Na intense en langdurige onderhandelingen en overleg bereikten de Europese Unie en Turkije op 7 maart in Brussel een overeenkomst rond een oplossing voor de “asielcrisis” en de massale vlucht van Syriërs naar de Europese landen. Voor zover we weten, vroeg Turkije nog eens 3 miljard euro extra in ruil voor het controleren van de mensenhandel via de Egeïsche Zee en de toestroom van vluchtelingen naar Europa, en het terugnemen van vluchtelingen uit Europa. In de onderhandelingen werd ook overeengekomen dat Europa een Syrische vluchteling opneemt in ruil voor elke vluchteling die het naar Turkije terug zendt.
We kunnen ons enkel maar proberen voorstellen welke optimistische ideeën de leiders van de Europese Unie hierbij in hun hoofd hebben. Ze denken misschien dat ze alle vluchtelingen in Turkije kunnen samen houden en zij enkel de meest “aanvaardbare” kunnen opnemen uit de Syrische bevolking. Het is echter niet zo moeilijk te voorzien dat de illegale vluchtelingenstroom vanuit Turkije naar de Europese landen zal voort duren. De politiek van “gesloten deur” van Turkije aan de Syrische grens sinds mei 2015 hield de Syriërs niet tegen te vluchten.
En vermits deze mensen goed weten dat ze geen toekomst hebben in Turkije, waar ze zelfs geen vluchtelingenstatus hebben (inderdaad, hun legale status in Turkije is die van “tijdelijke asielzoekers”, m.a.w., we noemen de Syriërs “gasten”, alsof ze een thuis hebben waarnaar ze kunnen terugkeren), willen ze allemaal naar Europa, waar ze denken een baan, een huis of tenminste een legale status te krijgen. De grenzen sluiten, de grensbeveiliging opdrijven of Turkije tot grensbewaker bevorderen, zal deze mensen niet verhinderen te komen, het maakt enkel hun weg duurder, gevaarlijker – in vele gevallen dodelijk – en henzelf kwetsbaarder voor mensenhandelaars.
Wat de Turkse kant van de deal betreft, al lang voor de topontmoetingen in Brussel waren niet alleen de Turkse eerste minister Davutoğlu en het kabinet, maar ook de pro-regeringsmedia (vandaag bijna alle kranten en tv-kanalen in Turkije, met uitzondering van een paar onafhankelijke media die alle moeite hebben om te overleven) een enorme inspanning aan het leveren om de publieke opinie te overtuigen. Hun stelling is dat ze doen wat het beste is voor de vluchtelingen, wat het beste is voor de Turkse samenleving, en dat alles fantastisch gaat met de Europese Unie.
Om te beginnen is het belangrijk te weten dat de Europees-Turkse onderhandelingen niet gaan over het verbeteren van de levensstandaard van de meer dan 2,5 miljoen vluchtelingen in Turkije en de bijna 1 miljoen vluchtelingen die tot nu toe de oversteek maakten naar Europa. Ze gaan wel over een oplossing voor de crisis van het Europese vluchtelingenbeleid in ruil voor enkele “compromissen” die met Turkije konden worden gesloten. Verder is het inderdaad waar dat Turkije gedurende een lange periode een “open deur”-politiek voerde en een zeer groot deel van de Syrische bevolking opving. Maar ondanks de nieuwe migratiewetgeving die in 2014 werd aangenomen, was het kristalhelder dat Turkije geen enkele vorm van permanent migratiebeleid heeft.
Noch Syriërs, noch andere groepen migranten voelen zich veilig. De meesten onder hen werken in verschrikkelijke omstandigheden, zonder enige vorm van registratie, en aan onvoorstelbaar lage lonen. Er is een enorm probleem van huisvesting (slechts 10% van de vluchtelingen leven in kampen), zeer weinig kinderen gaan naar school, er wordt geen enkele rekening gehouden met het genderperspectief en de specifieke problemen van vrouwen, enz. En wat met de verwachtingen van Turkse zijde: naar Europa reizen zonder visa, de relaties met de Europese Unie verbeteren, vooruitgang boeken in de onderhandelingen over toetreding tot de EU? Niet zeveren, asjeblieft.
Waar de heersers het beste in zijn, is het creëren van een atmosfeer van angst, en het geven van valse hoop op een rooskleuriger toekomst. Dus waarom zouden wij, als mensen, niet meer contact zoeken met elkaar, tot een zinvolle dialoog komen? Waarom zouden we het niet hebben over de mensenrechtenschendingen in Turkije, de toestand van de minderheden, de vrouwen, de LGTBI, de migranten? Of over de aanvallen op de Koerdische steden, de corruptie, het ontbreken van rechtvaardigheid? Over de derde bomaanslag op enkele maanden tijd in Ankara, de hoofdstad van Turkije, slechts 2 dagen geleden? Over de toename van xenofobie en islamofobie in Europa, van toenemend nationalisme en conservatisme in Turkije? Als we nu eens netwerken van onderlinge solidariteit tot stand brachten, en druk zetten op al diegenen die vanaf het begin verantwoordelijk zijn voor de huidige puinhoop?
Sanem Öztürk is actief bij Yeni Yol (“Nieuwe Weg”), de Turkse zusterorganisatie van de SAP.
