• FRANÇAIS (LCR)

sap-rood.org

SAP

antikapitalistische lenteschool 2017
  • home
  • Wie zijn wij?
    • SAP
    • Uitgavenfonds Ernest Mandel
  • België
    • politiek
    • syndicaal-sociaal
    • verkiezingen 2014
  • internationaal
    • Afrika
      • Algerije
      • Burkina Faso
      • Egypte
      • Kenia
      • Marokko
      • Soedan
      • Tunesië
    • de Amerika’s
      • Argentinië
      • Bolivië
      • Brazilië
      • Chili
      • Colombia
      • Cuba
      • Ecuador
      • Guatemala
      • Haïti
      • Honduras
      • Mexico
      • Peru
      • Puerto Rico
      • Venezuela
      • Verenigde Staten (VS)
    • Azië
      • Cambodja
      • China
      • Filippijnen
      • Maleisië
      • Pakistan
      • Thailand
      • Vietnam
    • Europa
      • Italië
      • Luxemburg
      • Nederland
      • Noorwegen
      • Oekraïne
      • Portugal
      • Rusland
      • Schotland
      • Slovenië
      • Spaanse Staat
      • Turkije
    • internationale instellingen
    • Midden-Oosten
    • Oceanië
  • themas
    • antifascisme
    • antiracisme
    • cultuur
    • ecologie
    • economie
    • feminisme
    • geschiedenis
    • biografieën
    • jongeren
    • LGBT+
    • migratie
    • strijd en bewegingen
    • Uitgavenfonds Ernest Mandel
  • onze blogs
    • Ida en Evie schrijven
    • blog Flor Vandekerckhove
    • blog Marijke Colle
    • blog Pips Patroons
  • linkse linkjes
  • e-shop

Vlaamse patatten-mystiek

22 oktober, 2015 door Pips Patroons

AntwerpenHet hedendaagse Vlaamse land verschilt in menig opzicht van het vooroorlogse Vlaanderen, zowel cultureel als globaal maatschappelijk. Het minderwaardigheidsgevoel tegenover de Franse cultuur is vrijwel verdwenen. Wallonië is het arme broertje geworden. Vlaanderen is bekend in Frankrijk voor zijn theater, de Antwerpse modewereld maakt zich een naam, de restaurants en bistro’s staan goed aangeschreven, het muziekleven heeft een kwalitatieve sprong voorwaarts gemaakt, qua uitvoering, dirigenten en muzikanten.

De rooms-katholieke Kerk die eens op het platteland, maar ook in de stad, bepaalde hoe het hoorde, heeft die positie nagenoeg totaal moeten prijsgeven. Ongehuwde koppels, “onwettige” kinderen, homoseksuele huwelijken, abortus, etc. worden door het gros van de bevolking aanvaard. Mijn moeder, geboren in 1913, was het dertiende kind in een arm Antwerps ambachtelijk arbeidersgezin. Welke vrouw is vandaag nog bereid om kinderen aan de lopende band te produceren? De vrouwen hebben zich in aanzienlijke mate geëmancipeerd.

Maar niet alle culturele eigenheden zijn uitgewist. Het Vlaamse nationalisme is niet dood, maar voert een ander leven. Het vooroorlogse gedachteleven leeft bewust voort in een actieve uiterst rechtse minderheid, en diffuus in bredere lagen van de bevolking die nog steeds een band hebben, al was het maar doorheen de familie, met het reactionaire verleden.

Allerlei zich progressief voelende Vlaamse intellectuelen kunnen niet volledig afstand nemen van hun fascistisch gezinde, racistische voorgangers in de strijd voor wat de “Vlaamse ontvoogding” heet, en dit ondanks hun dwalingen en hun zogenaamd idealisme. De collaboratie met de nationaalsocialistische bezetting is, bij gebrek aan een oprechte discussie, nog steeds een struikelblok. Hier en daar in de kleine gemeenten staan monumenten die deze “voorgangers” huldigen.
Maar hoe sterk de cultuur vandaag in zoveel opzichten verschilt van de jaren dertig, werd mij duidelijk bij het lezen van de literatuur van die tijd. Hun geschriften zijn doordrongen van Vlaamse wrok, het verwerpen van de moderniteit, de angst voor het seksuele, een zeer benepen religieus gevoel, een veroordeling van de stad als oord des verderf, etc. Niet alle auteurs sloten zich daar natuurlijk bij aan. Onder de niet-religieus gerichte auteurs hoeven we maar aan Paul Van Ostaijen, Victor Brunclair of Willem Elsschot te denken. Gerald Walschap, hoewel afkomstig uit de katholieke wereld, durfde tegen bisschoppelijke schenen trappen.
Maar vele schrijvers en dichters zweefden in een ingebeeld mystiek-katholiek Vlaanderen. Als een voorbeeld hiervan neem ik De Aarde roept, een roman uit 1936 van Ernest Van der Hallen (1898-1948), een Lierenaar die niet gecollaboreerd heeft, maar wel behoorde tot de reactionaire katholieke stroming van die tijd. Walschap noemde Van der Hallen een wijwaterpisser en dat was hij inderdaad. Hij werd beïnvloed door de ideeën van de Duitse jongerenbeweging Quickborn, een soort katholieke “Wandervogel”, die zich onder leiding van Romano Guardini bezig hield met spel, sport en theologisch onderricht en een Europese uitstraling kreeg.

