De voorverkiezingen voor de Democratische kandidaat voor het presidentschap van de Verenigde Staten zijn uitgelopen op een nek-aan-nek race tussen Hillary Clinton en Bernie Sanders. Een paar maanden geleden leek Clinton nog de gedoodverfde Democratische kandidaat maar ondertussen heeft Sanders bewezen een geduchte tegenstander te zijn. Dat een zelfverklaarde ‘democratic socialist’ voor veel Democratische kiezers een serieuze kandidaat is, komt voor veel mensen als een verrassing.
Die verrassing is niet het minst onder de partijtop van de Democraten. In deze kringen werd Sanders gezien als een eeuwige outsider wiens campagne gedoemd was te verliezen. Sanders was lange tijd een onafhankelijke senator maar besloot zich kandidaat te stellen voor de Democraten in plaats van deel te nemen namens een derde partij. Aanvankelijk zag de Democratische partijtop Sanders als een middel om de linkervleugel van de partij binnen boord te houden; Sanders heeft al verklaard dat hij als hij geen kandidaat zal worden, hij zijn supporters op zal roepen op Clinton te stemmen.
Het succes van Sanders stemt de partijtop van de Democraten, die vrijwel geheel aan de kant van Clinton staat, echter niet vrolijk. In de woorden van de linkse Amerikaanse publicist Doug Henwood komt het pleidooi voor Clinton neer op: ‘She has experience, she’s a woman, and it’s her turn.’ Haar campagne probeert Clinton neer te zetten als de gedoodverfde volgende Amerikaanse president. Een kandidatuur die letterlijk afhangt van het opgooien van een muntje, zoals in delen van Iowa waar Clinton en Sanders evenveel stemmen kregen, heeft moeite zo’n aura van onvermijdelijkheid uit te stralen. De Democratische partijtop heeft de aantrekkingskracht van Sanders onderschat.
Dit heeft hij gemeen met de huidige voorzitter van de Britse Labourpartij. Net zoals Sanders was Jeremy Corbyn jarenlang een politieke outsider. Corbyn was dan wel lid van een van de twee grote partijen in Groot-Brittannië, maar binnen Labour was hij deel van een gemarginaliseerde linkervleugel die door de partijtop gezien werd als een overblijfsel uit het verleden. Vervelend maar ongevaarlijk. Corbyn’s kandidatuur voor het voorzitterschap werd ook gesteund door Labour-politici die zich ideologisch eerder verwant voelen met Tony Blair. Een kandidatuur van Corbyn zou, zo dachten deze politici, de verkiezing van het partijvoorzitterschap meer geloofwaardigheid geven omdat er dan duidelijke ideologische verschillen waren tussen de kandidaten. Dat Corbyn daadwerkelijk zou winnen was nooit de bedoeling. Sindsdien doet de Blair-stroming in Labour grote moeite om haar eigen voorzitter onderuit te halen.
Naast overeenkomsten zijn er natuurlijk grote verschillen tussen de twee. Sanders is in wezen een gematigde sociaaldemocraat en zich zou in veel opzichten prima thuis kunnen voelen in de Nederlandse PVDA – in sommige opzichten, zoals zijn sterke steun voor de Israëlische staat, zou hij daar zelfs op de rechtervleugel staan. Corbyn is veel linkser dan Sanders, vertaald naar Nederlandse omstandigheden bijvoorbeeld, haalt hij de SP links in.
Beide politici staan echter links van wat door allerlei experts, commentatoren en andere ‘serieuze’ mensen als aanvaardbaar wordt beschouwd. Corbyn en Sanders laten zien hoe groot de kloof is tussen gevestigde politici en de basis van de partijen die ze zeggen te vertegenwoordigen. Het verrassende succes van beide toont hoe onvrede en de wens naar een meer gelijkwaardige samenleving ondergronds voort blijft borrelen. Af en toe wordt deze onvrede zichtbaar, in bijvoorbeeld de grote studentenprotesten in Groot-Brittannië een paar jaar geleden of Occupy in de VS. Veel van de supporters van Corbyn en Sanders werden voor het eerst politiek actief in deze bewegingen.
Er zijn nog meer overeenkomsten tussen de twee. Beide zijn witte mannen op leeftijd (Corbyn is 66, Sanders 74) en vertegenwoordigen gevestigde partijen. Hun succes toont niet alleen de kracht van sociale onvrede in hun landen, maar ook het onvermogen van activisten om iets daadwerkelijks nieuws op te bouwen. Voor radicaal-linkse activisten blijft de enorme taak liggen om die kloof te overbruggen.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Grenzeloos.
