De Russische president Vladimir Poetin heeft een sterk argument tegen de regering in Kiev: uiterst-rechts heeft flink wat invloed in die regering. Het is een sterk propagandawapen in het oosten en zuiden van Oekraïne: de aanbidders van fascist Stepan Bandera zijn aan de macht. Maar intussen wordt Poetin aanbeden door uiterst-rechts in Rusland zelf en krijgt hij volop steun van uiterst-rechtse partijen uit de EU.
Het brede gamma van Russische ultranationalisten steunt Poetin in zijn “patriottisme” dat gewoon een voortzetting is van het Russische chauvinisme. Zowel tsaar Nicolaas I als Stalin zijn Poetins boegbeelden van dit chauvinisme dat Lenin in zijn “testament” zo uitdrukkelijk veroordeelde. Poetin kan daarbij rekenen op al wat reactionair is, de clerus van de Russisch-orthodoxe kerk en Poetins jeugdige fanclub ‘Nasji’ voorop. Ze koesteren de Russische “ziel die wijlen Alexander Solzjenitsyn en zovele andere Russische grote schrijvers zo nauw aan het hart lag.
Euraziaten
Dat “patriottisme” heeft een nieuw kleedje, het Euraziatisme, met als een van de “ideologen” Aleksander Doegin, hoofd van de faculteit sociologie aan de Staatsuniversiteit in Moskou. Zijn belangrijkste medestander is Ivan Demidov, een van de denkers van Poetins partij “Verenigd Rusland”. Zij pleiten voor een groot Euraziatisch imperium met Rusland als kern, dat een conservatief tegengewicht moet vormen voor de decadente Noord-Atlantische zone.
Tot die Euraziatische wereld behoren volgens Doegin de Turkse wereld in het Midden Oosten en Centraal-Azië, een deel van de Arabische wereld en Iran. Doegin leidde jarenlang uiterst-rechtse bewegingen, hij bestempelde nazi-leider Reinhard Heydrich als een voorbeeldig ‘Euraziaat’. Doegin betreurt dat het fascisme elders ontspoorde, maar ziet is Rusland de kans op een authentiek fascisme…
Het Kremlin moet dan ook de nieuwe regeerders in Kiev de les niet lezen. Het gaat Poetin en co niet om het gevaar van uiterst-rechts, alleen zijn de Oekraïense fascisten door de geschiedenis vooral (naast antisemitisch) anti-Russisch. In het oosten zijn openlijke fascisten opgedoken aan de zijde van de pro-Russische actievoerders, daar heeft Moskou geen problemen mee.
Lega en Le Pen
Dat Euraziatisme kan op sympathie rekenen bij talrijke uiterst-rechtse bewegingen in de EU, zoals in Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Hongarije, het Verenigd Koninkrijk, België…
Eind vorig jaar was de Lega Nord in Turijn gastheer van een congres van uiterst-rechtse partijen over Europa. Naast gebruikelijke gast Gerolf Annemans (Vlaams Belang) waren daar ook Geert Wilders (Nederlandse PVV), vertegenwoordigers van de Oostenrijkse FPÖ, het Franse Front National (FN) én van “Verenigd Rusland”. Viktor Zoebarev, parlementslid van Verenigd Rusland, sprak de congressisten toe over gezinswaarden, vaderlandsliefde, het geloof, immigratie… allemaal punten waarin we elkaar kunnen vinden, aldus Zoebarev.
Er zijn nauwe “Euraziatische” banden tussen Russisch en Italiaans uiterst-rechts. “Eurasia” is een Italiaans tijdschrift over geopolitiek dat, de naam zegt het, de Euraziatische gedachte promoveert. Op de website van Eurasia vinden we onmiddellijk de naam van medewerker Doegin.
