Tomahawkraketten afgevuurd op de Syrische luchtmachtbasis Shayrat. Enkele dagen later volgde het nieuws dat de Verenigde Staten een vliegdekschip naar Noord-Korea sturen. Eerder had de Amerikaanse marine al aangekondigd vliegdekschepen naar de Zuid-Chinese Zee te sturen.
Een week na de aanval op Shayrat zette de Amerikaanse luchtmacht in Afghanistan de zwaarste conventionele bom uit haar arsenaal in, voor het eerst in de geschiedenis. De Massive Ordnance Air Blast (MOAB) is meer dan 9 meter lang en weegt bijna 10 ton. De MOAB – met de illustere bijnaam Mother of all Bombs – werd aan het begin van de Irak-oorlog ontwikkeld met als belangrijkste doel de vijand angst aan te jagen. Destijds zette de regering- Bush de bom niet in uit angst dat er te veel burgerslachtoffers zouden vallen.
De omstandigheden waarin Donald Trump dit wapen alsnog heeft ingezet, zijn veelzeggend. De MOAB werd gebuikt tegen strijders van Daesh (Islamitische Staat) in een tunnelcomplex in de provincie Nangarhar. In Afghanistan is Daesh echter relatief onbelangrijk. Volgens het Amerikaanse leger bestaat de Afghaanse afdeling van Daesh uit enkele honderden strijders. Met tienduizenden strijders vormt de Taliban een veel grotere bedreiging.
Naser Kamawel, een politicus uit de provinciale raad van Nangarhar, plaatste vraagtekens bij de aanval. ‘Als er rond de 90 strijders van Islamitische Staat waren, waarom konden onze eigen Afghaanse troepen hen niet in een militaire operatie uitschakelen – waarom moest er zo’n grote bom worden gebruikt?’ De keuze voor de Afghaanse Daesh als doelwit duidt erop dat de aanval niet bedoeld was om de oorlog in Afghanistan te winnen, maar om tegenstanders van de Verenigde Staten wereldwijd angst aan te jagen.
Belangen
Terwijl hun luchtmacht een conventioneel massavernietigingswapen inzette, beweerden de Verenigde Staten in Syrië uit humanitaire overwegingen te opereren. Volgens Trump heeft ‘de aanval op kinderen een grote impact’ op hem gehad. Dezelfde Trump probeerde echter meerdere keren om specifiek Syrische vluchtelingen buiten de deur te houden. De belangen van de bevolking hebben sowieso nooit een rol gespeeld bij de Amerikaanse interventie in Syrië.
Volgens de Amerikaanse journalist Anand Gopal hebben de VS vanaf het begin geprobeerd ‘de Syrische revolutie en burgeroorlog te controleren om te voorkomen dat de uitkomst direct tegengesteld zou zijn aan Amerikaanse belangen. De centrale Amerikaanse belangen in Syrië zijn: één, ISIS en vergelijkbare groepen verslaan; en twee, het overeind houden van het netwerk van dictaturen en marionetten in de regio, specifiek Jordanië, Saoedi-Arabië, Egypte en Qatar. Brede revolutionaire bewegingen zijn een directe bedreiging voor dit project, vooral wanneer ze de mogelijkheden laten zien voor het omverwerpen van vazalstaten en het vervangen ervan door onafhankelijke staten.’
‘Een succesvolle revolutie in Syrië – vooral een buiten Amerikaanse controle – zou een diepgaand effect hebben op de hele regio, waaronder de Amerikaanse vazalstaten. Hoewel de VS graag zouden willen dat Assad opstapt, verkiezen ze de handhaving van het regime-Assad boven een potentieel revolutionair alternatief van onderaf.’
Met de aanval wil Donald Trump volgens Gopal in de eerste plaats laten zien dat de Verenigde Staten nog steeds de lakens uitdelen. ‘Dat het regime [van Assad] wapens gebruikt waarvan de VS hebben bepaald dat ze buiten de grenzen van de acceptabele oorlogvoering liggen is een belediging voor de Amerikaanse geloofwaardigheid en hegemonie. De Amerikaanse aanval was bedoeld om een duidelijk signaal af te geven dat haar macht niet betwist mag worden door welke speler in de regio dan ook, of dat nu de oppositie in Syrië is, of het regime-Assad’.
De Libanese socialist en Midden-Oostendeskundige Gilbert Achcar onderschrijft deze lezing. Volgens hem was de aanval voornamelijk ‘ongelofelijk klein’. De boodschap van de aanval was niet dat Assad moest stoppen met het terroriseren van de Syrische bevolking – dat kan immers ook met conventionele wapens – maar dat Assad binnen de kaders moet blijven die door de Verenigde Staten zijn vastgesteld.
