Er doet een verhaal de ronde dat Lenin bang was dat de muziek van Beethoven hem de revolutie deed vergeten. Hij interesseerde zich in ieder geval voor de literatuur, bijvoorbeeld voor Leo Tolstoj, de auteur van Oorlog en Vrede en van Anna Karenina. Zijn smaak was tamelijk klassiek. Maar in zijn ogen hield cultuur meer […]
Natasja’s dans
In zijn roman Oorlog en Vrede (1863-69) verklaart Leo Tolstoj zijn opvatting over de geschiedenis aan de hand van de individuele lotgevallen en de psychologie van zijn personages. Het gaat om grote kunst. Een beroemde passage is de dans van Natasja Rostov, een huwbare adolescente en in mijn ogen een onverdraaglijk wicht (maar ik ben […]
Wie en wat is de elite?
Naar verluidt wordt onze samenleving bestuurd door de elite, door de keur, het uitgelezen gedeelte van de bevolking, de kleine groep van voorname en bevoorrechte lieden. Ze zijn de gedistingeerde dragers van de cultuur, de crème de la crème, kortom de eminente vertegenwoordigers van het menselijke geslacht, die ons, gewone stervelingen, in alles overtreffen, zowel […]
De wereld op zijn kop
De Japanners, dat is bekend, zijn een gedisciplineerd volk, werkzaam en gehoorzaam. Ze houden hun gevoelens voor zich. De boeddhisten zoals iedereen weet, zijn vredelievend. Geen van beide beweringen is waar. Japanse boeddhisten namen in de 20e eeuw deel aan de oorlogen in China en in de Stille Oceaan. In de middeleeuwen bestonden er kloosters […]
Cultureel differentialisme
Jessye Norman, de Afro-Amerikaanse sopraan en wereldberoemde diva, wekte eertijds wrevel als ze Isolde vertolkte in Bayreuth, de heilige tempel van het wagnerisme. Hoe kon een vrouw met een zwarte huid de rol spelen van een Germaanse blondine met blauwe ogen? Hoe kan zo’n persoon de romantische Duitse gevoelens tot uiting brengen? De meerderheid van […]
De natie als culturele ideologie
Grasduinend in een vulgariserend boek van de antropoloog Pascal Picq las ik met de voldoening van iemand die naar Frankrijk is verhuisd het volgende: “De driedubbele Franse uitzondering die stoelt op 1) het antropocentrisme (alles bekijken louter vanuit het standpunt van de mens, los van de natuur), 2) het cartesianisme (de mens niet onder de […]
De Islam als wereldcultuur
Sommige culturen hebben (of hadden) wereldsucces, zoals de Chinese cultuur, die van de Romeinen, het christendom. Geen enkele “wet”, hetzij een idealistische, mechanische of dialectische, volstaat om de opkomst of de inhoud van een cultuur afdoend te verklaren. Het toeval of de “contingentie”, zoals de historici zeggen, speelt daarbij een belangrijke rol. Wat niet wegneemt, […]
Integratie als segregatie
Er wordt van de immigranten verwacht dat zij zich aanpassen aan de zeden en gewoonten van hun stiefvaderland, d.w.z. aan de door dit land gekoesterde waarden. In de burgerlijke staat waarin de immigranten beland zijn, zijn die hooggeprezen waarden, alleszins vanuit het standpunt van de bureaucratische autoriteiten, de waarden van de bourgeoisie. Bent u voor […]
Technosocialisme of ecosocialisme?
In 1908 trekt Lenin ten strijde tegen de filosofische ideeën van de fysicus Ernst Mach, die hij verwerpt in naam van de principes van het dialectisch materialisme. Mach had discipelen verworven in de rangen van de bolsjeviki na de nederlaag van de revolutie van 1905, waaronder een zekere Aleksandr Bogdanov (1873-1928). De kennistheoretische turf van […]
Culturele revolutie
Sociale revoluties veranderen de productieverhoudingen. Die van 1789-1792 vernietigde de verhoudingen eigen aan het Oude Regime waar een geprivilegieerde klasse heerste over de lagere klassen: de burgerij, de arbeiders en de boeren. Voortaan was iedereen gelijk voor de wet, maar niet voor de economische macht: een deel van de burgerij verwierf het monopolie van de […]