In 1927 was EvdH medestichter van de strijdbare katholieke kunstenaarsgroep De Pelgrim, waarin o.a. Felix Timmermans, Renaat Veremans, André Demedts en Dirk Vansina actief waren, naast de pompeus prekerige uiterst rechtse windblaas Cyriel Verschaeve. Ze beloofden met hun werk Gods naam te verheerlijken en door hun kunst getuigenis af te leggen van hun “geloof”.

Wat denkt EvdH nu over de wereld? De stad met haar fabrieken en de arbeiders die er werken zijn de broedplaats van het goddeloze. Die kennen geen hoger, geen subliem ideaal. “De onafgebroken strijd om het leven en de honger hadden hun een gans verschillend levensinzicht gegeven [dan dat van de kleine burgerij] en hun aandacht uitsluitend gespitst op dit éne: brood, werk, strijd tegen de tirannie van de bezitters en der burgers.
Van der Hallen bedoelt een ander uitzicht dan dat van de Vlaamsgezinde, katholieke kleine burgerij: AVV-VVK. Hun arbeid is geen “organische” arbeid, verbonden met de grond “dat dwingt tot zelftucht”: “Mooi en groots is deze verbondenheid van de boer met de aarde, ze is voor hem zijn enig geloof en zijn liefde, hij arbeidt erop, hij knielt erop, hij bevrucht haar en tekent haar met zijn zweet en zijn zorgen. Ze is hem vertrouwd tegen de dag dat men hem op zijn beurt aan die aarde zal toevertrouwen.”

We hebben hier te maken met bloed-en-bodem literatuur die haar hoogtij kende tijdens de heerschappij van de nazi’s. De stad met haar onrustige mensen, haar drukte, haar verderfelijk vertier in danslokalen en cinema’s, moet worden geruild voor het gestage, taaie, leven voortbrengende werk op den akker, ons geschonken door de milde natuur, die al even mysterieus is als de Allerhoogste. “Nu weet ik dat leven betekent de eenheid, over alle problemen heen, van het vergankelijke met het eeuwige, en dat alle tegenstellingen kunnen overbrugd en opgelost worden in God.”

De stad echter “is onmeedogend in haar dwang; ze lokt de mens tot zich en zuigt hem het bloed uit; ze vreet de ziel stuk, ze verstikt het geloof in het leven en dwingt tot opstandigheid; ze vernielt het organische en bezoedelt wat rein is. Duizenden trekt ze elke dag tot zich en weer duizenden werpt ze dagelijks uit. Maar het is iets groots ertegen te vechten” verklaart de door het communisme aangetrokken jongeling, die het niet kan harden op de landbouwgemeenschap die hij samen met zijn vaderlandsloze vriend aan het oprichten is en waar ze aardappelen en rogge telen.” In de stad wordt “onzinnige negermuziek” gespeeld en sindsdien heeft de cellist van het verhaal “vergeten hoe het gelaat van God eruit ziet.”

Wie het boek leest, komt terecht in de Vlaams-nationale katholieke patatten-mystiek. Die banden met dat cultureel en ideologisch verleden zijn vandaag nog niet helemaal doorgesneden. In de jaren zestig werd deze roman samen met aanverwante producten, opnieuw uitgegeven, en wel door Heideland.

fotomontage: SAP

Print Friendly, PDF & Email

Categorie: blog Pips Patroons

 Facebook Twitter Flickr YouTube E-mail
hallo kameraad
lid-wrden
strijdfonds

zoeken

FeMiNiSmE–YeAh!archief Ernest Mandel IRJ 2017
Anticapitalista

cultuur

Film: Der Junge Karl Marx van Raoul Peck

Door Michael Löwy

De film Der Junge Karl Marx die de grote Haïtiaanse filmmaker Raoul Peck aan de jonge Marx wijdde, is een echt meesterwerk. Het is tevens het werk van een cineast die kant koos: die van de onderdrukten en uitgebuitenen die strijden voor hun emancipatie. Vandaar zijn belangstelling voor een zekere … [Meer lezen ...]

Tags

abortus asiel asielzoekers BBTK-SETCa Bechdel beweging bezuinigingen cinema culture ecologische economie Fellini Feminisme film FN FOD Financiën Gender IIRE indignados K&SR klimaatsverandering klimaattop COP 19 kolonialisme koopkracht overheidsdienst politiek Racisme Soberheid sociaal sociale Sorrentino staking stakingsrecht storm Taubira theorie Ulrike Meinhof vakbeweging vluchtelingen vrouwen werkloosheid
Pips Patroons

Pips Patroons werd geboren in Antwerpen, bracht zijn kindertijd door in Congo en studeerde geschiedenis in Gent en in Leuven. Hij woonde sinds 1995 in Engeland en vervolgens in Frankrijk. In 2016 ging hij terug naar België. Hij is al heel wat jaren actief in radikaal links en werkt vandaag aan een essay over de Vlaamse ideologie.
Viva la IV!

Onze oude website kan je nog steeds hier raadplegen.

kalender artikels

mei 2025
Z M D W D V Z
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
25262728293031
« okt    

image bank

  • DSC_0141
  • DSC_0140
  • DSC_0139
  • DSC_0137
  • DSC_0138
  • DSC_0136
  • DSC_0135
  • DSC_0132
  • DSC_0133

categorieën

andere hulpmiddelen

  • archieven
  • sitemap
  • folders te downloaden

SAP-LCR