Eerder in 2013 was de leidster van het Franse FN, Marine Le Pen, met veel egards in Moskou ontvangen. Niemand minder dan de voorzitter van de Doema (Kamer van volksvertegenwoordigers), Sergej Narysjkin, liet zich fier met Le Pen fotograferen bij haar bezoek aan de Doema . Na haar zegen aan de annexatie van de Krim bij de Russische Federatie, werd ze deze maand een tweede keer met open armen ontvangen. Narysjkin feliciteerde haar met het succes bij de gemeenteraadsverkiezingen van eind maart. En hij wenste haar een nog groter succes bij de EU-parlementsverkiezingen van mei. Diverse medewerkers van het FNB lobbyen zowel in Parijs als Moskou voor een sterkere Frans-Russische samenwerking, onder meer op het vlak van “gemeenschappelijke waarden” die ze bedreigd zien door onder meer het homohuwelijk.
Soevereinisten
Moskou rekent op een succes van “Eurosceptische” partijen, zoals het FN, bij de EU-parlementsverkiezingen. Die partijen steunen immers grotendeels de aanpak van Moskou in het Oekraïens conflict – en meestal ook in Syrië. Begin maart had Moskou diverse van die partijen uitgenodigd als waarnemers bij het referendum op de Krim over aansluiting bij de Russische Federatie. De meeste stuurden hun kat (van het Vlaams Belang gingen er drie tegen de zin van Annemans toch naartoe), maar ze keurden de annexatie wel goed. Voor Moskou zou een succes van de “soevereinisten” hoe dan ook een verdere, weliswaar beperkte, verzwakking van de EU betekenen – en dat is altijd meegenomen.
Onder die “soevereinisten” speelt Nederlander Geert Wilders een steeds grotere rol. Zijn ‘russofilie’ blijft beperkt tot verwijten dat de EU de schuld draagt voor alle ellende in Oekraïne. Nigel Farage van de Britse UKIP heeft dan weer bewondering voor de manier waarop Poetin de kwesties Syrië en Oekraïne aanpakt. “Hij is de wereldleider die ik het meest bewonder”, aldus Farage. “Maar het betekent niet dat ik achter zijn politiek sta”, voegde hij er voorzichtig aan toe. Als Engelsman voelt Farage zich erg weinig betrokken bij een Euraziatisch project.
Bijval voor Poetin ook bij uiterst-rechts in Slovakije en vooral in Hongarije. Jobbik, 20 % van de stemmen bij de recente parlementsverkiezingen, ziet de EU helemaal niet zitten. De Hongaren zijn volgens Jobbik geen Europeanen, zij prediken het “pantoeranisme”, de unie van alle volkeren afkomstig ooit uit de Aziatische steppen. Jobbik zit wel niet op dezelfde lijn als Wilders, Lega Nord en Le Pen, want het ziet helemaal niets in de islamofobie van die groepen. Integendeel, Jobbik ziet in een militante islam een medestander tegen de (multiculturele) globalisering en de euro-atlantische “decadentie”.
Zoals de regerende partij Fidesz zetten ze zich af tegen het “euro-atlantisme” van de EU. Voor hen zijn de EU en de Navo allianties die tegen de belangen van het Hongaarse volk ingaan. Jobbik is voor nauwere relaties met “het oosten”, wat zowel Iran, Turkije, Centraal-Azië als Rusland betekent. Ook Jobbik geeft de schuld voor de Oekraïense crisis deels aan het Westen. Het werpt zich ook, zoals Fidesz, op als beschermer van de Hongaarse minderheid in de Oekraïense Karpaten die door het Oekraïense chauvinisme zou bedreigd zijn.
Hypocrisie
Moskou heeft goede redenen om de uiterst-rechtse invloed in Kiev aan te klagen. Het zou echter veel geloofwaardiger zijn indien het niet in hetzelfde bedje ziek was. Want zowel in de Russische Federatie zelf als in de rest van Europa bakt het Kremlin zoete broodjes met uiterst-rechts. Samen tegen de “decadentie”, zoals rechten voor holebi’s, voor chauvinisme-patriottisme, tegen diversiteit. Het gaat om een door en door reactionaire verstandhouding, Moskou heeft geen enkel recht om zich op te werpen als een baken tegen het fascisme.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Uitpers.
foto : Jan-Philipp Strobel / DPA / AFP