Geopolitiek
Deze boodschap was niet alleen gericht aan Assad. Op het moment van de aanval zat Trump aan tafel met de Chinese president Xi Jinping. China heeft meerdere keren een veto gebruikt in de Veiligheidsraad om pogingen Assad onder druk te zetten tegen te houden. Maar met zijn aanval zette Trump de Veiligheidsraad – en dus China – buitenspel. Hij gaf daarmee het signaal af dat hetzelfde zou kunnen gebeuren als bijvoorbeeld Noord-Korea in zijn ogen te ver gaat.
Trump kiest over de gehele linie voor escalatie om geopolitieke concurrenten te laten inbinden. Dat is in feite een terugkeer naar de neoconservatieve strategie van George W. Bush, waarin de Amerikaanse hegemonie wordt gehandhaafd op basis van militaire superioriteit. In Afghanistan en Irak bleek echter al dat die superioriteit op zich niet voldoende is voor echte controle.
In eigen land kreeg Trump brede politieke steun voor de aanval. De Republikeinse senator John McCain – een fel criticus van Trump – en voormalig Democratisch presidentskandidaat Hillary Clinton reageerden enthousiast. De Democratische senatoren Elizabeth Warren en Bernie Sanders hadden weliswaar kritiek op de procedure, maar vonden eveneens dat met Assad moest worden afgerekend voor de chemische aanval op Khan Sheikhoun. Deze steun valt samen met de normalisering van de regering-Trump in de Amerikaanse media. Het liberale magazine New Republic kopte bijvoorbeeld: ‘De generaals hebben hun oorlog met Trump gewonnen’.
De achterliggende gedachte is dat de degradatie van campagneleider Steve Bannon – afkomstig van de extreem-rechtse website Breitbart – en de raketaanval erop duiden dat de generaals James Mattis en H.R. Mc- Master – respectievelijk minister van Defensie en nationaal veiligheidsadviseur – en Trumps schoonzoon en adviseur Jared Kushner achter de schermen de touwtjes hebben overgenomen van de alt-right. In werkelijkheid is Trump niet ‘ingedamd’ door weldenkende vertegenwoordigers van de heersende klasse, maar de gevestigde orde accepteert hem steeds meer.
Escalatie
De Amerikaanse socialisten Eric Ruder en Alan Maass waarschuwen dat de aanval het gevaar van verdere escalatie met zich meebrengt. ‘Trump mag denken dat een beperkte aanval zijn tegenstanders kan terugdringen, maar de vrij veilige, eenmalige inzet van luchtmacht heeft over het algemeen weinig blijvende militaire impact gehad. Wat gebeurt er de volgende keer dat Assad een slachting aanricht, wellicht niet met verboden chemische wapens, maar met vatbommen – het favoriete wapen van de regering? Kijkt de regering- Trump dan de andere kant op, voert ze nog een beperkt “demonstratief” bombardement uit, of wordt de interventie uitgebreid? Dit is waarom de logica van escalatie inherent is aan aanvallen, zelfs wanneer ze “demonstratief” zijn.’
Joseph Daher en Frieda Afary van de Alliantie van Syrische en Iraanse Socialisten voegen hieraan toe dat de ‘recente Amerikaanse aanvallen op Mosul, Aleppo en Raqqa – waarvan verondersteld wordt dat ze bedoeld zijn om ISIS te stoppen – grote aantallen burgerslachtoffers hebben veroorzaakt. Het zijn de dodelijkste aanvallen sinds de VS in 2014 hun luchtaanvallen in Syrië begonnen. Ze laten zien dat grotere Amerikaanse interventie in Syrië alleen maar zal leiden tot meer dood en vernietiging.’
In plaats van escalatie heeft de Syrische bevolking een staakt-hetvuren nodig en een einde aan alle buitenlandse interventie. Zonder de steun van Rusland, Iran, Hezbollah en Iraakse milities was het regime van Assad allang gevallen. Dit zal uiteraard niet van de ene op de andere dag gebeuren. We moeten er daarom in de tussentijd voor pleiten vluchtelingen onvoorwaardelijk op te nemen en de middelen die nu worden ingezet om dood en verderf te zaaien te gebruiken voor humanitaire hulp.
Maar alleen op basis van de-escalatie kan er weer ruimte ontstaan voor de democratische initiatieven die de Syrische revolutie aan de grond lange tijd hebben gekenmerkt. Daarbij is het van belang te begrijpen dat de situatie in Syrië niet op zichzelf staat. Dit betekent dat we moeten eisen dat er een einde komt aan wapenleveranties aan landen als Saoedi-Arabië, Qatar en Turkije, die deze wapens gebruiken om de bevolking van Jemen en de Koerdische gebieden te terroriseren. Ook moet er een eind komen aan de steun voor dictaturen als Egypte en Marokko, die de revolutionaire bewegingen in eigen land keihard onderdrukken.
