Tijdens de Europese verkiezingen bleef de meerderheid van de stemmers thuis. Extreemrechtse politici zoals Le Pen, Farage en Wilders wonnen veel stemmen. Dit is een erg zorgwekkende ontwikkeling. Met gevoel voor urgentie moet links de strijd aangaan met racisme en fascisme. Hierbij kan het leren van Zuid-Europa.
De belangrijkste beslissingen in de EU worden genomen door ongekozen organen zoals de Commissie, de Raad van ministers en de bankiers van de ECB. De twee grootste fracties, de christen- en sociaaldemocraten, hebben deze status quo de afgelopen vijf jaar in stand gehouden. Zij verloren met de verkiezingen, maar hebben samen nog genoeg zetels voor een meerderheid. De belangrijkste ontwikkeling is de groei van extreemrechts.
12 miljoen Fransen hebben op een partij gestemd die in de week voor de verkiezingen nog hoopte dat het Ebola-virus migratie uit Noord-Afrika zou beperken. Het fascistische Front National profiteert hiermee van de desillusie van veel stemmers over de bezuinigingspolitiek van de sociaaldemocraat Hollande. Links ging niet massaal de straat op om hem aan zijn verkiezingsbeloftes te houden. Tegelijkertijd heeft rechts meer zelfvertrouwen gekregen door de massademonstraties tegen het homohuwelijk.
In Engeland won de racistische UK Independence Party (UKIP) met een keiharde campagne tegen migranten. Jarenlang leek Engeland de uitzondering te vormen op de xenofobie van mainstreampartijen in Europa. De leider van Labour, en zoon van gevluchte en ondergedoken Pools-Joodse ouders, Ed Miliband, weigert Farage een racist te noemen en verklaarde ‘begrip te hebben voor de zorgen over migratie’.
In Nederland verloor de partij van Wilders één zetel. Onder druk van onderaf stapten veel PVV’ers de afgelopen maanden uit de partij. Maar dit geeft weinig reden voor vreugde. Kiezers die op Wilders hebben gestemd, hebben dit gedaan in de wetenschap van zijn oproep tot etnische zuivering van Marokkaanse Nederlanders.
Ondanks een grote straatbeweging en rechtszaken tegen politiek leiders wist de nazipartij Gouden Dageraad in Griekenland negen procent van de stemmen te halen. Er loopt geen Chinese muur tussen de politiek van deze partij en de ideeën van racisten zoals Le Pen, Wilders en Farage. Jaren geleden was de racistische partij LAOS met haar oproep tot een verbod op migratie van buiten de EU en deportatie van migranten de wegbereider voor het succes van de Gouden Dageraad.
Lessen voor links
De verkiezingen werden in Nederland gewonnen door partijen die de status quo in Europa verdedigen: D66 en het CDA. De SP bleef ondanks betere exitpolls op twee zetels staan. Dit is een matig resultaat in tijden van economische crisis en neoliberaal afbraakbeleid voor de meest linkse oppositiepartij. De partij doet er goed aan de lessen van links in Zuid-Europa serieus te nemen. Linkse partijen werden groot op basis van protestbewegingen van onderen, niet door zich vooral te richten op verkiezingen.
In Spanje kreeg de nieuwe coalitie Podemos die voortkomt uit de 15M-beweging bijna acht procent van de stemmen. Zij is hiermee de vierde partij van het land geworden. Evenals in Spanje wonnen in Portugal de sociaaldemocraten die in de oppositie zitten. Hiernaast was er in Portugal veel steun voor de alliantie tussen de Groenen en de Communisten en de nieuwe ecologische Partij van de Aarde. Dit resultaat komt na de grootste protesten sinds de Anjerrevolutie van 1974.
Op basis van massamobilisaties en meer dan dertig algemene stakingen won Syriza, de verkiezingen in Griekenland. De partij werd door de Volkskrant in één adem genoemd met Front National, de PVV en UKIP. Dit is onzinnig. De partij wil een einde aan de bezuinigingen, de staatsschuld heronderhandelen en geeft vluchtelingen en moslims niet de schuld van de crisis.
Protestbewegingen bieden mensen een perspectief op een Europa dat verder gaat dan de haatpolitiek van rechts. Dat dit op zichzelf niet voldoende is, laat de nog steeds grote steun voor de Gouden Dageraad zien.
De populariteit van politici zoals Le Pen en Wilders is erg zorgwekkend. Racistische ideeën schieten hierdoor steeds verder wortel. Om deze wortels uit de grond te trekken is een brede beweging op straat nodig die de strijd tegen racisme en fascisme combineert met de strijd tegen de bezuinigingen.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu.
