De voorbije weken leek de politiek van Erdogan en zijn eenpartijstaat op het eerste gezicht op zijn minst irrationeel.
Er werd een Russisch vliegtuig neergeschoten bij de grens tussen Syrië en Turkije, wat een nooit geziene crisis tussen de twee landen veroorzaakte. Twee gekende journalisten werden aangehouden, beschuldigd van spionage en van “landsverraad” omdat ze video’s en foto’s hadden verspreid en wapenleveringen hadden onthuld (door de inlichtingsdiensten) aan jihadisten die vechten tegen het Assad regime.
Twee dagen later werd Tahir Elçi, een bekend verdediger van de mensenrechten en van de vrede en stafhouder in Diyarbakir, vermoord op straat door een kogel in het hoofd tijdens een schietpartij tussen Koerdische milities en de politie. Eén maand eerder werd hij vervolgd omdat hij verklaard had dat de PKK geen terroristische organisatie is. Dit alles in een situatie van avondklok, met de inzet van politiebrigades bestaande uit islamitische/fascistische “antiterroristen” ( de “Esedullah”-brigade) en het vernielen van hele wijken in het noordelijk deel van Koerdistan (in Turkije).
Binnenlandse repressie
Dit alles is natuurlijk niet erg samenhangend wanneer men vergeet wat de achtergrond is. Het is dankzij dit klimaat van burgeroorlog (wat ook wraakmaatregelen vanwege de gewapende Koerdische beweging uitlokt), van gewelddadige repressie tegen elk sociaal en politiek protest, van criminalisering en fysisch geweld tegen de (gematigde) oppositiepers, dat de AKP erin geslaagd is 49,5% van de stemmen te behalen bij de verkiezingen van 1 november. Dat is een winst van 5 miljoen kiezers in 5 maanden tijd (op 7 juni behaalde de AKP 40,8%).
De repressie, het autoritarisme, het nationalisme, de criminalisering van elke oppositie die wordt afgeschilderd als een steun aan de PKK en aan de “gelijkaardige” terroristische organisatie – de Broederschap van Fethullah Gülen, een vroegere bondgenoot maar nu de ergste vijand van Erdogan – hebben winst opgeleverd en Erdogan ziet dus geen enkele reden om een stap achteruit te zetten in die politiek zowel op binnenlands vlak als internationaal. Het is de chaos die hij geschapen heeft die hem toelaat zijn politiek overwicht in de maatschappij en ook in zijn partij, de AKP, te behouden en zelfs te versterken waardoor alle concurrentie onmogelijk wordt.
Op buitenlands vlak, een strategie met bijbedoelingen
Erdogan en zijn AKP aarzelen niet om de militaire spanningen te vergroten, enerzijds om hun electorale basis te verstevigen maar vooral ook om invloed te kunnen uitoefenen op de verdeling van Syrië in verschillende etnisch/confessionele gebieden. Het regime van Erdogan wil in de eerste plaats kost wat kost beletten dat de regio van Azaz tot Jarablus – nu onder de controle van Daesh – in de handen valt van de PYD-PKK, dit is namelijk het enige deel van de grens met Syrië dat niet in handen is van de Koerdische strijdkrachten. Dit zou een grote hinderpaal zijn voor Erdogan’s verhoopte overheersing over de Soennitische zone na een opsplitsing van Syrië.
De kwestie van het neergeschoten Russisch vliegtuig toont natuurlijk duidelijk de totaal tegenovergestelde strategieën van Rusland en van Turkije. Maar dit incident moet ook worden gezien als een wraakmaatregel tegen de Russische bombardementen op de jihadistische groepen ( al-Nusra, Ahrar al-Sham, jihadisten, Tsjetsjenen, Marokkanen, Oeigoeren, …) in deze soennitische zone. Er zijn ook de wraakmaatregelen waarvan de economische gevolgen slecht werden ingecalculeerd… Bovendien is de belangrijke aanwezigheid van onze Turkmeense “landgenoten” in het gebombardeerde gebied gebruikt als nationalistisch voorwendsel voor de binnenlandse publieke opinie.
We hebben gezien dat Turkse troepen recent nabij Mossoel werden ingezet ( gebruik makend van de spanningen tussen Barzani en de PYD). Ankara hoopt, na alle geleden nederlagen, door een machtsontplooiing opnieuw invloed te verwerven in Syrië. In dat kader rekent Turkije erop dat zijn Westerse bondgenoten, die doodsbang zijn voor de vluchtelingencrisis en die de mensenstroom onder controle willen krijgen, de ogen zullen sluiten voor Turkse militaire avonturen en ook voor de toenemende antidemocratische maatregelen binnen Turkije zelf.