Zoals de Verenigde Staten bang zijn dat een succesvolle revolutionaire beweging van onderaf in Syrië zou kunnen overslaan naar de Amerikaanse marionetten in de regio, kan een heropleving van de revolutionaire beweging in andere landen in de regio de Syrische revolutie uit het defensief trekken.
Trumps pokerspel in Azië
Over de hele wereld wakkert Donald Trump geopolitieke spanningen aan om de Amerikaanse militaire dominantie in de wereld te doen gelden. In Azië organiseerde hij vorige maand een standoff met Noord-Korea.
Met het falen van de Noord-Koreaanse kernproef op 16 april lijkt het onmiddellijke gevaar van een militair conflict te zijn afgewend. Maar met Trumps buitenlandpolitiek zijn nieuwe crises slechts een kwestie van tijd.
Trumps vice-president Mike Pence waarschuwde dat ‘het tijdperk van strategisch geduld’ met de Noord-Koreaanse kernproeven voorbij was. Dat zei hij tijdens een bezoek aan de ‘gedemilitariseerde zone’, een dunne strook die Noorden Zuid-Korea van elkaar scheidt sinds de Korea-oorlog van 1950-53. Sinds die oorlog is Zuid-Korea een van de belangrijke Amerikaanse bondgenoten in Azië.
De VS en Zuid-Korea hielden afgelopen maand de grootste gezamenlijke militaire oefeningen ooit. Meer dan 17.000 Amerikaanse en 300.000 Zuid-Koreaanse troepen namen deel. Voor de oefeningen had Trump een marinevloot, waaronder het supervliegdekschap USS Carl Vinson, naar het Koreaanse schiereiland laten opstomen.
De ‘oorlogsspelen’ waren zowel een propagandistisch staaltje machtsvertoon als een militaire oefening. De Noord-Koreaanse dictator Kim Jong-un reageerde met de belofte dat hij een vernietigende slag zou uitdelen als de spanningen verder zouden oplopen.
Noord-Korea is sinds de Koude Oorlog steeds verder geïsoleerd geraakt en is kernwapens gaan ontwikkelen om zijn internationale positie te versterken. Vorig jaar heeft het land twee kernbommen getest, maar de kernproef van afgelopen maand mislukte.
Raketschild
De VS zijn begonnen met de bouw van het THAAD-raketschild in Zuid- Korea. China probeert ondertussen om zijn bondgenoot Noord-Korea in het gareel te brengen, maar heeft zich ook krachtig uitgesproken tegen het afweersysteem.
Bronnen binnen het Pentagon en de inlichtingendiensten meldden vorige maand aan NBC News dat er wordt gedacht aan ‘nieuwe opties’. Dat zijn oude plannen als ‘zwaardere sancties om Noord-Korea af te snijden van het mondiale financiële systeem,’ maar ook agressieve plannen, ‘waaronder het stationeren van Amerikaanse kernwapens in Zuid- Korea of het liquideren van dictator Kim Jong-un’. Trumps gevaarlijke spel gaat over veel meer dan Noord-Korea.
De Zuid-Chinese Zee is een centrum van oplopende interimperialistische spanningen waarin de VS, China, Japan en andere landen met elkaar concurreren. De USS Carl Vinson en THAAD zijn vooral bedoeld om een signaal af te geven aan China. Zo heeft het raketschild een bereik tot ver in Chinees territorium.
Sinds het eind van de Koude Oorlog zijn de VS geconfronteerd met toenemende concurrentie van opkomende machten als China. De VS hoopten hun positie met bruut militair machtsvertoon te versterken, maar de vernederende nederlaag in Irak had het tegengestelde effect. Obama veranderde de koers, hij legde meer nadruk op regionale bondgenootschappen en verschoof de focus van zijn buitenlandbeleid naar Azië – China is de grootste rivaal van de VS.
Trump wil terug naar de unilaterale politiek die we kennen van de Irak-oorlog onder Bush en hoopt dat zijn machtsvertoon een signaal afgeeft aan zijn rivalen. Dit zal geen enkel probleem oplossen, maar maakt dodelijke confrontaties wel veel waarschijnlijker. Dit laat de realiteit van imperialisme zien: onze machthebbers riskeren miljoenen levens voor hun belangen.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu.
Manifestatie Trump not welcome
Woensdag 24 mei, om 17u, vertrek Brussel Noord. De SAP roept mee op om zo massaal mogelijk aan deze betoging deel te nemen. Wij spreken af vanaf 16u30, onderaan de trappen van Brussel Noord.
